Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku

Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku
Państwo

 Polska

Rodzaj

wybory parlamentarne

Data przeprowadzenia

27 października 1991

Data zarządzenia

3 lipca 1991
przez: Prezydenta RP Lecha Wałęsę[1]

Podstawa prawna

Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej; Ordynacja wyborcza do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej

Ordynacja wyborcza

proporcjonalna (Sejm), większościowa (Senat)

Głosowanie
poprzednie:
wybory 1989
następne:
wybory 1993
Portal Polska

Wybory parlamentarne w Polsce w 1991 roku – odbyły się 27 października i były to pierwsze w Polsce po II wojnie światowej całkowicie wolne wybory parlamentarne, gdyż wybory w 1989 były tylko częściowo wolne. Walka o wszystkie mandaty poselskie (460) i senatorskie (100) miała charakter otwarty i demokratyczny. Wybory te zakończyły się zwycięstwem Unii Demokratycznej. Polska stała się jednym z ostatnich państw tzw. bloku wschodniego, w którym przeprowadzono wolne wybory.

W wyniku wyborów do Sejmu weszło 29 komitetów, z czego 11 posiadało zaledwie jednego posła. Fragmentacja sceny politycznej spowodowała destabilizację, która spowodowała zmiany w ordynacji wyborczej w następnych wyborach parlamentarnych.

Tło wyborów

Wyniki Unii Demokratycznej w wyborach do Sejmu w 1991
Wyniki Porozumienia Obywatelskiego Centrum w wyborach do Sejmu w 1991

Między rokiem 1928 a 1989 w Polsce nie było wolnych wyborów. System partyjny po II wojnie światowej był nierywalizacyjny – zmonopolizowany przez Polską Zjednoczoną Partię Robotniczą i stronnictwa sojusznicze. Stan ten utrzymywał się do 1989, kiedy na skutek obrad Okrągłego Stołu doszło do częściowo wolnych wyborów w 1989. System bipolarny szybko się rozpadał na skutek wewnętrznych sporów w obu stronnictwach. W styczniu 1990 została rozwiązana PZPR[2].

Na przełomie lat 80. i 90. doszło do gwałtownego wzrostu liczby partii politycznych i znacznego rozdrobnienia, szczególnie prawej strony sceny politycznej. Na przełomie 1990 i 1991 było ich ponad 100[2]. W 1990 odbyły się wybory prezydenckie. Kampania przedwyborcza i rywalizacja pomiędzy Lechem Wałęsą a Tadeuszem Mazowieckim (tzw. wojna na górze), doprowadziły do wielu konfliktów ideowych i personalnych. Ugrupowania postsolidarnościowe przestały działać przeciwko wspólnemu wrogowi, jakim była Polska Zjednoczona Partia Robotnicza[3]. Lewica postkomunistyczna z kolei zaczęła się jednoczyć w Sojusz Lewicy Demokratycznej i ewoluować w stronę ugrupowania socjaldemokratycznego[4]. Część partii postsolidarnościowych (m.in. ZChN, KLD i PC) opowiadały się za przeprowadzeniem wyborów w maju[5]. Coraz większe problemy rządu Jana Krzysztofa Bieleckiego spowodowały decyzję o wcześniejszym rozwiązaniu Sejmu[6].

Pierwsze całkowicie wolne wybory parlamentarne w Polsce, odbyły się najpóźniej spośród państw dawnego tzw. bloku wschodniego (wcześniej w pozostałych krajach bloku wschodniego odbywały się kolejno w: NRD – 18 marca 1990, na Węgrzech – 24 marca 1990, w Rumunii – 20 maja 1990, w Czechosłowacji – 8–9 czerwca 1990, w Bułgarii – 10 czerwca 1990 i w Albanii – 31 marca 1991). Przyczyny tego stanu były różne, lecz najważniejszą z nich były powolne prace nad ordynacją wyborczą[7] (małym postsolidarnościowym partiom zależało na ordynacji proporcjonalnej, preferującej małe partie, natomiast lewica popierała ordynację większościową, preferującą duże[3]). Ordynacja z 1989 była rozwiązaniem tymczasowym przystającym tylko do realiów z 1989. Nowa ordynacja została przyjęta 28 czerwca 1991[7].

Ordynacja

Prace nad ordynacją wyborczą do sejmu rozpoczęły się w połowie 1990 roku. Część środowisk postsolidarnościowych opowiadała się za ordynacją proporcjonalną. Część partii politycznych (m.in. Zjednoczenie Chrześcijańsko-Narodowe) bało się ordynacji większościowej[5].

22 lutego Lech Wałęsa przesłał do Sejmu własną wersję ordynacji wyborczej. Przesłanie projektu opóźniło pracę parlamentu[8]. 9 marca Sejm odrzucił projekt uchwały w sprawie przeprowadzenia wyborów w maju. Za wnioskiem głosowali jedynie posłowie OKP. 20 marca 1991 szef Kancelarii Prezydenta przesłał do Sejmu tezy wprowadzające ordynację proporcjonalną[8]. Ostatecznie sejmowa komisja konstytucyjna zgłosiła projekt ordynacji uwzględniający część propozycji kancelarii prezydenta. Sejm uchwalił ordynację 10 maja. 23 maja ustawę o ordynacji uchwalił również Senat[8].

6 czerwca prezydent skierował do marszałka Sejmu list, w którym skrytykował uchwaloną ordynację, zarzucając, że jest m.in. zbyt skomplikowana, powoduje skrajną personalizację wyborów, dyskryminuje Kościół katolicki, poddając go nadzorowi administracyjnemu i zawiera błędy legislacyjne – m.in. żadna partia lub koalicja nie może wystawić więcej niż 85% kandydatów[8]. Każda kolejna korespondencja z parlamentem przebiegała w coraz ostrzejszym tonie.

10 czerwca Lech Wałęsa zawetował ustawę o ordynacji. Weto uzasadnił potrzebą wprowadzenia czytelnego systemu wyborczego, jednoznacznego określenia ordynacji proporcjonalnej lub mieszanej oraz przeliczania głosów metodą Sainte-Laguë[8], zniesienia zakazu agitacji w kościołach i obowiązku zaznaczenia przez wyborców personalnych preferencji[9].

13 czerwca Sejm przyjął weto prezydenta do ordynacji wyborczej. Dwa dni później Sejm uchwalił ordynację, która znosiła zakaz prowadzenia kampanii wyborczej w kościołach oraz jednomandatowe okręgi wyborcze[9]. Senat wprowadził do ordynacji pozostałe cztery postulaty prezydenckie lecz zostały one odrzucone przez sejm większością 2/3 głosów[9]. 23 czerwca prezydent zapowiedział zawetowanie ustawy o ordynacji. 26 czerwca formalnie Lech Wałęsa podjął decyzję o zawetowaniu ordynacji[9]. Dwa dni później sejm odrzucił weto prezydenta większością (282 głosów za, 100 przeciw i 9 wstrzymujących się)[10] 1 lipca prezydent podpisał ordynację i skierował do sejmu projekty ustaw podtrzymujące wcześniejsze postulaty. Ostateczny koniec sporu wokół ordynacji nastąpił 11 lipca wraz z odrzuceniem przez sejm obydwu propozycji prezydenta[10].

W wyborach do Sejmu i Senatu obowiązywała ustawa z dnia 28 czerwca 1991 – Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. Nr 59, poz. 252), która weszła w życie z dniem ogłoszenia (3 lipca)[7]. Stanowiła ona, iż: „Wybory posłów na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej są powszechne, bezpośrednie, równe i wolne oraz przeprowadzane w głosowaniu tajnym”. Czynne prawo wyborcze (możliwość wybierania) mieli wszyscy obywatele polscy a także mieszkający przynajmniej przez 5 lat na terenie Polski obywatele innych państw, którzy mieli ukończone 18 lat. Bierne prawo wyborcze (możliwość kandydowania) mieli obywatele polscy, którzy w dniu głosowania mieli ukończone przynajmniej 21 lat i zamieszkiwali w Polsce przez przynajmniej 5 lat. Prawa wyborczego zarówno biernego jak i czynnego nie miały osoby pozbawione praw publicznych oraz ubezwłasnowolnione. Prawo do głosowania za granicą posiadali tylko obywatele polscy, którzy posiadali prawo wyborcze[11].

Komitety wyborcze do Sejmu i Senatu

Komitety, które zarejestrowały listy ogólnopolskie kandydatów do Sejmu
Nr listyKomitet wyborczyLiderHasła wyborcze
2Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz ProgramowyWaldemar Pawlak Srebrne Usta 2006 (cropped).jpgWaldemar PawlakChłopi na Wiejską
3Solidarność PracyBrak zdjęcia.svgAndrzej Miłkowski
7Chrześcijańska DemokracjaWladyslaw Sila Nowicki 1989.jpgWładysław Siła-Nowicki
8Stronnictwo DemokratyczneBrak zdjęcia.svgAleksander Mackiewicz
12Porozumienie Obywatelskie CentrumPremier Jaroslaw Kaczynski (2006) (cropped).jpgJarosław Kaczyński
13Polskie Stronnictwo Ludowe – Porozumienie LudoweBrak zdjęcia.svgJózef Ślisz
16Niezależny Samorządny Związek Zawodowy PolicjantówBrak zdjęcia.svgAndrzej Kosiak
17Wyborcza Akcja Katolicka20070212 Wieslaw Chrzanowski and Jozef Zycinski and Wladyslaw Bartoszewski (Chrzanowski cropped).jpgWiesław Chrzanowski
20Mniejszość NiemieckaNorbert Rasch (r.) mit Henryk Kroll (cropped).jpgHenryk Kroll
20Stronnictwo NarodoweBrak zdjęcia.svgJózef Więcławek
30Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”KrzaklewskiWójcik (cropped).jpgMarian KrzaklewskiPartii jest wiele, S jedna
32Kongres Liberalno-DemokratycznyA.T.Kijowski & Donald Tusk (Tusk cropped).jpgDonald TuskWarto głosować na Kongres;
Nie bój się jutra
36Ruch Chrześcijańsko-Społeczny „Przymierze”Kazimierz Morawski.jpgKazimierz Morawski
39Ruch Demokratyczno-SpołecznyZbigniew Bujak 1991.jpgZbigniew Bujak
41Konfederacja Polski NiepodległejLeszek Moczulski 1978 1980 (cropped).jpgLeszek MoczulskiRozkradanie majątku narodowego
42Unia Polityki RealnejKorwinmikke.jpgJanusz Korwin-Mikke
43Koalicja Polskiej Partii Ekologicznej i Polskiej Partii ZielonychBrak zdjęcia.svg

Brak zdjęcia.svg

PPE:?

PPZ: Janusz Bryczkowski

46Partia WolnościSolidarnoscWalczaca-Morawiecki-50 (cropped).jpgKornel Morawiecki
48Białoruski KWBrak zdjęcia.svgSokrat Janowicz
49Blok Ludowo-ChrześcijańskiBrak zdjęcia.svg

Artur Balazs.JPG

Józef Ślisz (PSL „S”),

Artur Balazs (SLCh)

54Unia DemokratycznaZdrojewskiMazowiecki19-02-1991fotoMieczyslawMichalak (Mazowiecki cropped).jpgTadeusz MazowieckiJestem za!
55Wyborczy Blok MniejszościBrak zdjęcia.svg?
58Polski Związek ZachodniBrak zdjęcia.svg?
60Sojusz Lewicy DemokratycznejZ Aleksandrem Kwaśniewskim- gratulacje 1995 po wyborach prezydenckich (cropped2).jpgAleksander KwaśniewskiTak dalej być nie musi;
Niech reformy służą ludziom[12]
61Partia Chrześcijańskich DemokratówK Pawlowski.jpgKrzysztof Pawłowski
62Polska Partia Ekologiczna – ZieloniBrak zdjęcia.svgJerzy Beer
63Polska Partia Przyjaciół PiwaLeszek Bubel i Janusz Rewiński (Rewinski cropped2).jpgJanusz RewińskiJak wypić to piwo

Wybory do Sejmu I kadencji

W 37 okręgach wyborczych wybierano 391 posłów, zaś 69 mandatów było obsadzanych z list ogólnopolskich[7].

Listy kandydatów

Okręg wyborczy obejmował od 7 do 17 mandatów; stanowił on – w zależności od liczby mieszkańców – obszar województwa (18 okręgów), obszar 2 bądź 3 województw (14 okręgów), bądź też część obszaru województwa (w województwie warszawskim: m. st. Warszawa oraz pozostała część województwa; w województwie katowickim – okręgi: Sosnowiec, Katowice i Gliwice). Dla zarejestrowania okręgowej listy kandydatów na posłów było wymagane zebranie 5 tysięcy podpisów wyborców zamieszkałych w danym okręgu. Zarejestrowanie list w 5 okręgach (bądź łączne zebranie 50 tysięcy podpisów) upoważniało do dalszego rejestrowania list bez zbierania podpisów. Z wymogu tego były wyłączone komitety wyborcze mniejszości narodowych (wystarczała rejestracja list w 2 okręgach bądź 20 tysięcy podpisów; z zapisu tego skorzystały: Mniejszość Niemiecka, Białoruski Komitet Wyborczy oraz Wyborczy Blok Mniejszości (grupujący obywateli RP pochodzenia litewskiego, ukraińskiego oraz słowackiego)[13].

Pozostałe 69 (460–391) mandatów obsadzano z list ogólnopolskich; warunkiem uprawniającym do zgłoszenia takiej listy było zarejestrowanie list okręgowych w co najmniej 5 okręgach[14]. Z tego warunku tego były zwolnione komitety wyborcze mniejszości narodowych. System listy ogólnopolskiej był dysproporcjonalny. Dawał więcej mandatów partiom większym. Natomiast nie dawał ich partiom małym (regionalnym). Dodatkowo obowiązywało głosowanie na listę a nie na kandydata, co powodowało, że komitety umieszczały na tych listach kandydatów mniej popularnych, ale dla nich istotnych[15].

Wadą tego typu ordynacji była fragmentaryzacja. Natomiast zaletą brak „głosowania strategicznego przeciwko”[15].

Podział mandatów

Wyborca zakreślał (stawiał krzyżyk) przy nazwisku preferowanego kandydata. Oddany głos był zaliczany najpierw jako głos na okręgową listę kandydatów; w przypadku, gdy lista uzyskała mandat(y), posłami zostawali kandydaci, na których oddano największą liczbę głosów.
Mandaty w okręgach przyznawano według ordynacji proporcjonalnej, spośród 6980 kandydatów zarejestrowanych na 934 listach. Głosy w okręgach przeliczano na mandaty metodą Hare’a-Niemeyera, nie było przy tym wymagane przekroczenie żadnego progu wyborczego[16].

Mandaty z list ogólnopolskich (zarejestrowano ich 16) przydzielano proporcjonalnie zmodyfikowaną metodą Sainte-Laguë; mogły je uzyskać komitety, które uzyskały co najmniej 5% głosów w skali kraju lub zdobyły mandaty w co najmniej 5 okręgach.

Przeliczenie głosów metodą D’Hondta, która była stosowana w późniejszych wyborach, dałoby podobne rezultaty, jednakże ze względu na 5% próg wyborczy do parlamentu weszliby przedstawicie tylko 10 komitetów[16].

Okręgi wyborcze

NrSiedziba
komisji
ObszarLiczba mandatów
1WarszawaMiasto Stołeczne Warszawa17
2Legionowowojewództwo warszawskie
z wyłączeniem M. St. Warszawa
8
3Płockwojewództwa płockie i skierniewickie10
4Łódźwojewództwo łódzkie12
5Piotrków Trybunalskiwojewództwo piotrkowskie7
6Koninwojewództwo konińskie i sieradzkie9
7Radomwojewództwo radomskie8
8Kielcewojewództwo kieleckie11
9Częstochowawojewództwo częstochowskie8
10Opolewojewództwo opolskie10
11Wrocławwojewództwo wrocławskie12
12Wałbrzychwojewództwo wałbrzyskie8
13Jelenia Górawojewództwa jeleniogórskie i legnickie11
14Zielona Górawojewództwa zielonogórskie i leszczyńskie11
15Kaliszwojewództwo kaliskie7
16Toruńwojewództwa toruńskie i włocławskie11
17Bydgoszczwojewództwo bydgoskie11
18Poznańwojewództwo poznańskie14
19Gorzów Wielkopolskiwojewództwa gorzowskie i pilskie10
20Szczecinwojewództwo szczecińskie10
21Koszalinwojewództwa koszalińskie i słupskie9
22Gdańskwojewództwo gdańskie15
23Olsztynwojewództwa olsztyńskie i elbląskie13
24Ostrołękawojewództwa ostrołęckie, ciechanowskie i łomżyńskie12
25Białystokwojewództwa białostockie i suwalskie12
26Siedlcewojewództwa siedleckie i bialskopodlaskie10
27Zamośćwojewództwa zamojskie i chełmskie7
28Lublinwojewództwo lubelskie10
29Rzeszówwojewództwa rzeszowskie i tarnobrzeskie13
30Przemyślwojewództwa przemyskie i krośnieńskie9
31Tarnówwojewództwo tarnowskie7
32Nowy Sączwojewództwo nowosądeckie7
33Krakówwojewództwo krakowskie13
34Bielsko-Białawojewództwo bielskie9
35Sosnowieccześć województwa katowickiego[17]10
36Katowiceczęść województwa katowickiego[18]17
37Gliwiceczęść województwa katowickiego[19]13

Listy zblokowane

W ordynacji wyborczej z 1991 wprowadzono osobliwą instytucję blokowania list. Mianowicie, po zarejestrowaniu okręgowych list kandydatów, lecz nie później niż 38. dnia przed dniem wyborów, pełnomocnicy zainteresowanych komitetów wyborczych mogli złożyć wspólne oświadczenie wobec okręgowej komisji wyborczej w sprawie sumowania głosów oddanych w okręgu wyborczym na ich listy jako podstawy łącznego uczestniczenia tych list w podziale mandatów (blokowanie list kandydatów).
Per analogiam dotyczyło to również list ogólnopolskich.
Bloki wyborcze w okręgach wyborczych tworzone były przez:

Wyniki głosowania i wyniki wyborów do Sejmu I kadencji

Frekwencja w wyborach do Sejmu wyniosła 43,20%; głosów nieważnych było 5,63%.
Uprawnionych do głosowania było 27 516 166 osób[20].
Spośród 111 zarejestrowanych komitetów wyborczych mandaty uzyskało 29 (przy czym 11 komitetów uzyskało po jednym mandacie). Scena polityczna była silnie rozdrobniona szczególnie wśród ugrupowań prawicowych[21]. Index Rae'a wynosił 0,942, co oznacza skrajną fragmentaryzację[3], a wskaźnik efektywnej liczby partii wyniósł 13,9 i był najwyższy w Europie[22]. Znaczna część ugrupowań, które zdobyły miejsca w parlamencie, znajdowała się poza pasem standaryzacji, stąd nie było możliwe przyporządkowanie ich do klasycznych stronnictw parlamentarnych[21]. Wśród wielu stronnictw dochodziło do animozji personalnych, które prowadziły do braku zgody na koalicję mimo zbieżnych poglądów[23]. Trzy ugrupowania (SLD, KPN i PSL) były stronnictwami izolowanymi przez pozostałe[22]. Z tego względu rządu nie stworzył Bronisław Geremek[24]. Gabinet Jana Olszewskiego powołany 23 grudnia 1991 był rządem mniejszościowym mającym zaplecze składające się z 4 partii i bazę 27%. Rząd Hanny Suchockiej powołany 11 lipca 1992 również był rządem mniejszościowym mającym odpowiednio 7 partii i bazę 30%[22]. Brak stabilności sceny politycznej spowodował uchwalenie nowej ordynacji, która promowała system dwublokowy[25].

W innych krajach Europy Środkowej, w wyniku zastosowania progu wyborczego, scena polityczna była mniej rozdrobniona, a przez to bardziej spolaryzowana[26].

Poniższa tabela zawiera wyniki głosowania w skali kraju (ujęto te jedynie komitety wyborcze, które uzyskały mandaty; dodana nazwa miasta oznacza, iż dany komitet zarejestrował tylko jedną listę w odnośnym okręgu wyborczym).

Wyniki wyborów do Sejmu RP

Wyniki wyborów do Sejmu 1991–2019
Zwycięzcy w poszczególnych okręgach w wyborach do Sejmu RP
Komitet wyborczy[27]GłosyMandaty
Liczba%Liczba%
Unia Demokratyczna1 382 05112,326213,48
Sojusz Lewicy Demokratycznej1 344 82011,996013,04
Wyborcza Akcja Katolicka980 3048,744910,65
Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy972 9528,674810,43
Konfederacja Polski Niepodległej841 7387,504610,00
Porozumienie Obywatelskie Centrum977 3448,71449,57
Kongres Liberalno-Demokratyczny839 9787,49378,04
Porozumienie Ludowe613 6265,47286,09
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”566 5535,05275,87
Polska Partia Przyjaciół Piwa367 1063,27163,48
Mniejszość Niemiecka132 0591,1871,52
Chrześcijańska Demokracja265 1792,3651,09
Solidarność Pracy230 9752,0640,87
Partia Chrześcijańskich Demokratów125 3141,1240,87
Polski Związek Zachodni26 0530,2340,87
Unia Polityki Realnej253 0242,2630,65
Partia X52 7350,4730,65
Ruch Autonomii Śląska40 0610,3620,43
Stronnictwo Demokratyczne159 0171,4210,22
Ruch Demokratyczno-Społeczny51 6560,4610,22
Ludowe Porozumienie Wyborcze „Piast”[a]42 0310,3710,22
Solidarność 8028 139[b]0,2510,22
Krakowska Koalicja Solidarni z Prezydentem[c]27 5860,2510,22
Związek Podhalan[d]26 7440,2410,22
Wielkopolsce i Polsce[e]23 1880,2110,22
Bydgoska Lista Jedności Ludowej[f]18 9020,1710,22
KW Prawosławnych[g]13 7880,1210,22
Unia Wielkopolan i Lubuszan[h]11 737[i]0,0810,22
Sojusz Kobiet Przeciw Trudnościom Życia[c]19220,0210,22
Ogółem11 218 602100,00460100,00
Głosy nieważne669 3475,63
Frekwencja11 887 94943,20

Podział mandatów i rozkład procentowy poparcia w wyniku wyborów z uwzględnieniem podziału na późniejszą koalicję rządzącą w kolejności: ugrupowania rządowe, opozycja parlamentarna i pozaparlamentarna (komitety, które nie przekroczyły 1% poparcia w skali kraju, potraktowano zbiorczo):

4944286260484637271675
WAKPOCPLUDSLDPSLKPNKLDNSZZPPPPINNE
WAKPOCPLUDSLDPSLKPNKLDNSZZSP

Wyniki wyborów do Senatu RP

Zwycięzcy w poszczególnych okręgach w wyborach do Senatu RP
Rozkład mandatów
Komitet wyborczy[28][29]GłosyMandaty[30]
Liczba%+/–Liczba+/–
Unia Demokratyczna3 764 15616,4221
Niezależny Samorządny Związek Zawodowy „Solidarność”2 219 1609,6811
Porozumienie Obywatelskie Centrum2 071 0459,049
Wyborcza Akcja Katolicka2 012 3088,789
Polskie Stronnictwo Ludowe Sojusz Programowy1 718 9187,508
Porozumienie Ludowe886 5623,877
Kongres Liberalno-Demokratyczny1 497 7186,536
Sojusz Lewicy Demokratycznej2 431 17810,614
Konfederacja Polski Niepodległej1 071 3644,674
Partia Chrześcijańskich Demokratów507 7222,223
Chrześcijańska Demokracja267 3351,171
Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie155 6940,681
Inicjatywa na rzecz Łodzi113 5680,501
Ludowe Porozumienie Wyborcze „Piast”92 7370,401
Konfederacja Komitetów Obywatelskich92 7190,401
Mniejszość Niemiecka82 0310,361
Narodowy KW71 2610,311
KW do Senatu Zbigniewa Romaszewskiego63 3780,281
Regionalne Forum Wyborcze62 9960,271
Klub Inteligencji Katolickiej59 1540,261
KW Krzysztofa Horodeckiego53 6320,231
KW Henryka Stokłosy45 8590,201Steady2.svg
KW Jerzego Madeja43 9790,191
Niezależny KW40 0770,171
Unia Wielkopolan36 5010,161
KW „Kandydat Niezależny”34 3230,151
Komitet Obywatelski powołany z inicjatywy „Solidarności”22 8660,101
Regionowi i Polsce21 6000,091
Stronnictwo Demokratyczne453 7211,98
Partia X417 8571,82
Unia Polityki Realnej371 8911,62
Związek Podhalan69 9540,31
Solidarność Pracy60 2430,26
Polski Związek Zachodni56 7430,25
Bydgoska Lista Jedności Ludowej54 5900,24
Wielkopolsce i Polsce39 6810,17
KW Prawosławnych27 5590,12
Pozostałe komitety wyborcze1 829 2867,98
Razem100,00100
Głosy ważne11 474 84696,53
Głosy nieważne413 0193,47
Frekwencja11 887 86543,20
9972111864431111111110
POCWAKPLUDNSZZPSLKLDSLDKPNKW
POCWAKPLUDNSZZPSLKLDSLDKPNSDX

Skutki wyborów

Największe poparcie w skali kraju zdobyła Unia Demokratyczna. Przewaga partii nie pozwoliła na wyłonienie rządu. Wobec dużego rozdrobnienia sceny politycznej, prezydent rozpoczął konsultacje w sprawie utworzenia rządu. Pierwszym politykiem który udał się do prezydenta był lider UD – Jacek Kuroń. Prezydent wysunął propozycję objęcia funkcji premiera i zaoferował Jackowi Kuroniowi stanowisko wicepremiera. Kolejne konsultacje z liderami ugrupowań spowodowały upadek tej koncepcji. Prezydent udzielił poparcia kolejno Janowi Krzysztofowi Bieleckiemu i Bronisławowi Geremkowi. Utworzenie koalicji utrudniała izolacja Sojuszu Lewicy Demokratycznej i Unii Demokratycznej[31]. Pierwszy po wyborach gabinet został powołany 23 grudnia 1991, premierem został Jan Olszewski[32].

Upamiętnienie

W 30. rocznicę wyborów wprowadzono do obiegu monetę 10-złotową[33].

Zobacz też

Uwagi

Przypisy

  1. Dz.U. z 1991 r. nr 60, poz. 254
  2. a b Antoszewski 2002 ↓, s. 60.
  3. a b c Kowalczyk i Sielski 2005 ↓, s. 13.
  4. Paszkiewicz 2000 ↓, s. 178.
  5. a b Dudek 2013 ↓, s. 150.
  6. Bożyk 2006 ↓, s. 41.
  7. a b c d Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 63.
  8. a b c d e Dudek 2013 ↓, s. 151.
  9. a b c d Dudek 2013 ↓, s. 152.
  10. a b Dudek 2013 ↓, s. 153.
  11. Dz.U. z 1991 r. nr 59, poz. 252
  12. Przemysław Woliński, Transformacja Sojuszu Lewicy Demokratycznej – od koalicji wyborczej do partii politycznej [pdf], „Świat Idei i Polityki”, 2, 2002, s. 27–48.
  13. Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 64.
  14. Dudek 2013 ↓, s. 183.
  15. a b Antoszewski 2002 ↓, s. 63.
  16. a b Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 65.
  17. Miasta: Będzin, Bukowno, Chrzanów, Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Jaworzno, Libiąż, Łazy, Ogrodzieniec, Olkusz, Poręba, Siewierz, Sławków, Sosnowiec, Trzebinia, Wolbrom, Zawiercie, Gminy: Babice, Bobrowniki, Bolesław, Chrzanów, Klucze, Libiąż, Łazy, Mierzęcice, Ogrodzieniec, Olkusz, Pilica, Psary, Siewierz, Tąpkowice, Trzebinia, Wolbrom, Żarnowiec.
  18. Miasta: Bieruń, Bytom, Chorzów, Katowice, Lędziny, Łaziska Górne, Mikołów, Mysłowice, Piekary Śląskie, Ruda Śląska, Siemianowice, Świętochłowice, Tychy, Zabrze.
  19. Pozostałe miasta i gminy.
  20. Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z 31 października 1991 r. o wynikach wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej przeprowadzonych 27 października 1991 r., „Rzeczpospolita” z 4 listopada 1991.
  21. a b Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 36.
  22. a b c Kowalczyk i Sielski 2005 ↓, s. 14.
  23. Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 38.
  24. Dudek 2007 ↓, s. 178.
  25. Kowalczyk i Sielski 2005 ↓, s. 16.
  26. Migalski, Wojtasik i Mazur 2007 ↓, s. 66.
  27. M.P. z 1991 r. nr 41, poz. 288
  28. M.P. z 1991 r. nr 41, poz. 287
  29. Informacje o kandydatach
  30. Stanisław Gebethner, Instytut Studiów Politycznych (Polska Akademia Nauk), Wybory parlamentarne 1991 i 1993 a polska scena polityczna, Dalsze pozycje po wyszukaniu w książce kolejno: „(poc) 9”, „Demokracja 1”, „Unia Wielkopolan”, „Madeja 1”, Wydawn. Sejmowe, 1995, s. 38, ISBN 978-83-7059-193-9.
  31. Dudek 2013 ↓, s. 188.
  32. Dudek 2013 ↓, s. 192.
  33. Zarządzenie nr 25/2021 Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 28 września 2021 r. w sprawie ustalenia wzoru, próby, masy i wielkości emisji monety o wartości nominalnej 10 zł, upamiętniającej 30-lecie pierwszych wolnych wyborów parlamentarnych (M.P. z 2021 r. poz. 899).

Bibliografia

  • Andrzej Antoszewski (red.): Demokratyzacja w III Rzeczpospolitej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2002.
  • Stanisław Bożyk: Partie polityczne a Sejm RP. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2006.
  • Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2005. Kraków: Wydawnictwo ARCANA, 2007, s. 178. ISBN 83-89243-29-6.
  • Antoni Dudek: Historia polityczna Polski 1989–2012. Kraków: Znak, 2013. ISBN 978-83-240-2130-7.
  • Krzysztof Kowalczyk, Jerzy Sielski: Polskie partie i ugrupowania parlamentarne. Toruń: Adam Marszałek, 2005.
  • Marek Migalski, Waldemar Wojtasik, Marek Mazur: Polski System Partyjny. Warszawa: PWN, 2007. ISBN 978-83-01-14845-4. OCLC 189683839.
  • Krystyna Paszkiewicz: Partie i koalicje polityczne III Rzeczypospolitej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2000. ISBN 83-229-2051-2.

Media użyte na tej stronie

Steady2.svg
Icon representing steadiness, consisting of a blue rectangle. To be used in Template:Steady.
Keep it 300 x 300, do not resize it. Because that may cause some problem when using it, when it is the only element in a text line, the position of the these text lines may go wrong.
Polish Senate election results 1991.svg
Autor: Aight 2009, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zwycięscy wyborów do senatu rp w okręgach w polsce w 1991
Polish Sejm election results 1991.svg
Autor: Aight 2009, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zwycięzcy wyborów 1991 w Polsce w okręgach
Democratic Union results in the Polish parliamentary election, 1991.PNG
Autor: Mathiasrex, Maciej Szczepańczyk, based on layers of User:Swohmeck, Licencja: CC BY-SA 3.0
Democratic Union results in the Polish parliamentary election, 1991
Korwinmikke.jpg
Janusz Korwin-Mikke on his presidental election meeting in Zielona Góra University.
POL Senat RP seats 1991.svg
Autor: Aight 2009, Licencja: CC BY-SA 4.0
rozkład miejsce w senacie po wyborach w 1991
POL Sejm RP seats 1991.svg
Autor: Aight 2009, Licencja: CC BY-SA 4.0
rozkład miejsc w sejmie I kadencji
KrzaklewskiWójcik (cropped).jpg
Autor: Dziennik Dolnośląski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tomasz Wójcik i Marian Krzaklewski (po prawej).
Leszek Moczulski 1978 1980 (cropped).jpg
Leszek Moczulski w warszawskim mieszkaniu, w gabinecie. Zdjęcie wykonano po wyborze JP II (16.10.1978) a przed długotrwałym uwięzieniem Moczulskiego we wrześniu 1980 r.
POL urna wyborcza.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Premier Jaroslaw Kaczynski (2006) (cropped).jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Index2007 z polskiej Wikipedii, Licencja: GFDL 1.2
Desygnowanie Jarosława Kaczyńskiego na stanowisko Prezesa Rady Ministrów.
Zbigniew Bujak 1991.jpg
Zbigniew Bujak 1991
20070212 Wieslaw Chrzanowski and Jozef Zycinski and Wladyslaw Bartoszewski (Chrzanowski cropped).jpg
Autor: Mariusz Kubik, http://www.mariuszkubik.pl, Licencja: CC BY-SA 2.5
Right to left: Władysław Bartoszewski (Warsaw, 19.02.1922 - Warsaw, 24.4.2015), Polish historian, publicist, writer and diplomat, Abp Józef Życiński (1948-2011) and Wiesław Chrzanowski (1923-2012), Polish politician
Waldemar Pawlak Srebrne Usta 2006 (cropped).jpg
Autor: Bartłomiej Kucharczyk, http://bartheq.com/, Licencja: CC BY 2.0
Polish prime minister Waldemar Pawlak during Srebrne Usta 2006 (eng. "Silver Lips" - a prize of Polish Radio III for politicians, which have given unusual speeches in the previous year) delivering ceremony.
Z Aleksandrem Kwaśniewskim- gratulacje 1995 po wyborach prezydenckich (cropped2).jpg
Autor: Miszunger, Licencja: CC BY-SA 4.0
Bronisława Kowalska z Aleksandrem Kwaśniewskim- gratulacje 1995 po wyborach prezydenckich
K Pawlowski.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
A.T.Kijowski & Donald Tusk (Tusk cropped).jpg
Talk Show A.T.Kijowskiego z Donaldem Tuskiem ( A Teraz Konkretnie - 2.XI.1994)
Kazimierz Morawski.jpg
Kazimierz Morawski (1929-2012)
Leszek Bubel i Janusz Rewiński (Rewinski cropped2).jpg
Autor: Halicki, Licencja: CC BY-SA 3.0
Leszek Bubel (pierwszy z prawej) i Janusz Rewiński (drugi z prawej) podczas spotkania członków PPPP (Polskiej Partii Przyjaciół Piwa).
Artur Balazs.JPG
Autor: NieznanyUnknown author, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Artur Balazs, rolnik i polityk (m.in. poseł, senator i minister).
Procentowe wyniki wyborów do Sejmu.png
Autor: Golubioji, Licencja: CC0
Procentowe wyniki wyborów do Sejmu, 1991-2019. Uwzględnione komitety z wynikiem powyżej 0,4%. ARS - Alternatywa Ruch Społeczny, AWS - Akcja Wyborcza Solidarność, AWSP - Akcja Wyborcza Solidarność Prawicy, BBWR - Bezpartyjny Blok Wspierania Reform, BdP - Blok dla Polski, BiS - Bezpartyjni i Samorządowcy, ChD - Chrześcijańska Demokracja, K'15 - Kukiz'15, KdR - Koalicja dla Rzeczypospolitej, KLD - Kongres Liberalno-Demokratyczny, KNP - Kongres Nowej Prawicy, KO - Koalicja Obywatelska, Konf - Konfederacja Wolność i Niepodległość, KORWiN - Koalicja Odnowy Rzeczypospolitej - Wolność i Nadzieja, KPEiR - Krajowa Partia Emerytów i Rencistów, KPEiR RP - Krajowe Porozumienie Emerytów i Rencistów RP, KPN - Konfederacja Polski Niepodległej, Lewica, LiD - Lewica i Demokraci, LPR - Liga Polskich Rodzin, MN - Mniejszość Niemiecka, .N - .Nowoczesna, NSZZ S - NSZZ Solidarność, Ojczyzna, PC - Porozumienie Centrum, PChD - Partia Chrześcijańskich Demokratów, PD - Partia Demokratyczna, PiS - Prawo i Sprawiedliwość, PJKM - Platforma Janusza Korwin-Mikke, PJN - Polska Jest Najważniejsza, PO - Platforma Obywatelska, POC - Porozumienie Obywatelskie Centrum, PPP - Polska Partia Pracy, PPPP - Polska Partia Przyjaciół Piwa, PSL - Polskie Stronnictwo Ludowe, PSL-PL - Polskie Stronnictwo Ludowe - Porozumienie Ludowe, Razem, RDS - Ruch Demokratyczno-Społeczny, ROP - Ruch Odbudowy Polski, RP - Ruch Palikota, RPat - Ruch Patriotyczny, SD - Stronnictwo Demokratyczne, SDPL - Socjaldemokracja Polska, SLD - Sojusz Lewicy Demokratycznej, SLD-UP - Sojusz Lewicy Demokratycznej - Unia Pracy, SO - Samoobrona, SP - Solidarność Pracy, UD - Unia Demokratyczna, UP - Unia Pracy, UPR - Unia Polityki Realnej, UPRP - Unia Prawicy Rzeczypospolitej, UW - Unia Wolności, WAK - Wyborcza Akcja Katolicka, X - Partia X, ZL - Zjednoczona Lewica
ZdrojewskiMazowiecki19-02-1991fotoMieczyslawMichalak (Mazowiecki cropped).jpg
Autor: Mieczysław Michalak, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tadeusz Mazowiecki (z prawej) i Bogdan Zdrojewski
Norbert Rasch (r.) mit Henryk Kroll (cropped).jpg
Autor: Benutzer:Grzesiekpl, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Norbert Rasch (r.) mit Henryk Kroll am 30. Tag der Oberschlesier in Rheinberg
Wladyslaw Sila Nowicki 1989.jpg
Władysław Siła-Nowicki w 1989 r.
Center Civic Alliance results in the Polish parliamentary election, 1991.PNG
Autor: Mathiasrex, Maciej Szczepańczyk, based on layers of User:Swohmeck, Licencja: CC BY-SA 3.0
Center Civic Alliance results in the Polish parliamentary election, 1991