Wybory parlamentarne w Republice Weimarskiej w marcu 1933 roku
Wybory do izby niższej parlamentu Republiki Weimarskiej (Reichstagu), odbyły się 5 marca 1933 roku. Były to ostatnie wybory wielopartyjne po objęciu władzy przez Adolfa Hitlera[1]. Wybory ponownie wygrała koalicja NSDAP, DNVP oraz Stahlhelmu, uzyskując większość parlamentarną.
Kampania i przebieg głosowania
Pożar Reichstagu 27–28 lutego 1933 był decydującym krokiem na drodze do pełnego przejęcia władzy w Republice Weimarskiej przez NSDAP i przekształcenia republiki parlamentarnej w monopartyjne policyjne państwo totalitarne. Pod wpływem dramatyzmu wydarzeń Prezydent Rzeszy Paul von Hindenburg został nakłoniony przez Adolfa Hitlera i Franza von Papena do podpisania już 28 lutego w trybie art. 48 konstytucji Republiki Weimarskiej (regulującego tzw. stany nadzwyczajne), tzw. Reichstagsbrandverordnung – dekretu „O ochronie narodu i państwa” (niem. Verordnung zum Schutz von Volk und Staat)[2], który na tydzień przed przedterminowymi wyborami do Reichstagu zawieszał „czasowo” podstawowe prawa obywatelskie zawarte w konstytucji Republiki Weimarskiej z 1919 (niem. Die Verfassung des Deutschen Reiches lub też Weimarer Reichsverfassung), sankcjonując prawnie prześladowanie opozycji politycznej NSDAP przez policję pruską (podporządkowaną Hermannowi Göringowi jako komisarycznemu ministrowi spraw wewnętrznych Prus) i SA, której oddziałom Göring nadał uprzednio jako tzw. policji pomocniczej (niem. Hilfspolizei) pełne uprawnienia policyjne co do stosowania środków przymusu[3]. Dekret zawieszał m.in. tajemnicę korespondencji, wolność zgromadzeń, nietykalność osobistą obywateli i ich mieszkań, dopuszczał tzw. „areszt prewencyjny”, czyli internowanie bez nakazu sądowego przez policję (i policję pomocniczą) i wolność publikacji. Co najważniejsze – zawieszał również możliwość sądowej kontroli decyzji administracyjnych podjętych w jego trybie (brak możliwości odwołania się do sądu). Rozstrzygające było również powierzenie wykonania dekretu ministrowi spraw wewnętrznych, a nie ministrowi wojny Rzeszy (tzn. policyjny stan wyjątkowy, a nie stan wojenny pod władzą i kontrolą Reichswehry).
Kampania poprzedzająca wybory odbyła się przy szeregu naruszeń: zamknięto 20 gazet i rozpędzano wiece katolickiej Niemieckiej Partii Centrum, aresztowano Ernsta Thälmanna i 4000 kolejnych działaczy Komunistycznej Partii Niemiec, szereg działaczy Socjaldemokratycznej Partii Niemiec zmuszono działania w podziemiu[4]. Prawidłowość samego procesu głosowania monitorowana była w samych Prusach przez 50 tys. funkcjonariuszy SS, SA i Stahlhelmu[5].
Wyniki wyborów
Partia | Głosy | % | Mandaty | % |
---|---|---|---|---|
NSDAP | 17 277 180 | 43,9 | 288 | 44,5 |
SPD | 7 516 243 | 19,1 | 125 | 18,6 |
KPD | 4 848 058 | 12,3 | 81 | 12,5 |
Centrum | 4 424 905 | 11,3 | 73 | 11,3 |
Czarno-Czerwono-Biały Front Walki (DNVP, Stahlhelm) | 3 136 760 | 8 | 52 | 8 |
Inne | 2 451 883 | 5,4 | 28 | 5,1 |
Razem | 39 655 029 | 100 | 647 | 100 |
Frekwencja | 88,74 | |||
Źródło: Gonschior.de |
Przypisy
- ↑ Tadeusz Kotłowski, Niemcy. Dzieje państwa i społeczeństwa 1890-1945, Kraków 2008, s.138.
- ↑ Documentarchiv.de: Verordnung des Reichspräsidenten zum Schutz von Volk und Staat (niem.). [dostęp 2019-09-01].
- ↑ Bundeszentrale für politische Bildung: Beginn der nationalsozialistischen Herrschaft (niem.). [dostęp 2019-09-01].
- ↑ Richard J. Evans , The Coming of the Third Reich, New York: Penguin Press, 2004, s. 322, 331, ISBN 1-59420-004-1 [dostęp 2020-05-25] (ang.).
- ↑ Berliner Themenjahr 2013: Violence Unleashed, berlin.de, 18 sierpnia 2016 [dostęp 2020-05-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-08-18] (ang.).
|
Media użyte na tej stronie
Autor:
- derivative work: Dove
- NSDAP Wahl 1933.png: Korny78
Resultados del Partido del Centro (Zentrum) en las elecciones parlamentarias de Alemania, celebradas el 5 de marzo de 1933, por subdivisiones territoriales.
1 Ostpreußen
2 Berlin
3 Potsdam II
4 Potsdam I
5 Frankfurt O.
6 Pommern
7 Breslau
8 Liegnitz
9 Oppeln
10 Magdeburg
11 Merseburg
12 Thüringen
13 Schleswig-Holstein
14 Weser-Ems
15 Ost-Hannover
16 Südhannover-Braunschweig
17 Westfalen Nord
18 Westfalen Süd
19 Hessen-Nassau
20 Köln-Aachen
21 Koblenz-Trier
22 Düsseldorf Ost
23 Düsseldorf West
24 Oberbayern-Schwaben
25 Niederbayern
26 Franken
27 Pfalz
28 Dresden-Bautzen
29 Leipzig
30 Chemnitz-Zwickau
31 Württemberg
32 Baden
33 Hessen-Darmstadt
34 Hamburg
Autor:
- derivative work: Dove
- NSDAP Wahl 1933.png: Korny78
Resultados de las elecciones parlamentaria en Alemania, celebradas el 5 de marzo de 1933, por subdivisiones territoriales.
1 Ostpreußen
2 Berlin
3 PotsdamII
4 PotsdamI
5 Frankfurta.O.
6 Pommern
7 Breslau
8 Liegnitz
9 Oppeln
10 Magdeburg
11 Merseburg
12 Thüringen
13 Schleswig-Holstein
14 Weser-Ems
15 Ost-Hannover
16 Südhannover-Braunschweig
17 WestfalenNord
18 WestfalenSüd
19 Hessen-Nassau
20 Köln-Aachen
21 Koblenz-Trier
22 DüsseldorfOst
23 DüsseldorfWest
24 Oberbayern-Schwaben
25 Niederbayern
26 Franken
27 Pfalz
28 Dresden-Bautzen
29 Leipzig
30 Chemnitz-Zwickau
31 Württemberg
32 Baden
33 Hessen-Darmstadt
34 Hamburg
Autor:
- derivative work: Dove
- NSDAP Wahl 1933.png: Korny78
Resultados del Partido Comunista de Alemania (KPD) en las elecciones parlamentarias de Alemania, celebradas el 5 de marzo de 1933, por subdivisiones territoriales.
1 Ostpreußen
2 Berlin
3 PotsdamII
4 PotsdamI
5 Frankfurta.O.
6 Pommern
7 Breslau
8 Liegnitz
9 Oppeln
10 Magdeburg
11 Merseburg
12 Thüringen
13 Schleswig-Holstein
14 Weser-Ems
15 Ost-Hannover
16 Südhannover-Braunschweig
17 WestfalenNord
18 WestfalenSüd
19 Hessen-Nassau
20 Köln-Aachen
21 Koblenz-Trier
22 DüsseldorfOst
23 DüsseldorfWest
24 Oberbayern-Schwaben
25 Niederbayern
26 Franken
27 Pfalz
28 Dresden-Bautzen
29 Leipzig
30 Chemnitz-Zwickau
31 Württemberg
32 Baden
33 Hessen-Darmstadt
34 Hamburg
Autor:
- derivative work: Dove
- NSDAP Wahl 1933.png: Korny78
Resultados del Partido Socialdemócrata de Alemania (SPD) en las elecciones parlamentarias de Alemania, celebradas el 5 de marzo de 1933, por subdivisiones territoriales.
1 Ostpreußen
2 Berlin
3 PotsdamII
4 PotsdamI
5 Frankfurta.O.
6 Pommern
7 Breslau
8 Liegnitz
9 Oppeln
10 Magdeburg
11 Merseburg
12 Thüringen
13 Schleswig-Holstein
14 Weser-Ems
15 Ost-Hannover
16 Südhannover-Braunschweig
17 WestfalenNord
18 WestfalenSüd
19 Hessen-Nassau
20 Köln-Aachen
21 Koblenz-Trier
22 DüsseldorfOst
23 DüsseldorfWest
24 Oberbayern-Schwaben
25 Niederbayern
26 Franken
27 Pfalz
28 Dresden-Bautzen
29 Leipzig
30 Chemnitz-Zwickau
31 Württemberg
32 Baden
33 Hessen-Darmstadt
34 Hamburg