Wybory prezydenckie na Łotwie w 2011 roku

Łotwa Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Łotwy Ustrój polityczny Ustrój polityczny Łotwy Konstytucja Konstytucja Łotwy Władza ustawodawcza Saeima (Lista) Władza wykonawcza Prezydent Premier Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Trybunał Konstytucyjny Sąd Najwyższy Prokurator Generalny Łotwy Kontrola państwowa Kontrola państwowa Finanse Bank Łotwy Samorząd terytorialny Podział administracyjny Samorząd Terytorialny Partie polityczne Partie i ugrupowania na Łotwie Zgoda Jedność Związek Zielonych i Rolników Zjednoczenie Narodowe „Wszystko dla Łotwy!” – TB/LNNK Rosyjski Związek Łotwy Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Łotwy Wikiprojekt Polityka

Wybory prezydenckie na Łotwie w 2011 roku odbyły się 2 czerwca. W ich wyniku wybrany został nowy prezydent kraju Andris Bērziņš, który będzie sprawować urząd do 2015 r. Był jednym z dwóch kandydatów na tę funkcję obok urzędującej głowy państwa Valdisa Zatlersa.

Historia

Zgodnie z łotewską konstytucją prezydenta wybiera na cztery lata Sejm (art. 35), w głosowaniu tajnym większością nie mniejszą niż 51 deputowanych (art. 36). Na urząd prezydenta może zostać wybrany obywatel, który dysponuje pełnią praw publicznych, osiągnął wiek 40 lat, a także nie posiada podwójnego obywatelstwa (art. 37). Jedna i ta sama osoba nie może sprawować urzędu dłużej niż dwie kadencje następujące po sobie (art. 39)^[1]. Po odzyskaniu przez Łotwę niepodległości wybory prezydenckie odbywały się pięciokrotnie: w 1993, w 1996, w 1999, w 2003 i w 2007. Na dwie kadencje wybierano prezydentów: Guntisa Ulmanisa (1993, 1996) i Vairę Vīķe-Freibergę (1999, 2003). 31 maja 2007 na urząd prezydenta wybrany został po raz pierwszy Valdis Zatlers^[2]. Uzyskał wówczas poparcie centroprawicowej koalicji: Partii Ludowej, LPP/LC, ZZS oraz TB/LNNK. 16 marca 2011 zapowiedział, że będzie ubiegał się o reelekcję^[3].

Według konstytucji, jeśli w pierwszej turze nie dojdzie do wyboru prezydenta, przeprowadza się następną. Jeśli prezydent i tym razem nie zostanie wybrany, w kolejnych turach wykreśla się z grona kandydatów osoby o najniższym poparciu. Jeśli w ostatniej turze, w której zostanie dwóch kandydatów, żaden z nich nie otrzyma 51 głosów, przeprowadza się nowe wybory – zgłaszać można w nich nowych kandydatów.

Kadencja prezydenta Zatlersa kończyła się 7 lipca b.r. Zgodnie z konstytucją wybory prezydenckie powinny były się odbyć między 29 maja a 7 czerwca^[4]. Ostatecznie wyznaczono termin 2 czerwca. Kandydatów na urząd prezydenta kadencji 2011–2015 można było zgłaszać od 19 do 24 maja b.r. W pierwszym możliwym terminie uczyniły to dwie frakcje poselskie: "Jedność" i "O lepszą Łotwę", które zgłosiły, jak uprzednio zapowiadały, kandydaturę dotychczasowego prezydenta^[5]. Wsparcia Zatlersowi udzieliła wcześniej również frakcja Wszystko dla Łotwy! – TB/LNNK^[6]. Mimo uprzednich zapowiedzi poparcia dotychczasowej głowy państwa przez znaczną część własnych posłów, swojego kandydata zgłosił 24 maja klub poselski Związku Zielonych i Rolników. Był nim poseł do Sejmu z listy ZZS, bankowiec, były deputowany do Rady Najwyższej Łotwy (1990––1993) oraz sygnatariusz Aktu Odnowienia Niepodległości z 4 maja 1990 Andris Bērziņš^[7]. Ze zgłoszenia własnej kandydatury zrezygnowało Centrum Zgody (SC), które ostatecznie nie poparło oficjalnie żadnego z pretendentów. 25 maja nastąpiło spotkanie frakcji ZZS i SC^[8]. 28 maja prezydent Zatlers nieoczekiwanie dla wszystkich dokonał rozwiązania Sejmu X kadencji^[9] – powodem było głosowanie sejmowe z dnia 26 maja, w którym deputowani, w tym posłowie koalicyjnej ZZS, nie zgodzili się na przeszukanie mieszkania posła LPP/LC Ainārsa Šlesersa^[10]. W związku z decyzją prezydenta poparcie dla niego wycofali posłowie Partii Ludowej i LPP/LC, wchodzących w skład bloku "O lepszą Łotwę"^[11][12].

Kandydaci Zatlers i Bērziņš reprezentowali dwie siły koalicyjne: "Jedność" i ZZS. W przypadku poparcia kandydata ZZS przez opozycję spekulowało się o możliwości rozpadu koalicji rządzącej. Premier Dombrovskis przyznał, że wysunięcie przez ZZS własnej kandydatury "świadczy, że w koalicji są znaczne trudności w kwestiach personalnych" – w marcu b.r. Sejm wybrał np. głosami SC i ZZS nowego rzecznika praw obywatelskich^[13], jednak zaprzeczył, że istnieje bezpośredni wpływ głosowania z 2 czerwca na losy koalicji^[14]. O trwałości koalicji zapewnił również przewodniczący klubu poselskiego ZZS Augusts Brigmanis^[15].

Ostatecznie w I turze głosowania z 2 czerwca żaden z kandydatów nie uzyskał odpowiedniej większości – na Zatlersa głosowało 43 posłów (przeciwko 55), na Bērziņša – 50 (przeciwko: 48). W II turze prezydentem wybrany został Bērziņš z poparciem 53 posłów reprezentujących najprawdopodobniej ZZS, Centrum Zgody i PLL (przeciwko głosowało 44 deputowanych). Zatlers otrzymał tym razem 41 głosów (przeciwko: 56)^[16][17]. Zgodnie z konstytucją Andris Bērziņš przystąpił do pełnienia obowiązków prezydenckich po złożeniu przysięgi 8 lipca – dzień wcześniej skończyła się kadencja Valdisa Zatlersa^[18], który jest pierwszym prezydentem w historii II Republiki Łotewskiej, który nie uzyskał reelekcji na kolejną kadencję.

Przypisy