Wybory prezydenckie na Słowacji w 2019 roku

Słowacja Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Słowacji Ustrój polityczny Ustrój polityczny Słowacji Konstytucja Konstytucja Słowacji Władza ustawodawcza Rada Narodowa Andrej Danko Władza wykonawcza Prezydent Zuzana Čaputová Premier Robert Fico Rząd Trzeci rząd Roberta Fica Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Konstytucyjny Sąd Najwyższy Kontrola państwowa Najwyższy Urząd Kontroli Republiki Słowackiej Finanse Narodowy Bank Słowacki Samorząd terytorialny Podział administracyjny Słowacji Samorząd terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Kierunek – Socjalna Demokracja Słowacka Partia Narodowa Most-Híd Wolność i Solidarność Zwyczajni Ludzie Ruch Chrześcijańsko-Demokratyczny Wybory Wybory parlamentarne: 2016 Wybory prezydenckie: 2014 Wybory do PE: 2014 Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Słowacji Wikiprojekt Polityka

Wybory prezydenckie na Słowacji w 2019 roku odbyły się w dwóch turach 16 i 30 marca 2019. Urzędujący prezydent Andrej Kiska zrezygnował z ubiegania się o drugą kadencję. W II turze Zuzana Čaputová pokonała Maroša Šefčoviča.

Podłoże

Andrej Kiska został wybrany na prezydenta w marcu 2014 roku. Wygrał wybory z ogromną większością głosów przeciwko ówczesnemu premierowi Robertowi Fico.

Sondaże wskazywały, że był on najbardziej zaufanym politykiem na Słowacji i że prawdopodobnie byłby liderem w wyborach, gdyby zdecydował się ubiegać o reelekcję^[1]. Początkowo planował ogłosić, czy wystartuje w wyborach we wrześniu 2018 roku^[2], ale przeniósł ją na 15 maja 2018 roku^[3]. Partia Wolność i Solidarność ogłosiła, że poprze kandydaturę Kiski^[4]. Jednak Kiska ogłosił 15 maja 2018, że nie będzie ubiegał się o reelekcję, argumentując, że ten ruch może zakończyć „erę konfrontacji politycznej”, w obliczu której stanął jego kraj. Powołał się jednocześnie na chęć poświęcenia większej ilości czasu rodzinie^[5].

System wyborczy

Prezydent Republiki Słowackiej wybierany jest na pięcioletnią kadencję w głosowaniu powszechnym od 1999 roku. Rola głowy państwa jest ograniczona, ale nie tylko ceremonialna. Prezydent ma prawo mianować premiera, zawetować budżet (chyba że zostanie zatwierdzony większością dwóch trzecich głosów) i nominować sędziów na najwyższych szczeblach władzy sądowniczej.

Prezydent wybierany jest metodą dwuetapową; jeśli żaden kandydat nie osiągnie 50% + 1 głosów w pierwszej turze, dwóch najlepszych kandydatów z pierwszej tury bierze udział w drugiej turze^[6]

Do zarejestrowania kandydatury zgodnie w wymogami Konstytucji Słowacji wymaga jest zebranie 15 000 podpisów obywateli Słowacji lub uzyskanie poparcia 15 z 150 posłów w parlamencie. Urząd prezydenta można sprawować maksymalnie przez dwie pięcioletnie kadencje.

Kandydaci

Kandydaci, którzy zgodnie z obowiązującym prawem zebrali wymagane 15 000 podpisów obywatelskich lub 15 podpisów posłów do Rady Narodowej do północy 31 stycznia 2019 roku^[7]:

#	Kandydat		Partia polityczna	Zawód	Wiek	Deklaracja startu	Potwierdzenie kandydatury	Liczba złożonych podpisów[8]
1.		Béla Bugár	Most-Híd	Poseł do Rady Narodowej	60	9 czerwca 2018[9]	6 września 2018[10]	34 656 podpisów obywateli
2.		Zuzana Čaputová	PS	Prawniczka	45	29 maja 2018[11]	24 stycznia 2019[12]	18 481 podpisów obywateli
3.		Martin Daňo	Niezależny	Dziennikarz	42	16 lutego 2018[13]	24 stycznia 2019[14]	16 podpisów posłów do Rady Narodowej
4.		Štefan Harabin	Niezależny (poparty przez KDŽP)[15]	Sędzia Sądu Najwyższego Republiki Słowackiej	61	18 kwietnia 2018[16]	15 listopada 2018[17]	31 993 podpisów obywateli
5.		Eduard Chmelár	Niezależny	Wykładowca uniwersytecki	47	23 kwietnia 2018[18]	28 stycznia 2019[19]	17 953 podpisów obywateli
6.		Marian Kotleba	ĽSNS	Poseł do Rady Narodowej	41	31 maja 2018[20]	30 stycznia 2019[21]	ponad 27 000 podpisów obywateli
7.		Milan Krajniak	Jesteśmy Rodziną	Poseł do Rady Narodowej	46	31 maja 2018[22]	11 sierpnia 2018[23]	25 135 podpisów obywateli
8.		František Mikloško	Niezależny (poparty przez OKS[24], KDH[25], OĽaNO i KÚ)[26]	Publicysta	71	6 czerwca 2018[27]	25 stycznia 2019[28]	19 104 podpisów obywateli
9.	(c) Kancelaria Senatu Rzeczypospolitej Polskiej , CC BY-SA 3.0 pl	Maroš Šefčovič	Niezależny (poparty przez SMER-SD)	Wiceprzewodniczący, komisarz ds. unii energetycznej	52	18 stycznia 2019[29]	31 stycznia 2019[30]	47 podpisów posłów do Rady Narodowej
10.		Róbert Švec	Niezależny	Politolog	42	27 maja 2018[31]	25 listopada 2018[32]	18 261 podpisów obywateli
11.		Bohumila Tauchmannová	Niezależna	Bizneswoman	60	1 marca 2018[33]	19 września 2018[34]	ponad 16 000 podpisów obywateli
12.		Juraj Zábojník	Niezależny	Analityk bezpieczeństwa	56	19 lutego 2018[35]	13 sierpnia 2018[36]	28 505 podpisów obywateli
13.		Ivan Zuzula	SIEŤ	Wykładowca uniwersytecki	64	31 stycznia 2019[37]	31 stycznia 2019	16 542 podpisów obywateli

Wycofane kandydatury

Kandydaci, którzy po deklaracji startu później wycofali swoją kandydaturę.

#	Kandydat		Partia polityczna	Zawód	Deklaracja startu	Wycofanie kandydatury
14.		Oskar Fegyveres	Niezależny		31 maja 2018[38]	2 listopada 2018[39]
15.		Gabriela Drobová	Niezależna	Dramaturg i dyrektorka Fashion TV	16 września 2018[40]	31 stycznia 2019[41]

Rezygnacja z kandydowania

19 lutego 2019 József Menyhárt zrezygnował z kandydowania udzielając jednocześnie poparcia kandydatowi na prezydenta Robertowi Mistríkowi. Uważa go za „najlepszego prawicowego kandydata demokratycznego”^[42].

26 lutego 2019 Robert Mistrík zrezygnował z kandydowania na rzecz Zuzanny Čaputovej^[43][44].

#	Kandydat		Partia polityczna	Zawód	Wiek	Deklaracja startu	Potwierdzenie kandydatury	Liczba złożonych podpisów	Rezygnacja z kandydowania	Powód rezygnacji z kandydowania
16.		József Menyhárt	SMK-MKP	Przewodniczący partii politycznej	42	29 września 2018[45]	28 stycznia 2019[46]	26 800 podpisów obywateli	19 lutego 2019	rezygnacja na rzecz Roberta Mistríka
17.		Robert Mistrík	Niezależny (poparty przez SaS i SPOLU)	Naukowiec	52	15 maja 2018[47]	17 listopada 2018[48]	26 885 podpisów obywateli	26 lutego 2019	rezygnacja na rzecz Zuzany Čaputovej

Niedopuszczone kandydatury

Kandydaci, których kandydatura nie została przyjęta przez przewodniczącego Rady Narodowej Republiki Słowackiej.

Kampania wyborcza

Do 2014 roku ramy czasowe kampanii wyborczej określał przedział od 15 dni do 48 godzin przed rozpoczęciem wyborów^[53]. Jednak obecnie nie ma limitu czasu trwania kampanii. W ten sposób poszczególni kandydaci byli aktywni kilka miesięcy przed wyborami, po ogłoszeniu kampanii. Opierając się na badaniach opinii publicznej opublikowanych pod koniec 2018 roku, Robert Mistrík wezwał Zuzanę Čaputovą, Františka Mikloška, Milana Krajniaka i Veronikę Remišovą do rezygnacji na jego korzyść^[54].

Finansowanie kampanii

Zgodnie z obowiązującym prawem (Ustawa 181/2014 Z.z. o volebnej kampani) kandydat na prezydenta może wydać maksymalnie 500 000 € (wraz z podatkiem VAT), na kampanię wyborczą łącznie w dwóch turach wyborów. Kwota ta obejmuje również koszty poniesione na reklamę kandydata, które kandydat na prezydenta wydał w ciągu 180 dni przed dniem ogłoszenia daty wyborów. Kandydaci mogą przyjmować darowizny na kampanię wyłącznie od osób fizycznych, osób prawnych i partii politycznych^[55].

Łączne wydatki na kampanię

Debaty kandydatów na prezydenta

Pierwsza debata z udziałem kandydatów na prezydenta Štefana Harabina, Eduarda Chmelára, Milana Krajniaka i Juraja Zábojníka odbyła się w telewizji TA3 24 czerwca 2018 roku^[57]. W okresie poprzedzającym bezpośrednio pierwszą turę wyborów (1-13 marca) przeprowadzonych zostało 17 debat.

Debaty przed drugą turą

Podczas dwutygodniowego okresu między pierwszą a drugą turą wyborów odbyły się debaty między dwoma kandydatami, Zuzaną Čaputovą i Marošem Šefčovičem. Pierwsza debata odbyła się w RTVS bezpośrednio po nocy wyborczej. Obaj kandydaci zadeklarowali, że czują wezwanie do zmian na Słowacji. Šefčovič zadeklarował konserwatywne poglądy na kwestie migracji podkreślając wartości chrześcijańskie, atakując Čaputovą za liberalny program^[58]. „Moje postrzeganie świata podziela 60 procent obywateli, gdy patrzymy na postawy wobec migrantów, obowiązkowe kwoty. Walczyłem z tym, pani Čaputová była raczej z tyłu. Są to również priorytety w polityce społecznej. Wybory pokazały, że 60 procent ludzi ma inne zdanie niż pani Čaputová - powiedział”. Komentatorzy zwrócili uwagę na fakt, że sam Šefčovič promował kiedyś podobne postawy, które krytykował u Čaputovej. Čaputová powiedziała, że chce kontynuować kampanię w takim samym duchu, jak dotychczas, z naciskiem na uczciwość i przyzwoitość. Przyznała również, że po wyborach zrezygnuje ze swojego stanowiska wiceprzewodniczącej i członkostwa w partii "Postępowa Słowacja"^[59].

Debaty zaznaczone kursywą, 4 i 5, nie są pojedynkiem w prawdziwym znaczeniu tego słowa, ponieważ uczestniczył w nich tylko jeden kandydat.

Przebieg wyborów

W pierwszej turze 4 429 033 uprawnionych wyborców mogło głosować w 5 940 okręgach wyborczych na terytorium Słowacji. Lokale wyborcze były otwarte od 07:00 do 22:00^[63] Wybory w okręgu nr 4 w mieście Malacky zostały przedłużone do 22:35, ponieważ lokal wyborczy został otwarty z 35 minutowym opóźnieniem (jeden członek komisji wyborczej nie przyszedł i konieczne było powołanie zastępcy)^[64]. O godz. 6:30 we wsi Janice, powiat Rymawska Sobota, zmarł przewodniczący komisji wyborczej. Romski działacz obywatelski i polityk Gejza Berky upadł w urzędzie gminy (prawdopodobnie z powodu chorób układu krążenia) i wezwane na miejsce służby ratunkowe nie zdołały przywrócić akcji serca. Proces wyborczy w wiosce nie został zakłócony, w miejsce Berky wybrano nowego przewodniczącego komisji wyborczej^[65].

Do incydentu doszło we wsi Medzany w powiecie Preszów, gdzie przedstawiciel Rady Miejskiej w Medzany Anton Vaňo (OĽaNO^[66]), według świadków w stanie upojenia alkoholowego ukradł urnę z głosami z lokalu wyborczego. Uszkodził i rzucił ją na ziemię przed lokalem. Na miejsce wezwano patrol Korpusu Policyjnego i razem z członkami Komisji Wyborczej zabezpieczono koperty z kartami do głosowania, a następnie umieszczone je w nowej urnie. Nie doszło do utraty oddanych głosów. Z powodu incydentu komisja wyborcza została zamknięta na godzinę i 16 minut, więc pozostała otwarta do 23:16, przedłużając moratorium wyborcze na całą Słowację do 23:16^[67][68].

25 marca kandydat Štefan Harabin złożył skargę konstytucyjną. Powodem tego jest fakt, że pierwsza tura wyborów nie odbyła się w sposób zgodny z prawem^[69][70].

Wyniki wyborów

Wyniki pierwszej tury wyborów według powiatów. Na niebiesko wygrała Čaputová, na czerwono Šefčovič, na fioletowo Harabin.

W pierwszej turze wyborów prezydenckich 16 marca 2019 wzięło udział 2 158 859 wyborców, co daje frekwencję 48,74%. Liczba ważnych głosów wyniosła 2 145 364, a dwóch pierwszych kandydatów, którzy odnieśli największy sukces - Zuzana Čaputová i Maroš Šefčovič - przeszło do drugiej rundy. Kolejność otrzymanych głosów była następująca^[71]:

Przypisy