Wybory prezydenckie w Iranie w 2009 roku

Iran Ten artykuł jest częścią serii: Ustrój i polityka Islamskiej Republiki Iranu Ustrój polityczny Ustrój polityczny Iranu Konstytucja Konstytucja Iranu Władza ustawodawcza Islamskie Zgromadzenie Konsultatywne Najwyższy przywódca Najwyższy Przywódca Zgromadzenie Ekspertów Przewodniczący Władza wykonawcza Prezydent Wiceprezydent Rząd Władza sądownicza Wymiar sprawiedliwości Sąd Najwyższy Prokurator generalny Iranu Kontrola państwowa Kontrola państwowa Najwyższy Sąd Audytowy Iranu Finanse Centralny Bank Islamskiej Republiki Iranu Samorząd terytorialny Podział administracyjny Iranu Samorząd terytorialny Partie polityczne Partie polityczne Iranu Wybory Wybory parlamentarne: 2016 Wybory prezydenckie: 2017 Referenda: 1989 Polityka zagraniczna Polityka zagraniczna Ministerstwo Spraw Zagranicznych Iranu Wikiprojekt Polityka

Wybory prezydenckie w Iranie odbyły się 12 czerwca 2009 roku^[1] (ponieważ zwycięzca pierwszej tury uzyskał więcej niż 50% druga tura wyborów, zaplanowana na 19 czerwca 2009 już się nie odbyła^[2]). Start w wyborach zapowiedzieli m.in. reprezentujący opcję reformatorską, były prezydent Mohammad Chatami^[3], Mir-Hossein Mousavi, Mahdi Karrubi, urzędujący prezydent Iranu Mahmud Ahmadineżad^[1], Mohsen Rezaji.

W połowie marca Mohammad Chatami wycofał swoją kandydaturę z walki o prezydenturę^[1]. Chatami zapowiedział, że poprze innego umiarkowanego kandydata, Mira-Hosejna Musawiego^[4].

Uprawnionych do głosowania było około 46 milionów obywateli^[2]. Po ogłoszeniu oficjalnych wyników wyborów w Iranie doszło zamieszek. Po czterech dniach od wyborów, 16 czerwca, pod wpływem masowych protestów Rada Strażników zapowiedziała ponowne przeliczenie głosów^[5].

Kampania wyborcza

Jednym z narzędzi kampanii wyborczej kandydata sił reformatorskich Mir-Hosejna Musawiego stał się Internet^[6]. Możliwość dotarcia tą drogą do elektoratu zostało jednak ograniczona w związku z zastosowaną przez obecne władze blokadą Facebooka^[6] (serwis został odblokowany po kilku dniach^[7]). Tegoroczna kampania nie była wolna od przemocy - 5 i 6 czerwca na ulicach Teheranu doszło do starć pomiędzy zwolennikami Ahmadineżada i Mahdiego Karubiego^[8].

Przebieg wyborów

Z powodu wysokiej frekwencji głosowanie, które miało zakończyć się o godz. 18:00 przedłużono do godz. 21:30. Główny rywal urzędującego prezydenta, Mir-Hosejn Musawi, obawiając się sfałszowania wyników wyborów poprosił swoich zwolenników, aby w noc po wyborach nie kładli się spać i czuwali, a w razie prób manipulacji wynikami głosowania zgromadzili się pod ministerstwem spraw wewnętrznych lub komisjami wyborczymi^[9].

Wyniki wyborów

Po zamknięciu lokali wyborczych zarówno obecny prezydent Mahmud Ahmadineżad jak i jego główny kontrkandydat Mir-Husajn Musawi ogłosili swoje wyborcze zwycięstwo powołując się na szczątkowe rezultaty 1/5 zliczonych głosów podanych przez IRNA. Zwolennicy Musawiego twierdzili, że zdobył on 58-60% głosów^[10], mimo że Szef Komisji Wyborczej oświadczył wtedy, że Musawi zdobył tylko 28% głosów^[11]. Wieczorem Musawi ostrzegł Irańczyków przed możliwością masowych oszustw wyborczych i zwrócił się do swoich zwolenników o czujność przez całą noc do momentu zliczenia wszystkich głosów^[9]. Według danych Państwowej Komisji wyborczej frekwencja wyniosła 82%^[12].

Wątpliwości w sprawie wyników wyborów

W wystąpieniu telewizyjnym z czwartku na piątek (z 11 na 12 czerwca) Mohsen Rezaji przedstawił listę 170 okręgów wyborczych, w których frekwencja w czasie głosowania miała wynieść od 95 do 140%^[13].

We wtorek 16 czerwca 2009 Rada Strażników ogłosiła, że gotowa jest przeliczyć powtórnie głosy, w tych obszarach, w których przegrani kandydaci kwestionują wyniki wyborów, a ona dopatrzy się poważnych uchybień proceduralnych^[14]. Sprzeciwiła się jednak anulowaniu całego głosowania.

20 czerwca Rada Strażników zaproponowała trzem przegranym kandydatom – Musawiemu, Rezajemu oraz Karubiemu – przeliczenie na nadzwyczajnym posiedzeniu Rady, w ich obecności, 10% losowo wybranych głosów. Na posiedzeniu pojawił się jedynie Mohsen Rezaji^[15].

24 czerwca swój wniosek w sprawie nieprawidłowości podczas wyborów prezydenckich wycofał Mohsen Rezaji. Swoją decyzję umotywował trudną sytuacją polityczną i społeczną w kraju oraz zbyt małą ilością czasu Rady Strażników do rozpatrzenia wniosku. Łącznie do organu tego wpłynęło ponad 600 wniosków^[16].

Boudewijn F. Roukema z toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika zastosował do wyników wyborów prawo Benforda, zwykle stosowane w kryminalistyce do wykrywania oszustw podatkowych. Prawo to obowiązuje dla wielu zmiennych obserwowanych w świecie rzeczywistym, jednak nie jest zwykle spełnione, gdy ktoś wymyśla liczby starając się, by wyglądały na przypadkowe. Roukema zaobserwował, iż rozkład pierwszych cyfr liczby głosów oddanych w wyborach w poszczególnych okręgach na Mehdiego Karroubiego nie zgadza się z rozkładem Benforda (poziom istotności 0,007). Wśród pierwszych cyfr dwukrotnie częściej niż powinna pojawia się siódemka. Anomalie występują w trzech z sześciu największych okręgów i są to właśnie okręgi w których aktualny prezydent Mahmud Ahmadineżad miał proporcjonalnie wyższe poparcie niż w reszcie kraju^[17]. Jednakże statystycy Nate Silver^[18] i Andrew Gelman^[19] wyrazili sceptycyzm w kwestii znaczenia tego wyniku.

Po przeliczeniu 10% losowo wybranych głosów Rada Strażników Konstytucji potwierdziła wyborcze zwycięstwo dotychczasowego prezydenta Iranu, Mahmuda Ahmadineżada, i odrzuciła wszelkie oskarżenia o nieprawidłowości w czasie przeprowadzania wyborów^[20].

Ponowny wybór prezydenta Mahmuda Ahmadineżada poparło również Stowarzyszenie Naukowców z Kum, nie popierające początkowo jego kandydatury. Odmienne zdanie prezentuje kilkunastu naukowców ze Zgromadzenia Nauczycieli i Naukowców, które skrytykowało nie tylko wynik wyborów prezydenckich, ale także działanie Rady Strażników – kwestionując jej niezależność i bezstronność^[21].

Zamieszki powyborcze

Zamieszki w Iranie

Pochód zwolenników Musawiego w Teheranie

Po ogłoszeniu oficjalnych wyników przez irańskie MSW, na ulicach Teheranu i innych większych miast kraju wybuchły zamieszki, oceniane na najpoważniejsze od ponad 10 lat. Istnieją podejrzenia, iż wybory zostały sfałszowane^[22][23]. Zamieszki zostały wywołane przez zwolenników Mir-Hosejna Musawiego. Co najmniej trzy osoby zginęły, a pięć zostało rannych. Ponad 100 przedstawicieli obozu reformatorskiego zostało aresztowanych, w tym brat byłego prezydenta – Mohammad Reza Chatami. Wszyscy aresztowani byli członkami opozycyjnego względem Ahmadineżada ugrupowania Moszarekat. Władze Iranu – by ograniczyć demonstracje niezadowolonego społeczeństwa – zablokowały możliwość wysyłania sms-ów. Zablokowane zostały również strony internetowe zwolenników Musawiego oraz internetowy portal społecznościowy Facebook. Włoska telewizja RAI podała, że jej ekipa znalazła się w samym środku zamieszek pod sztabem Musawiego. Pobito ich irańskiego tłumacza, a policja skonfiskowała kamery i taśmy^[24].

Przypisy