Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1788 i 1789 roku
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Rodzaj | wybory prezydenckie | ||
| Data przeprowadzenia | 15 grudnia 1788 – 10 stycznia 1789 (głosowanie powszechne) | ||
| Data zarządzenia | 13 września 1788 | ||
| Podstawa prawna | |||
| Głosowanie | |||
| |||
| |||
| |||
Stany Zjednoczone Ustrój i polityka Stanów Zjednoczonych Ustrój polityczny Konstytucja Władza ustawodawcza Władza wykonawcza Władza sądownicza Kontrola państwowa Finanse Samorząd terytorialny Partie polityczne |
Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1788 i 1789 – pierwsze wybory prezydenckie w historii Stanów Zjednoczonych. W ich wyniku wyłoniono pierwszego prezydenta Stanów Zjednoczonych. Był to nowy urząd, utworzony na mocy Konstytucji z 1787. Przedtem, od czasu zakończonej kilka lat wcześniej wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych, ograniczona władza wykonawcza należała do prezydenta Kongresu Kontynentalnego.
W wyborach wzięło udział mniej niż 1,3% ludności. Prezydenta wybierali bezpośrednio elektorzy nominowani przez administracje poszczególnych stanów, które ratyfikowały Konstytucję Stanów Zjednoczonych. Były to jedyne w historii Stanów Zjednoczonych wybory prezydenckie, które odbyły się na przełomie dwóch lat.
Zwycięzcą wyborów został były naczelny dowódca Armii Kontynentalnej w czasie wojny o niepodległość, George Washington. Na wiceprezydenta został wybrany dyplomata i były parlamentarzysta John Adams. Washington był jedynym kandydatem na prezydenta Stanów Zjednoczonych, na którego wszyscy elektorzy zagłosowali jednogłośnie, oraz jedynym bezpartyjnym zwycięzcą wyborów prezydenckich w Stanach Zjednoczonych.
Tło historyczne
W 1787 na Konwencji Konstytucyjnej w Filadelfii została uchwalona Konstytucja Stanów Zjednoczonych, która zastąpiła istniejące dotąd Artykuły konfederacji i wieczystej unii[1]. Nowy dokument ustanawiał urząd prezydenta i wiceprezydenta oraz określał pośredni sposób ich wyboru[1]. Zgodnie z ideą autorów konstytucji, prezydent miał skutecznie sprawować władzę wykonawczą i jednocześnie nie przejawiać tendencji w kierunku monarchii lub dyktatury[2].
4 września 1787 Komisja Spraw Niedokończonych opracowała projekt ordynacji, zgodnie z którą przedstawiciela władzy wykonawczej mieli wybierać delegaci w organie zwanym Kolegium Elektorów[3].
Aby procedura wyboru prezydenta i wiceprezydenta mogła się rozpocząć, 9 stanów musiało ratyfikować Konstytucję Stanów Zjednoczonych[4]. 21 czerwca 1788 stan New Hampshire uczynił to jako dziewiąty stan[4].
Ordynacja wyborcza
13 września 1788 Kongres Konfederacyjny ustanowił ordynację wyborczą[4]. Zgodnie z jego postanowieniem, 7 stycznia 1789 miał być dniem wyboru elektorów w poszczególnych stanach, a 4 lutego 1789, dniem, kiedy elektorzy wybiorą prezydenta i wiceprezydenta[4]. Każdy elektor oddawał dwa głosy – na prezydenta i wiceprezydenta, jednak bez rozróżnienia[5]. Osoba, która otrzymałaby w sumie najwięcej głosów, miała zostać prezydentem, a druga w kolejności wiceprezydentem[6]. Elektorom nie wolno było oddawać głosów na dwóch kandydatów pochodzących z tego samego stanu, z którego pochodzi głosujący na nich elektor[7].
Ordynacja w poszczególnych stanach
Konstytucja Stanów Zjednoczonych pozostawiła stanom decyzję o tym w jaki sposób elektorzy mają zostać wybrani[6]. Tylko w Pensylwanii i Maryland wyboru dokonywano całkowicie w wyborach powszechnych[6]. W pozostałych stanach lokalna legislatura dokonywała wyboru[6] lub zatwierdzała wybór dokonany przez obywateli[4].
Karolina Północna i Rhode Island nie ratyfikowały jeszcze Konstytucji, w związku z czym nie przysługiwało im prawo do nominowania elektorów w 1789[4]. Nowemu Jorkowi przypadało 8 elektorów, ale nie nominowano żadnego, ponieważ stanowa legislatura nie uchwaliła w wyznaczonym czasie ustawy o sposobie ich wyboru[4].
Decyzję o tym którzy obywatele Stanów Zjednoczonych będą uprawnieni do głosowania również pozostawiono samym stanom[8]. Większość z nich swoją ordynację opierała na tej pochodzącej z okresu kolonialnego, która uprawniała do głosowania tylko wolnych białych mężczyzn wyznania protestanckiego, którzy płacili podatki, posiadali ziemię i ukończyli 21 lat[8]. W sumie 6% ludności Stanów Zjednoczonych było uprawnionych do głosowania[8].
| Stan | Liczba elektorów | Ordynacja |
|---|---|---|
| New Hampshire | 5 | 15 grudnia 1788 w wyborach powszechnych wybrano 10 kandydatów na elektorów, spośród których 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała 5 elektorów. |
| Massachusetts | 10 | 18 grudnia 1788 w ośmiu okręgach wybrano po jednym kandydacie na elektora w wyborach powszechnych. 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała dwóch dodatkowych elektorów. |
| Connecticut | 7 | 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała 7 elektorów. |
| New Jersey | 6 | 7 stycznia 1789 gubernator New Jersey i Tajna Rada wybrali 6 elektorów. |
| Delaware | 3 | 7 stycznia 1789 trzech elektorów zostało wybranych w trzech okręgach wyborczych. 24 stycznia 1789 Tajna Rada stanu zatwierdziła wybór. |
| Pensylwania | 10 | 7 stycznia 1789 w wyborach powszechnych wybrano 10 elektorów. |
| Maryland | 8 | W dniach 7-10 stycznia 1789 w wyborach powszechnych wybrano 8 elektorów. |
| Wirginia | 12 | 7 stycznia 1789 w dwunastu okręgach wybrano po jednym kandydacie na elektora w wyborach powszechnych. |
| Karolina Południowa | 7 | 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała 7 elektorów. |
| Georgia | 5 | 7 stycznia 1789 stanowa legislatura wybrała 5 elektorów. |
| Razem | 73 |
Przebieg kampanii
Głównym kandydatem na prezydenta był George Washington, dowódca powstania w czasie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych i jeden z autorów Konstytucji[9]. Jego zwycięstwo w tych wyborach było powszechnie uważane za pewne od samego początku[9]. On sam nie prowadził kampanii wyborczej i wyrażał wątpliwość, czy objąłby urząd, gdyby został wybrany[2]. W listach pisał, że wolałby pozostać osobą prywatną[2], a ubieganie się o urząd prezydenta byłoby z jego strony niehonorowe[6]. Zgodził się jednak kandydować za namową innych, między innymi Alexandra Hamiltona[6] i Marie Josepha de La Fayette'a[10].
Większość federalistów zgadzała się, że John Adams powinien być wiceprezydentem[6]. Cieszący się poszanowaniem polityk Alexander Hamilton obawiał się, że Adams mógłby zremisować z George’em Washingtonem, a nawet wygrać wybory[6]. Hamilton uważał, że taki wynik byłby kompromitujący dla Washingtona i nowego systemu wyborczego, dlatego namawiał część elektorów, by nie głosowała na Adamsa, chcąc doprowadzić do sytuacji, w której Adams zdobyłby o połowę mniej głosów, niż Washington[6].
Kandydaci
Początkowo w Stanach Zjednoczonych nie było partii politycznych. Istniał jednak podział na zwolenników Konstytucji, zwanych federalistami, i jej przeciwników, zwanych antyfederalistami[11].
Federaliści
James Armstrong 
Robert H. Harrison John Milton
.jpg)
Antyfederaliści
Edward Telfair
Wyniki wyborów
Głosowanie powszechne
Głosowanie powszechne miało miejsce między 15 grudnia 1788, a 10 stycznia 1789[4]. Były to jedyne wybory w historii Stanów Zjednoczonych, które odbyły się na przełomie dwóch lat[4].
W głosowaniu powszechnym wzięło udział 38 818 osób, czyli mniej, niż 1,3% ludności ówczesnych Stanów Zjednoczonych[12], co przy około 6% ludności uprawnionej do głosowania oznacza frekwencję na poziomie ~22%[8].
Elektorzy federalistyczni popierali George’a Washingtona[13][14]. Opozycja wobec Washingtona pochodziła głównie z Maryland (2 280 głosów) i Pensylwanii (672 głosów)[14][10].
| Frakcja | Głosy | % |
|---|---|---|
| Elektorzy federalistyczni | 35 866 | 92,20 |
| Elektorzy antyfederalistyczni | 2 952 | 7,60 |
| Razem | 38 818 | 100 |
Kolegium Elektorów
Choć łącznie wybierano 73 elektorów, na głosowanie Kolegium zjawiło się 69[4]. Dwóch elektorów z Marylandu i jeden z Wirginii nie dotarło na spotkanie w wyznaczonym czasie, a w jednym z okręgów wyborczych w Wirginii nie podano w wyznaczonym czasie wyników wyborów[4].
4 lutego 1789 odbyło się głosowanie Kolegium[15].
George Washington był jedynym prezydentem w historii Stanów Zjednoczonych, który został wybrany jednogłośnie przez Kolegium Elektorów[2]. Aby wygrać potrzebował 35 głosów, a otrzymał wszystkie 69[16]. Drugie miejsce zajął federalista John Adams, otrzymując 34 głosy[16]. Kolejne miejsca zajęli: John Jay (9 głosów), Robert H. Harrison i John Rutledge (po 6 głosów) oraz John Hancock (4 głosy)[17]. Senat ratyfikował wybory 4 kwietnia 1789[10].
W wyniku głosowania George Washington został pierwszym prezydentem Stanów Zjednoczonych i został zaprzysiężony 30 kwietnia 1789 w ówczesnej stolicy kraju – Nowym Jorku[18].
| Stan \ Kandydat | George Washington | John Adams | John Jay | Robert H. Harrison | John Rutledge | John Hancock | George Clinton | Samuel Huntington | John Milton | James Armstrong | Benjamin Lincoln | Edward Telfair | Razem |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Connecticut | 7 | 5 | – | – | – | – | – | 2 | – | – | – | – | 14 |
| Delaware | 3 | – | 3 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 6 |
| Georgia | 5 | – | – | – | – | – | – | – | 2 | 1 | 1 | 1 | 10 |
| Karolina Południowa | 7 | – | – | – | 6 | 1 | – | – | – | – | – | – | 14 |
| Maryland | 6 | – | – | 6 | – | – | – | – | – | – | – | – | 12 |
| Massachusetts | 10 | 10 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 20 |
| New Hampshire | 5 | 5 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 10 |
| New Jersey | 6 | 1 | 5 | – | – | – | – | – | – | – | – | – | 12 |
| Pensylwania | 10 | 8 | – | – | – | 2 | – | – | – | – | – | – | 20 |
| Wirginia | 10 | 5 | 1 | – | – | 1 | 3 | – | – | – | – | – | 20 |
| Łącznie | 69 | 34 | 9 | 6 | 6 | 4 | 3 | 2 | 2 | 1 | 1 | 1 | 69 |
Przypisy
- ↑ a b M. Jones: Historia USA. s. 86.
- ↑ a b c d 10 Facts about Washington's Election, George Washington's Mount Vernon [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ A. Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. s. 56.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m Papers of George Washington, George Washington Papers – Uniwersytet Wirginii, 14 września 2013 [dostęp 2019-10-20] [zarchiwizowane z adresu 2013-09-14] (ang.).
- ↑ M. Jones: Historia USA. s. 100.
- ↑ a b c d e f g h i Presidential Elections, History [dostęp 2019-10-21] (ang.).
- ↑ Jon Greenberg, Can the president and the vice president be from the same state?, PolitiFact, 16 kwietnia 2015 [dostęp 2019-10-24] (ang.).
- ↑ a b c d Grace Panetta, Olivia Reaney, Today is National Voter Registration Day. The evolution of American voting rights in 242 years shows how far we've come — and how far we still have to go, Business Insider, 24 września 2019 [dostęp 2019-10-21] (ang.).
- ↑ a b A. Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. s. 65.
- ↑ a b c 1792, [w:] Gil Troy, Arthur Meier Schlesinger (Jr.), Fred L. Israel, History of American Presidential Elections, 1789-2008, Facts On File, 2012, s. 10-14, ISBN 978-0-8160-8220-9 [dostęp 2019-11-04] (ang.).
- ↑ The Debate for the United States Constitution, Constitution Facts [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ Knowing the Presidents: George Washington, America's Presidents: National Portrait Gallery [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ a b US President – National Vote Race – Dec 08, 1788, Our Campaigns [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ a b c Donald Richard Deskins, Hanes Walton, Sherman C. Puckett, Presidential Elections, 1789-2008: County, State, and National Mapping of Election Data, University of Michigan Press, 2010, s. 19, ISBN 978-0-472-11697-3 [dostęp 2019-10-20] (ang.).
- ↑ L. Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. s. 34.
- ↑ a b Electoral College Box – 1789 (ang.). NARA. [dostęp 2017-04-29].
- ↑ 1788 election (ang.). NARA. [dostęp 2017-04-29].
- ↑ M. Jones: Historia USA. s. 92.
Bibliografia
- Maldwyn Jones: Historia USA. Gdynia: Latarnia, 2016. ISBN 978-83-65387-02-8. (pol.)
- Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.)
- Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.)
Media użyte na tej stronie
.jpg)
Official Presidential portrait of John Adams
A portrait of John Hancock (23 stycznia 1737 [O.S. 12 stycznia 1736] – 8 października 1793), one of the signers of the United States Declaration of Independence.
Samuel Huntington, was a jurist, statesman, and a delegate to the from Connecticut to the Continental Congress. He also served as President of the Continental Congress from 1779 to 1781, chief justice of the Connecticut Supreme Court from 1784 to 1785, and the 18th Governor of Connecticut from 1786 until his death.
George Clinton, by Ezra Ames
Portrait of John Rutledge, engraved by G. F. Storm from a drawing by James Herring after the painting by John Trumbull
Male with a question mark in front.
.svg)
Autor: Ssolbergj, Licencja: CC BY-SA 3.0
The greater coat of arms of the United States of America, as depicted on passports, embassies and the Great Seal.
Electoral votes by state.
Note: North Carolina and Rhode Island had not yet ratified the Constitution so were therefore ineligible to choose electors. The New York legislature was deadlocked so therefore no electors were chosen. Vermont had been acting independently, but was still considered part of New York at the time.