Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1800 roku

Mapa wyborcza Stanów Zjednoczonych w 1800 roku. Liczba na mapie określa liczbę przedstawicieli stanu w Kolegium Elektorów

Wybory prezydenckie w Stanach Zjednoczonych w 1800 roku – czwarte wybory prezydenckie w historii Stanów Zjednoczonych. Głosowanie w Kolegium Elektorów Stanów Zjednoczonych nie przyniosło rozstrzygnięcia i po raz pierwszy w historii Stanów Zjednoczonych prezydent został wybrany poprzez głosowanie w Izbie Reprezentantów. Były to też ostatnie wybory przeprowadzone zgodnie z oryginalną treścią Konstytucji Stanów Zjednoczonych przed uchwaleniem 12. poprawki do konstytucji w 1804 roku, która zmodyfikowała sposób wyboru prezydenta na obowiązujący obecnie. Na prezydenta wybrano Thomasa Jeffersona, a na wiceprezydenta Aarona Burra.

Kampania wyborcza

Wybory prezydenckie w 1800 roku rządziły się tymi samymi zasadami co wybory w 1796^[1]. Administracja urzędującego prezydenta Johna Adamsa nie cieszyła się dużym zaufaniem społecznym, na co w dużej mierze wpłynęła decyzje o stłumieniu powstania Friesa z 1799^[1]. Społeczeństwo sprzeciwiało się użyciu wojsk wobec rebelii farmerów pod przywództwem kapitana Johna Friesa, natomiast liderzy Partii Federalistycznej, do której należał prezydent, protestowali przeciwko późniejszemu ułaskawieniu Friesa^[1]. Sytuację Adamsa pogorszyła decyzja o zwolnieniu sekretarza stanu Timothy’ego Pickeringa i sekretarza wojny Jamesa McHenry’ego, którzy byli bliskimi przyjaciółmi przywódcy federalistów – Alexandra Hamiltona^[1]. Doprowadziło to do rozłamu w Partii Federalistycznej i urzędującego prezydenta nie poparł żaden z jej liderów^[1]. Mimo tego zdecydował się wziąć udział w wyborach, a kandydatem na wiceprezydenta został Charles Pinckney^[1].

Sytuację osłabionego obozu rywali wykorzystała Partia Demokratyczno-Republikańska^[2]. Jako kandydata na prezydenta wystawili Thomasa Jeffersona, a jego zastępcą miał być Aaron Burr^[2]. Jefferson sprzeciwiał się polityce Adamsa i głosił ograniczenie władzy federalnej, poprzez zwiększenie kompetencji władz stanowych^[2]. Nie zgadzał się także na rozbudowę marynarki wojennej i utrzymywania stałej armii, zamiast której wolał milicję miejską^[2].

Kampania była przeprowadzana w wyjątkowo wrogiej atmosferze – oba obozy obrzucały się wyzwiskami i oszczerstwami^[3]. Prym wiodła w tym prasa federalistyczna, oskarżając Jeffersona o skrajny ateizm i libertynizm^[4]. Zwolennicy republikanów zarzucali Adamsowi sprzyjanie monarchizmowi^[4]. Jawny rozłam w Partii Federalistycznej i lepiej zorganizowana kampania Partii Demokratyczno-Republikańskiej przyczyniły się do porażki Adamsa^[4].

Kandydaci

Demokratyczni Republikanie

• 

  Thomas Jefferson
• 

  Aaron Burr

Federaliści

• 

  John Adams
• 

  Charles Cotesworth Pinckney
• 

  John Jay

Przebieg głosowania

Głosowanie powszechne odbyło się w dniach 2 – 13 listopada 1800 roku i wzięło w nim udział ok. 67 tys. osób^[5]. Jefferson uzyskał 61,5% poparcia wobec 38,5% dla Burra^[5]. W głosowaniu Kolegium Elektorów Jefferson i Burr otrzymali po 73 głosy (wymagana większość wynosiła 70 głosów)^[6]. Kolejne miejsca zajęli John Adams (65 głosów), Charles Pinckney (64 głosy) i John Jay (1 głos)^[7]. Spowodowało to precedensową sytuację, w której dwaj kandydaci otrzymują tę samą liczbę głosów^[8]. Kandydatem na prezydenta był Jefferson, jednak zgodnie z Konstytucją inicjatywa wyboru przeszła w ręce Izby Reprezentantów, która była wówczas zdominowana przez federalistów^[8]. Pierwsze głosowanie odbyło się 11 lutego 1801 roku i dało wynik remisowy, ponieważ zwolennicy Hamiltona chcieli zablokować kandydaturę Jeffersona^[8]. Po siedmiu dniach i 35 nierozstrzygających głosowaniach Hamilton postanowił oddać swój głos na Jeffersona^[8]. Pomimo że pozostawał z nim w wieloletnim konflikcie, uważał jego kontrkandydata, Aarona Burra, za człowieka niebezpiecznego i ośmieszającego kraj, dlatego postanowił zagłosować na Jeffersona^[8].

Thomas Jefferson został zaprzysiężony 4 marca 1801 w Waszyngtonie^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Maldwyn Jones: Historia USA. Gdynia: Latarnia, 2016. ISBN 978-83-65387-02-8. (pol.)
• Andrzej Bartnicki: Historia Stanów Zjednoczonych Ameryki. T. 2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1995. ISBN 83-01-11894-6. (pol.)
• Longin Pastusiak: Prezydenci Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej. Warszawa: Iskry, 1999. ISBN 83-207-1558-X. (pol.)