Wydarzenia zielonogórskie

Budynek dawnego Domu Katolickiego, obecnie Filharmonia Zielonogórska

Wydarzenia zielonogórskie – starcia uliczne z milicją i ZOMO mieszkańców Zielonej Góry, do jakich doszło 30 maja 1960. w ramach protestu przeciwko działaniom władz zmierzających do likwidacji salek katechetycznych i odebrania Domu Katolickiego parafii pw. św. Jadwigi. Dziś w tym miejscu znajduje się Filharmonia Zielonogórska. Był to jeden z największych protestów w PRL w okresie od czerwca 1956 roku do grudnia 1970 roku.

Okoliczności

Dom Katolicki mieścił się w budynku z 1900 roku przy ul. Powstańców Wielkopolskich 10 na podstawie decyzji wojewody poznańskiego z 1945 roku^[a]. W jego pomieszczeniach znajdowała się m.in. lokalna redakcja „Słowa Powszechnego”, oddział Caritasu, PCK, a także odbywały się lekcje religii. Prawdopodobnie wykorzystywanie części sal do zajęć katechetycznych uznane zostało przez komunistyczne władze za niedopuszczalne w państwie „budującym socjalizm”^[b], zatem zdecydowano o przejęciu całego budynku na wyłączne potrzeby grającej tam orkiestry. Kiedy proboszcz Kazimierz Michalski powiadomił parafian o planowanej eksmisji, zawiadamiając ich o zakończeniu zajęć w Domu Katolickim, to część z nich postanowiła zablokować realizację tej decyzji. Początkowo, ok. 10 rano w poniedziałek, doszło tylko do szarpaniny z milicjantami, która jednak po paru godzinach przekształciła się w zamieszki ogarniające centrum miasta.

W starciu mieszkańców miasta z siłami milicyjnymi, trwającymi od przedpołudnia do wieczora, wzięło udział ok. 5 tysięcy osób. Milicjanci użyli pałek i gazu łzawiącego, protestujący wyrywali bruk z jezdni i rzucali kamieniami i spalili też dwa samochody milicyjne. Wiele osób było poszkodowanych, znaczna część protestujących została zatrzymana (333 osoby), aresztowana (część osób zatrzymano w ciągu następnych paru dni na podstawie fotografii wykonanych na miejscu zamieszek przez funkcjonariuszy SB) i potem skazana (przed sądem łącznie 196 osób, w kolegiach orzekających – 48 osób) na kary więzienia (ponad 2 miesiące, w tym dwie osoby nawet na 5 lat) lub grzywny. Represje dosięgnęły protestujących także w ich miejscach pracy lub nauki – niektórzy pozostawali przez długi czas bez pracy. Część uczestników wraz z rodzinami została zmuszona do opuszczenia Zielonej Góry na zawsze.

Tablica upamiętniająca wydarzenia

Upamiętnienie

Pomnik Wydarzeń Zielonogórskich

Więzionych, wygnanych i szykanowanych poddano zbiorowej amnezji. Dopiero w 1995 z inicjatywny Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana i przy wsparciu finansowym „Radia Zachód” S.A., ukazała się książka Wydarzenia zielonogórskie w 1960 roku pod redakcją Tadeusza Dzwonkowskiego. W 2000 roku, w czterdziestą rocznicę wydarzeń, ulicy przy filharmonii nadano nazwę 30 maja 1960 roku. W 2010 roku obchodzono 50. rocznicę zamieszek. Odsłonięto z tej okazji pomnik Wydarzeń znajdujący się przy filharmonii. Odbyła się wystawa oraz zrealizowano krótkometrażowy film. 28 maja 2017 w Zielonej Górze miała miejsce premiera fabularyzowanego filmu dokumentalnego „Wydarzenia Zielonogórskie 1960. Bitwa o Dom Katolicki”, który zrealizowała „Gazeta Lubuska” (Polska Press Grupa).

27 maja 2018 w uroczystościach związanych z 58. rocznicą Wydarzeń Zielonogórskich wziął udział prezydent RP Andrzej Duda oraz politycy: podsekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciech Kolarski, minister pracy i polityki społecznej Elżbieta Rafalska, wojewoda lubuski Władysław Dajczak. W ramach uroczystości odbyła się msza święta w konkatedrze św. Jadwigi, II bieg sztafetowy, widowisko pt. Ulice Wolności. Odznaczono 34 osoby, uczestników wydarzeń (pośmiertnie m.in. ks. Kazimierza Michalskiego) i żyjące osoby zasłużone w regionie^[1][2]. Podczas przemówienia na zielonogórskim Starym Rynku prezydent powiedział: „To było nic innego jak desperacki akt bohaterskiej obrony podstawowych praw obywatelskich, ludzkich, tych, które przynależą się każdemu człowiekowi, z których każdy człowiek ma prawo korzystać”^[3][4][5].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Gazeta Lubuska z 29/30 maja 2010 r., nr 124 (17.871)
• Informacje na stronie Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Sulechowie. pwsz.sulechow.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-12-01)].
• Serwis internetowy Gazety Lubuskiej poświęcony Wydarzeniom Zielonogórskim

Linki zewnętrzne

• Film dokumentalny „Wydarzenia Zielonogórskie 1960. Bitwa o Dom Katolicki”
• WojciechW. Stanisławski WojciechW., Gaz na ulicach, ZOMO w akcji, granaty hukowe i sztachety w rękach. Bitwa o Dom Katolicki w Zielonej Górze, TVP, 25 maja 2018 [dostęp 2020-06-02] .