Wydma

Wydma na pustyni w Maroku
Wydmy w południowej Francji
Wydmy śródlądowe na obszarze Puszczy Bydgoskiej

Wydma – piaszczyste wzniesienie usypane przez wiatr. Warunki środowiska wpływają na różny kształt i rozmiar wydm[1]. Powstawanie wydmy jest ściśle związane z transportem materiału piaszczystego: piasek pędzony wiatrem blisko powierzchni lub wleczony po niej zatrzymuje się za takimi przeszkodami jak głazy, zarośla czy nierówności gruntu – gromadząc się wówczas tworzy wydmę.

Pojedyncza wydma składa się ze stoku dowietrznego i zawietrznego, które rozdziela grzbiet wydmy. Stoki te są zazwyczaj asymetryczne. Nakładające się wydmy tworzą nieregularne, rozległe formy poprzeczne do kierunku wiatru – pola wydmowe.

Rodzaje wydm

Rozróżnia się następujące rodzaje wydm, w zależności od:

Wydmy poza Ziemią

Zdjęcie satelitarne fragmentu pola wydm Olympia Undae na północnych równinach Marsa

Wydmy mogą występować na wszystkich ciałach niebieskich, na których występuje atmosfera i skały okruchowe o dostatecznie małych ziarnach, aby mogły być poruszane przez wiatr. Pole wydm na obiekcie innym niż Ziemia określa się formalnie nazwą unda[2].

Poza Ziemią wydmy zaobserwowano na Marsie, Wenus[3] i Tytanie, księżycu Saturna. Wydmy na Marsie występują we wnętrzach kraterów (np. krateru Victoria, odwiedzonego przez łazik Opportunity), gdzie piasek gromadzi się dzięki burzom piaskowym, a także tworzą rozległe pola wydm w północnych okolicach podbiegunowych; największe z nich, Olympia Undae, ma ponad 1500 km średnicy[4]. Na Tytanie ciemne wydmy występują w pasie równikowym, uważa się, że tworzą je ziarna węglowodorów, wytrącających się z bogatej w związki organiczne atmosfery księżyca[5].

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Mieczysław Klimaszewski: Geomorfologia. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2003, s. 231. ISBN 83-01-13951-X.
  2. ↑ Planetary Names: Feature Types. W: Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. International Astronomical Union (IAU) Working Group for Planetary System Nomenclature (WGPSN). [dostęp 2012-05-06].
  3. ↑ Nomenclature Search Results. Target: Venus, Feature Type: Unda, undae. W: Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. [dostęp 2012-05-06].
  4. ↑ Nomenclature Search Results. Target: Mars, Feature Type: Unda, undae. W: Gazetteer of Planetary Nomenclature [on-line]. [dostęp 2012-05-06].
  5. ↑ Cassini Sees the Two Faces of Titan’s Dunes (ang.). W: Cassini Solstice Mission [on-line]. NASA, 2012-01-23. [dostęp 2012-05-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-06)].

Media użyte na tej stronie

Dunes in Olympia Planum.jpg
Olympia Planitia Dunes, as seen by hirise. Location is 80.2 degrees north latitude and 191.2 degrees east longitude. Image was taken by HiRISE on the Mars Reconnaissance Orbiter. Photo credit is Image NASA/JPL/University of Arizona.
Wydma PB.jpg
Wydma z Puszczy Bydgoskiej, w pobliżu Łęgnowa
Wydmy w Slowinskim PN.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to MARCIN N (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC-BY-SA-3.0

Wydmy w Słowińskim Parku Narodowym Autor: Marcin n

MARCIN N 10:32, 8 June 2006 (UTC)
Puszcza Bydgoska - widok ze szczytu wydmy 3.jpg
Puszcza Bydgoska - widok ze szczytu wydmy na północ (dolinę Wisły)
Łeba, plaża zimą (4).jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Plaża w Łebie (wschodniej) zimą.
Wydmy francja.JPG
Autor: Synek125, Licencja: CC BY-SA 2.5
Wydmy w południowej Francji
Dune 11.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC BY-SA 2.5
Titan dunes.jpg
Cassini radar sees sand dunes in Belet (a dark equatorial albedo feature) on Saturn's giant moon Titan (lower photo) that are sculpted like Namibian sand dunes on Earth (upper photo). The bright features in the lower radar photo are not clouds but topographic features among the dunes.