Wyjście żaków z Krakowa w roku 1549
 | |
| Autor | |
|---|---|
| Rodzaj | |
| Data powstania | |
| Medium | |
| Wymiary | 97 x 194 cm |
| Miejsce przechowywania | |
| Miejscowość | |
| Lokalizacja | |
Wyjście żaków z Krakowa w roku 1549, także Wyjście żaków krakowskich z miasta w 1549 r.[1] – obraz olejny namalowany przez Jana Matejkę jesienią 1892 roku w Krzesławicach[2] podczas pobytu zdrowotnego w wiejskim dworku[3]. Obraz znajduje się w zbiorach Muzeum Narodowego w Krakowie i jest eksponowany w Domu Jana Matejki przy ulicy Floriańskiej.
Opis obrazu
Na płótnie Matejko przedstawił szczelnie wypełniony tłumem ludzi plac Kleparski. W tle ukazane zostały, zalane światłem wschodzącego słońca, gmachy Krakowa: z prawej Barbakan, Brama Floriańska i w oddali wieże kościoła Najświętszej Maryi Panny, po lewej stronie, za bramą widoczna jest sylweta kolegiaty uniwersyteckiej św. Floriana. Centrum kompozycji zajmuje klasztor duchaków z najcenniejszą, gotycką partią murów[3].
Przedstawione przez Jana Matejkę wydarzenie było wynikiem zatargu, do którego doszło 14 maja 1549 roku w Krakowie, między studentami Akademii Krakowskiej a zbrojną czeladzią księdza kanonika Andrzeja Czarnkowskiego. Służba napadła na bursę studencką Wszystkich Świętych[2], którą zdemolowała oraz poraniła scholarów, a nawet zabiła jednego studenta (niejakiego Jerzego, syna Jana z Pienian)[2]. Sprawa, za wstawiennictwem króla Zygmunta Augusta znalazła miejsce w sądzie, jednak proces nie był prowadzony bezstronnie. Część oburzonych żaków postanowiła opuścić Kraków i przenieść się na inne uniwersytety. Artysta namalował moment kiedy studenci tłumnie opuszczają Kraków. „Obraz z dużą grupą tłoczących się postaci jest utrzymany w brązach i żółcieniach z akcentami koloru czerwonego oraz ciemnej zieleni”[1].
Proweniencja
Wyjścia żaków z Krakowa, podobnie jak i innych obrazów z tego okresu, artysta nie pokazał w Krakowie; zobaczyć go można było dopiero na wystawie pośmiertnej, urządzonej w krakowskim Muzeum Narodowym w 1893 roku. Następnie spadkobiercy sprzedali obraz. Przed rokiem 1901 należał on do Karola Szlenkera z Warszawy. Później wielokrotnie zmieniał właściciela, w roku 1938 podczas wystawy Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych był własnością Banku Amerykańskiego w Polsce[4], w przededniu II wojny światowej trafił do Muzeum Narodowego w Krakowie (na karcie naukowej obiektu zapisano, że 9 maja 1939 roku został zakupiony za 12 500 zł od Henryka Wąsikiewicza)[3].
Z powodu złego przechowywania podczas okupacji niemieckiej, uległ nieodwracalnym zniszczeniom i mimo prac konserwatorskich, nie udało się przywrócić pierwotnej intensywności barw[3].
Przypisy
- ↑ a b Wyjście żaków z Krakowa w roku 1549, Muzeum Narodowe w Krakowie [dostęp 2022-08-17].
- ↑ a b c Wiadomości – Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Jagielloński [dostęp 2022-08-16].
- ↑ a b c d Janina Wilkosz, Wyjście żaków z Krakowa w roku 1549 – uwagi na marginesie dzieła Jana Matejki, „Opuscula Musealia”, Volume 23 (2015) (Volume 23), 2016, s. 213–229, DOI: 10.4467/20843852.OM.15.017.5395, ISSN 2084-3852 [dostęp 2022-08-16] (pol.).
- ↑ Jan Matejko 1838–1893, katalog wystawy Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych, Warszawa 1838, s. 18.
