Wyjec płaszczowy

Wyjec płaszczowy
Alouatta palliata[1]
J.E. Gray, 1849
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Parvordo

małpy szerokonose

Rodzina

czepiakowate

Podrodzina

wyjce

Rodzaj

wyjec

Gatunek

wyjec płaszczowy

Synonimy
  • Mycetes palliatus J.E. Gray, 1849[2]
  • Mycetes niger O. Thomas, 1880[3]
  • Alouata aequatorialis Festa, 1903[4]
  • Alouatta palliata matagalpae J.A. Allen, 1908[5]
  • Alouatta inclamax O. Thomas, 1913[6]
  • Alouatta palliata quichua O. Thomas, 1913[6]
  • Alouatta palliata inconsonans E.A. Goldman, 1913[7]
Podgatunki
  • A. p. palliata (J.E. Gray, 1849)
  • A. p. aequatorialis Festa, 1903
  • A. p. coibensis O. Thomas, 1902[8]
  • A. p. mexicana Merriam, 1902[9]
  • A. p. trabeata B. Lawrence, 1933[10]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[11]
Status iucn3.1 VU pl.svg
Zasięg występowania
Mapa występowania

Wyjec płaszczowy[12] (Alouatta palliata) – gatunek ssaka naczelnego z podrodziny wyjców (Alouattinae) w obrębie rodziny czepiakowatych (Atelidae), występującego w lasach deszczowych od południowego Meksyku po północną część Ameryki Południowej.

Zasięg występowania

Wyjec płaszczowy występuje w zależności od podgatunku[13][12]:

  • A. palliata palliata – wyjec płaszczowy – północno-wschodnia Gwatemala na wschód do wschodniej Kostaryki lub zachodniej Panamy; nie występuje w Salwadorze, ale mógł tam kiedyś występować.
  • A. palliata aequatorialis – wyjec równikowy – od wschodniej Kostaryki lub zachodniej Panamy do zachodniej Kolumbii, zachodni Ekwador i północno-zachodni Peru (skrajnie północny region Tumbes).
  • A. palliata coibensis – wyjec wyspowy – południowo-zachodnia Panama (wyspy Coiba i Jicarón).
  • A. palliata mexicana – wyjec meksykański – południowy i południowo-wschodni Meksyk (stany: Veracruz, Tabasco, Campeche, Oaxaca i północne Chiapas) oraz Gwatemala, na obszarze przylegającym do południowej granicę zasięgu A. pigra.
  • A. palliata trabeata – wyjec złoty – południowo-zachodnia Panama (półwysep Azuero).

Taksonomia

Gatunek po raz pierwszy opisał w 1849 roku brytyjski przyrodnik John Edward Gray nadając mu nazwę Mycetes palliata[2]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu Gray wskazał jezioro Nikaragua w Nikaragui[2][14].

Autorzy Illustrated Checklist of the Mammals of the World rozpoznają pięć podgatunków[13].

Etymologia

  • Alouatta: lokalna, karaibska nazwa arawata dla wyjców[15].
  • palliata: łac. palliatus „okryty, przyodziany”, od pallium „płaszcz”[16].
  • aequatorialis: późnołac. aequatorialis „równikowy”, od aequator „równik”, od łac. aequare „zrównać się”, od aequus „równy”[16].
  • coibensis: wyspa Coiba, Veraguas, zachodnia Panama[16].
  • mexicana: Meksyk[16].
  • trabeata: łac. trabeatus „ubrany w szatę państwową”, od trabea „toga obszyta fioletowymi paskami”[17].

Morfologia

Długość ciała samic 46–60 cm, samców 47–63 cm, długość ogona samic 55–66 cm, samców 60–70 cm; masa ciała samic 3,1–7,6 kg, samców 4,5–9 kg[18]. Średniej wielkości małpa o czarnym futrze. Po bokach ciała sierść jest dłuższa, brązowa lub żółtawa. Twarz i dolna część ogona nagie.

Tryb życia

Wyjce płaszczowe żyją w koronach drzew, w stadach liczących 10–20 osobników. Grupy nie są stałe, poszczególne osobniki często przenoszą się z jednego stada do drugiego. Podobnie jak inne wyjce, samce używają głośnych dźwięków do porozumiewania się między sobą.

Wyjce płaszczowe są roślinożerne, żywią się liśćmi, owocami i kwiatami.

Wyjce płaszczowe są poligamiczne. Sezon godowy trwa cały rok, samice osiągają dojrzałość płciową w wieku ok. 3 lat. Średnio co dwa lata zachodzą w ciążę, która trwa ok. 6 miesięcy, i rodzą jedno młode. Samce są płodne po 3,5 roku życia, ale zazwyczaj rozmnażają się dopiero w wieku sześciu lat, kiedy osiągną odpowiednią rangę w stadzie. Samce średnio żyją ok. 7 lat, samice 11–12.

Zagrożenie

Liczba osobników wyjca płaszczowego jest dość stabilna, największym zagrożeniem jest dla niego niszczenie jego środowiska naturalnego. W południowym Meksyku w wyniku wycinki lasów wiele wyjców przeniosło się na plantacje kakao i kawy. Status zagrożenia dla poszczególnych podgatunków przedstawia poniższa tabelka:

Nazwa łacińskaStatus IUCN
A. p. palliataEN[19]
A. p. aequatorialisVU[20]
A. p. coibensisEN[21]
A. p. mexicanaEN[22]
A. p. trabeataEN[23]

Przypisy

  1. ↑ Alouatta palliata, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b c J.E. Gray. Description of two species of Mąmmalia from Caraccas. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 16, s. 138, 1848. (ang.). 
  3. ↑ O. Thomas. On Mammals from Ecuador. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1880, s. 394, 1880. (ang.). 
  4. ↑ E. Festa. Viaggio del Dr. Enrico Festa nel Darien, nell’Ecuador e regioni vicine. Mammiferi, 1. Primates. „Bollettino dei musei di zoologia ed anatomia comparata della R. Università di Torino”. 18, s. 3, 1903. 
  5. ↑ J.A. Allen. Mammals from Nicaragua. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 24, s. 670, 1908. (ang.). 
  6. ↑ a b O. Thomas. New mammals from South America. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight series. 12, s. 567, 1913. (ang.). 
  7. ↑ E.A. Goldman. Descriptions of new mammals from Panama and Mexico. „Smithsonian miscellaneous collections”. 60 (22), s. 17, 1913. (ang.). 
  8. ↑ O. Thomas. On some mammals from Coiba Island, off the west coast of Panama. „Novitates zoologicae”. 9, s. 135, 1902. (ang.). 
  9. ↑ C.H. Merriam. Five new mammals from Mexico. „Proceedings of the Biological Society of Washington”. 15, s. 67, 1902. (ang.). 
  10. ↑ B. Lawrence. Howler monkeys of the palliata group. „Bulletin of the Museum of Comparative Zoology at Harvard College”. 75 (8), s. 328, 1933. (ang.). 
  11. ↑ L. Cortes-Ortíz i inni, Alouatta palliata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-14] (ang.).
  12. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 42. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  13. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 214. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  14. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Species Alouatta palliata. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-08-14].
  15. ↑ T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 90, 1904. (ang.). 
  16. ↑ a b c d The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World [online], S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
  17. ↑ E.C. Jaeger: Source-book of biological names and terms. Wyd. 1. Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 240. (ang.).
  18. ↑ A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, F.M. Cornejo, T.R. Defler, K.E. Glander, W.R. Konstant, L.P. Pinto & M. Talebi: Family Atelidae (Howlers, Spider and Woolly Monkeys and Muriquis). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 532–533. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  19. ↑ A.D. Cuarón i inni, Alouatta palliata ssp. palliata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-14] (ang.).
  20. ↑ A.D. Cuarón i inni, Alouatta palliata ssp. aequatorialis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-14] (ang.).
  21. ↑ P.D. Méndez-Carvajal i inni, Alouatta palliata ssp. coibensis, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2021 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-14] (ang.).
  22. ↑ A.D. Cuarón i inni, Alouatta palliata ssp. mexicana, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-14] (ang.).
  23. ↑ A.D. Cuarón i inni, Alouatta palliata ssp. trabeata, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2020 [online], wersja 2021-2 [dostęp 2021-08-14] (ang.).

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 VU pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Alouatta palliata 5 CR.JPG
Autor: Cephas, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mantled howler in Mangrove along estero de Playa Grande, Costa Rica.
Alouatta palliata Range Map cropped.svg
Distribution of the Alouatta palliata (Mantled Howler or Golden-mantled) in America.