Wymordowanie kompanii porucznika „Poboga”

Wymordowanie kompanii porucznika „Poboga” – domniemana egzekucja 152 powstańców warszawskich ze Zgrupowania AK „Krybar” wziętych do niewoli na Powiślu. Według pierwszego historyka powstania - Adama Borkiewicza - masakra jeńców miała zostać dokonana przez SS-manów z pułku specjalnego SS Dirlewanger w dniu 5 września 1944 r. Przez wiele lat uchodziła za jedną z największych zbrodni popełnionych przez Niemców na wziętych do niewoli żołnierzach AK. Obecnie jednak opisany przez Borkiewicza przebieg wydarzeń jest kwestionowany.

Przebieg masakry według Adama Borkiewicza

4 września 1944 r. niemieckie oddziały (pułk specjalny SS Dirlewanger oraz 608 pułk zabezpieczenia), które prowadziły wcześniej zaciekłe walki o Stare Miasto[1]. przystąpiły do szturmu na zajęte przez powstańców Powiśle. Atak poprzedziło intensywne bombardowanie dzielnicy[2]. Przeważające siły nieprzyjaciela szybko złamały opór powstańców. Niemieckie bomby obróciły w gruzy elektrownię przy ulicy Elektrycznej. Opanowane przez powstańców dzielnice Warszawy zostały pozbawione prądu, co spowodowało szczególne utrudnienia dla warsztatów produkcji broni i drukarń[1].

Adam Borkiewicz podał w swej monografii Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej, że podczas zaciekłych walk w dniu 5 września Niemcy odcięli wśród zabudowań ulicy Leszczyńskiej 152 żołnierzy z 4. kompanii porucznika „Poboga” (Zgrupowanie Krybar). Esesmani z pułku specjalnego SS Dirlewanger mieli następnie rozstrzelać wszystkich wziętych do niewoli AK-owców[3]. Wskazywał w tym kontekście na dzienny raport GA „Środek” z 6 sierpnia, w którym zapisano, iż "…w Warszawie zlikwidowano 152 bandytów na jednym z dziedzińców przez 2 strzelców ckm z grupy Dirlewangera"[4][5].

Stąd wymordowanie kompanii porucznika „Poboga” stanowiłoby w tym wypadku jedną z największych niemieckich zbrodni popełnionych na wziętych do niewoli powstańcach warszawskich[3]. Masakra kwalifikowałaby się nie tylko jako pogwałcenie prawa międzynarodowego (rządy zachodnich aliantów uznały Armię Krajową za organizację kombatancką i integralną część Polskich Sił Zbrojnych) ale stałaby również w sprzeczności z komunikatem Deutsche Nachrichtenbüro z 3 września 1944 r., oficjalnie uznającym prawa kombatanckie żołnierzy AK.

Podważenie wersji mówiącej o wymordowaniu jeńców

Powyższą interpretację wydarzeń, o których mowa w raporcie dziennym GA „Środek”, powtarzali za Borkiewiczem także inni historycy zajmujący się tematyką powstania warszawskiego - m.in. Władysław Bartoszewski, Hans von Krannhals i Marek Getter. Informacja o wymordowaniu kompanii „Poboga” znalazła się nawet w internetowym kalendarium powstania, opublikowanym na oficjalnej stronie internetowej miasta Warszawy[6].

Jako pierwszy wersję wydarzeń przedstawioną przez Borkiewicza zakwestionował Włodzimierz Rosłoniec w wydanej w 1989 r. książce pt. Grupa "Krybar" Powiśle 1944[6]. Opierając się na informacjach zawartych w odnalezionym archiwum Zgrupowania „Krybar”[7], jak również na relacjach weteranów, Rosłoniec podawał, iż w dniach 5 i 6 września 1944 r. ze składu kompanii „Poboga” ubyło bezpowrotnie nie więcej jak 35 ludzi. Wysunął stąd teorię, iż „152 zlikwidowanych bandytów”, o których mowa w raporcie dziennym GA „Środek” było zapewne rozstrzelanymi gdzieś na Powiślu cywilami, których Niemcy fałszywie zaliczyli do grona zabitych powstańców, aby zawyżyć w ten sposób sukcesy brygady Dirlewangera[6].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Powstanie warszawskie 1944. [dostęp 2009-06-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 lutego 2015)].
  2. ↑ Adam Borkiewicz, Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej, Instytut wydawniczy PAX, Warszawa 1969 r., s. 363
  3. ↑ a b Marek Getter: Straty Ludzkie i materialne w Powstaniu Warszawskim. BIULETYN Instytutu Pamięci Narodowej NR 8-9/2004.
  4. ↑ Adam Borkiewicz, Powstanie warszawskie..., op.cit., s. 372
  5. ↑ Józef Matecki: Dziennik działań niemieckiej 9 Armii. Paryż: Zeszyty Historyczne, 1969, s. 106.
  6. ↑ a b c Anna Malinowska, Powstańcy "Poboga", „Polska Zbrojna nr 34/2008”, 24 sierpnia 2008.
  7. ↑ Ukrywanym przez wiele lat przez porucznika „Poboga”.

Bibliografia

  • Adam Borkiewicz, Powstanie warszawskie. Zarys działań natury wojskowej, Instytut wydawniczy PAX, Warszawa 1969 r.
  • Marek Getter: Straty Ludzkie i materialne w Powstaniu Warszawskim, BIULETYN Instytutu Pamięci Narodowej NR 8-9/2004
  • Anna Malinowska, Powstańcy "Poboga", „Polska Zbrojna nr 34/2008”, 24 sierpnia 2008.
  • Powstanie warszawskie 1944 [dostęp 2009-06-08] [zarchiwizowane z adresu 2015-02-20].