Wyprawa generała Nobilego

Bundesarchiv Bild 102-05738, Stolp, Landung des Nordpol-Luftschiffes "Italia".jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 102-05738 / Georg Pahl / CC-BY-SA 3.0
Bundesarchiv Bild 102-05737, Stolp, Landung des Nordpol-Luftschiffes "Italia".jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 102-05737 / Georg Pahl / CC-BY-SA 3.0

Italiawłoski sterowiec półszkieletowy, którego załoga pod dowództwem gen. Umberto Nobile zdobyła w maju 1928 biegun północny.

Była to druga ekspedycja polarna z udziałem gen. Nobile po udanej wyprawie sterowcem Norge w 1926 r. pod kierownictwem Roalda Amundsena. Podczas lotu na biegun „Italia” znalazła się nad Sudetami w warstwie gęstych chmur burzowych, uniemożliwiających nawigację. Istotną pomoc załodze okazali lektorzy Radia Katowice: przerwano audycję radiową, nadając komunikaty po francusku, niemiecku i włosku, i zamieniając stację radiową w improwizowaną radiolatarnię. Dzięki temu sterowiec wydostał się z warstwy chmur i bezpiecznie mógł kontynuować lot. Jego widok nad Katowicami w kwietniowe popołudnie wywołał sensację wśród mieszkańców miasta. 24 kwietnia sterowiec przybył do bazy w niemieckim wówczas Słupsku (stamtąd pochodzą obydwa zamieszczone zdjęcia), skąd 3 maja wystartował do lotu nad biegun osiągnięty 24 maja 1928.

Dzień później, podczas powrotu, przeciążona oblodzeniem maszyna opadła na lód i zderzyła się z krą lodową tylnym silnikiem, który oderwał się, a obsługujący go mechanik Vincenzo Pomella zginął. Odciążony tył sterowca uniósł się, a w lód uderzyła gondola sterownicza, przez co uległa ona roztrzaskaniu, a na lodzie pozostało dziewięciu ludzi. Znacznie odciążony sterowiec ponownie wzniósł się w powietrze, unosząc sześciu członków załogi znajdujących się w tylnej części aerostatu. Kierownik zespołu mechaników Ettore Arduino, mechanicy prawego silnika Calisto Cioccia i lewego - Attilio Caratti, konserwator Renato Alessandrini oraz śpiący w tylnej części kadłuba prof. Aldo Pontremoli i dziennikarz Ugo Lago pozostali na pokładzie i zaginęli, ponieważ „Italii” nigdy nie odnaleziono.

Przebywające w oderwanej gondoli osoby pozostały na lodzie. Rozbitkowie mieli do dyspozycji namiot (po zabarwieniu go stał się znany jako "Czerwony Namiot"), radio i pewien zapas żywności. 31 maja trzej podróżnicy: Szwed dr Finn Malmgren, zastępca dowódcy „Italii” kapitan Adalberto Mariano i drugi oficer kapitan Filippo Zappi odeszli z kry z zapasem żywności (rozbitkowie mieli zapas znaleziony po katastrofie, a nadto Malmgren zdołał zastrzelić niedźwiedzia polarnego). Zamierzali po lodzie dotrzeć pieszo do lądu i sprowadzić pomoc. Tymczasem pozostałym rozbitkom udało się 3 czerwca nawiązać łączność radiową, dzięki czemu zostali odnalezieni przez lotników, którzy zrzucali im zaopatrzenie na krę.

23 czerwca szwedzki pilot Einar Lundborg wylądował na lodzie obok „Czerwonego Namiotu” i w drodze powrotnej zabrał ze sobą generała Umberto Nobilego, który w katastrofie złamał nogę i nie mógł się poruszać. Generał domagał się, by w pierwszej kolejności zabrano głównego technika Natale Cecioniego, (który także był ranny, ze złamaną nogą), ale Lundborg przyleciał z obserwatorem i nie mógł zabrać wysokiego, tęgiego Cecioniego z uwagi na przeciążenie samolotu, mógł natomiast mógł zabrać gen. Nobilego, który był drobnej budowy. Później był on szeroko krytykowany jako dowódca za opuszczenie „Czerwonego Namiotu”, choć jako ranny i unieruchomiony stanowił poważne odciążenie dla pozostałych rozbitków.

Tego samego dnia Lundborg powrócił (już bez obserwatora) dla zabrania Cecioniego, lecz podczas lądowania jego samolot przewrócił się i pilot sam dołączył do rozbitków. Zabrał go z kry 6 lipca inny szwedzki pilot Birger Schyberg, później jednak szwedzcy lotnicy nie próbowali już lądować.

Tymczasem w trakcie prowadzonych poszukiwań zaginął 18 czerwca norweski polarnik Roald Amundsen oraz pięcioosobowa francuska załoga wodnosamolotu, z którą wyruszył na poszukiwania.

12 lipca radziecki lodołamacz "Krasin" odnalazł na lodzie Adalberto Mariano i Filippo Zappiego. Mariano był w bardzo złym stanie, skrajnie wygłodzony i lekko ubrany, a w wyniku odmrożenia i gangreny stracił nogę. Zappi był natomiast w dużo lepszym stanie fizycznym, dużo lepiej ubrany. Nie było z nimi Finna Malmgrena. Z relacji Zappiego (Mariano nie mógł z uwagi na stan zdrowia nic opowiadać) wynikało, że 15 czerwca lub dzień później Malmgren z powodu odmrożeń zażądał, aby pozostawili go na lodzie i poszli dalej bez niego. Malmgrena nigdy nie znaleziono. Relacja Zappiego wzbudziła wiele wątpliwości, zarówno z uwagi na różnicę między stanem zdrowia jego i kolegi, jak i z innych względów (według oceny lekarza nie jedli oni najwyżej przez dwa-trzy dni, a Zappi twierdził, że dużo dłużej, nadto Malmgren miał przy sobie listy innego rozbitka przeznaczone dla jego rodziny i nikomu ich nie oddał). Sprawa nigdy nie została do końca wyjaśniona, gdyż kapitan Mariano również w przyszłości nie chciał o wydarzeniach opowiadać. Pozostały podejrzenia, że Malmgren padł ofiarą kanibalizmu.

17 lipca "Krasin" dotarł do „Czerwonego Namiotu” i uratował ostatnich pięciu rozbitków, którymi byli Natale Cecioni, porucznik Alfredo Viglieri, nawigator sterowca inżynier Felice Trojani, radiooperator Giuseppe Biagi i gość wyprawy, czeski fizyk dr František Běhounek. Łącznie w akcji ratunkowej zginęło jednak dziewięciu ludzi – w katastrofie zaś zginęło ośmiu i ośmiu uratowano.

W Polsce ukazały się dwie relacje o katastrofie, których autorami byli Umberto Nobile (Czerwony namiot) i František Běhounek (Rozbitkowie na morzu polarnym) oraz opowiadająca o tragicznej wyprawie książka Na ratunek autorstwa Stefanii Sempołowskiej. Katastrofę „Italii” i uratowanie rozbitków przez radzieckich polarników pokrótce opisali również Alina i Czesław Centkiewiczowie w propagandowej książce Zdobywcy bieguna północnego (1950).


Media użyte na tej stronie

Bundesarchiv Bild 102-05737, Stolp, Landung des Nordpol-Luftschiffes "Italia".jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 102-05737 / Georg Pahl / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Die glückliche Landung des Nordpol-Luftschiffes "Italia" in Stolp in Pommern! Nach 30 stündigem Fluge landete das italienische Nordpolluftschiff "Italia" unter Führung des Generals Nobile wohlbehalten in Stolp in Pommern. Eine Stabiliesierungsfläche am Luftschiff wurde im Gewittersturm stark beschädigt. General Nobile der Führer des Luftschiffes "Italia" in der Kabine kurz vor der Landung.
Bundesarchiv Bild 102-05738, Stolp, Landung des Nordpol-Luftschiffes "Italia".jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 102-05738 / Georg Pahl / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Die glückliche Landung des Nordpol-Luftschiffes "Italia" in Stolp in Pommern! Nach 30 stündigem Fluge landete das italienische Nordpolluftschiff "Italia" unter Führung des Generals [Umberto] Nobile wohlbehalten in Stolp in Pommern. Eine Stabilisierungsfläche am Luftschiff wurde im Gewittersturm stark beschädigt. Das glücklich gelandete Luftschiff "Italia" in Stolp i/Pommern.