Wyprawa w przeszłość

Wyprawa w przeszłość

Cesta do pravěku

Gatunek	przygodowy
Data premiery	5 sierpnia 1955 16 grudnia 1956 (Polska)
Kraj produkcji	Czechosłowacja
Język	czeski
Czas trwania	93 minuty
Reżyseria	Karel Zeman
Scenariusz	Karel Zeman J. A. Novotný
Główne role	Josef Lukáš Vladimír Bejval Petr Herrmann Zdeněk Husták
Muzyka	Emil František Burian Vlastimir Pinkas
Zdjęcia	Václav Pazderník Antonín Horák
Scenografia	Karel Zeman Zdeněk Rozkopal Ivo Mrázek Zdeněk Ostrčil Karel Černý Marie Mazůrková
Montaż	Zdeněk Stehlík František Strangmüller
Wytwórnia	Studio dětského filmu Gottwaldov
Dystrybucja	Československý Státní Film

Wyprawa w przeszłość (cz. Cesta do pravěku) – czechosłowacki film przygodowy science-fiction z 1955 roku w reżyserii Karela Zemana. Produkowany przy użyciu kombinacji modeli był pierwszą produkcją Zemana zawierającą aktorów w połączeniu z efektami specjalnymi. Zdobył nagrody na międzynarodowych festiwalach filmowych w Wenecji i Mannheim.

Fabuła

Czwórka chłopców, którzy płyną łodzią po „rzece czasu”, która wpada do tajemniczej jaskini i wypływa po drugiej stronie na dziwny, pierwotny krajobraz. Płynąc w górę rzeki, zdają sobie sprawę, że podróżują stopniowo w przeszłość i napotykają na to różne niebezpieczeństwa, jednocześnie wiele się dowiadują o życiu prehistorycznym.

Obsada

• Josef Lukáš – Piotr
• Vladimír Bejval – Jurek
• Petr Herrmann – Tomek
• Zdeněk Husták – Janek

Wersja polska

Wersja polska: Studio Opracowań Filmów w Łodzi
Reżyseria: Seweryn Nowicki
Redakcja tekstów:

• Janina Balkiewiczowa,
• Krystyna Bilska,
• Jan Moes

Operator dźwięku: Grzegorz Sielski
Montaż: Krystyna Starostecka
Wystąpili:

• J. Łuczak – Piotr
• Andrzej Nowicki – Jurek
• K. Grzesik – Tomek
• J. Jałowiecki – Janek

Produkcja

Zastosowanie niekonwencjonalnych i bezproblemowych technik produkcji Zemana zapewniło, że film był wolny od gwałtownych sekwencji poklatkowych i ziarnistego łączenia stop-motion z materiałami w czasie rzeczywistym, które charakteryzowały hollywoodzkie filmy z animacją poklatkową. Zdjęcia odbyły się na rzece Morawa w pobliżu miasta Bzenec w Czechach w rezerwacie przyrody Osypané břehy i na planie zdjęciowym.

Zeman był pod silnym wpływem sztuki paleontologicznej znanego czeskiego artysty Zdeněka Buriana, a wiele ze scen filmu zostało zainspirowanych rekonstrukcjami Buriana, które zostały namalowane pod kierunkiem czeskiego paleontologa Josefa Augusta. W niektórych scenach dwuwymiarowe „profilowe” obrazy zwierząt pierwotnie przedstawione przez Buriana zostały sfilmowane w czasie rzeczywistym (podobnie jak w sekwencjach Styracosaurus), podczas gdy inne dobrze znane sceny Buriana odtworzono za pomocą kombinacji animacji i trójwymiarowych modeli (jak w sekwencjach z Deinotherium i Uintatherium). Być może ze względu na ciągłość Zeman używał również modeli do przedstawiania zachowanych gatunków, w tym żubra, pytona, flamingów, sępów, różnych antylop, żyraf i jaguara. W niektórych scenach animowane były również miniaturowe modele aktorów i ich łodzi / tratwy.

Oprócz licznych miniaturowych modeli zwierząt Zeman stosował również większe modele głów i ciał zwierząt (w tym „martwe” stegozaur i nosorożec włochaty, brontozaur i trachodon), a także jako modelowe rośliny naturalnej wielkości (jak w sekwencji lasu karbońskiego i spotkanie ze styrakozaurem).

Omówiono różne epoki czasowe określone przez paleontologów i typy zwierząt typowe dla tych okresów, wykorzystując informacje znane w latach 50. XX wieku. Podczas gdy wiele animowanych filmów fabularnych, zwłaszcza tych w Stanach Zjednoczonych, wykorzystywało modele prehistorycznych zwierząt w wymyślnych sekwencjach, Zeman przedstawiał zwierzęta działające naturalnie we własnym środowisku, jakby kręcono je dla filmu dokumentalnego, z aktorami obserwującymi z względnego bezpiecznej rzeki. Taka filozofia była wówczas niezwykła i była bardziej typowa dla późniejszych produkcji telewizyjnych, które przedstawiały prehistoryczne zwierzęta w kontekście edukacyjnym (w tym serial BBC Wędrówki z dinozaurami i Wędrówki z bestiami), które stały się popularne po rozwojowi CGI.

Odbiór

Film jest według serwera Kinobox.cz najlepszym czeskim filmem science fiction wszech czasów^[1]. Film odniósł duży sukces za granicą, szczególnie w NRD, Stanach Zjednoczonych i Japonii. Tylko w Nowym Jorku był wyświetlany w 96 kinach jednocześnie. Żaden czeski film nie zrobił tego wcześniej ani później. Steven Spielberg również wspomniał o zdjęciach, mówiąc, że jego jakość jest niesamowita, biorąc pod uwagę czas, w którym został stworzony. W jego Parku Jurajskim można również zobaczyć bardzo podobną scenę, w której badanie chorego dinozaura miało na celu przybliżenie bohaterów jak najbliżej jaszczurki.

Jednocześnie Zbigniew Pitera na łamach Filmu dał negatywną recenzję, określając film jako nudny z powodu „braku scenariuszowej koncepcji, która by wszystkie etapy tej ślamazarnej wędrówki po niezwykłych lasach, bagnach, moczarach i jaskiniach połączyła jakąś nicią fabuły. Aż prosi się, żeby film opowiadał o tych dziwach prehistorii poprzez emocjonujące zdarzenia, a nie stałe pokrzykiwanie i szkolne pogadanki chłopców”^[2].

Wersja amerykańska

W 1966 roku Wyprawa w przeszłość została wydana w Stanach Zjednoczonych przez Williama Caytona, którego firma zajmowała się dystrybucją rosyjskich filmów animowanych i fabularnych z lat 40. i 50. XX wieku, zwłaszcza tych ze studia Sojuzmultfilm, pt. Journey to the Beginning of Time. W przypadku Wyprawy w przeszłość Cayton uczynił chłopców Amerykanami i zastąpił początkowe i końcowe sceny oryginału nowym materiałem przedstawiającym chłopców, którzy weszli do filmu w wymarzonej sekwencji podczas wizyty w American Museum of Natural History w Nowym Jorku. Film został skopiowany do materiału filmowego w niskiej jakości i zmontowany na krótkie sześciominutowe odcinki w celu prezentacji jako serial, dystrybuowany do różnych programów telewizyjnych dla dzieci. Wersja amerykańska została wydana na wideo VHS przez Goodtimes w 1994 roku. Z powodu nowych sekwencji żadna z twarzy aktorów nie mogła zostać pokazana, dopóki nie zaczął się oryginalny materiał.

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Wyprawa w przeszłość w bazie IMDb (ang.)
• Wyprawa w przeszłość w bazie Filmweb