Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej
Wysiedlenia Polaków z rejencji kaliskiej i łódzkiej – wysiedlenia Polaków oraz Żydów (obywateli polskich) z rejencji kaliskiej i (od 1941) rejencji łódzkiej w Kraju Warty. Przesiedlenia były dokonywane przez Niemców w latach 1939–1944 jako część wielkiej akcji przesiedleńczej, tzw. Generalsiedlungsplan.
Historia
Pierwszych wysiedleń dokonano już dnia 11 grudnia 1939 r. wyrzucając pierwsze rodziny spośród mieszkańców osiedla im. „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi. Kolejnych kilkanaście wygnano w noc sylwestrową. Skala wysiedleń z regionu łódzkiego wzrosła po utworzeniu na terenie Łodzi systemu pięciu obozów wysiedleńczych. Na początku 1940 roku utworzono w Łodzi ekspozyturę Oddziału Urzędu ds. Wysiedleń Polaków i Żydów[1], którą po reorganizacji przekształcono w maju 1940 roku w Oddział Łódzki podlegającej Centrali Przesiedleńczej w Poznaniu (niem. Umwandererzentralstelle in Posen, UWZ).
Największa akcja wysiedleńcza miała miejsce na przełomie 14–15 stycznia 1940 roku kiedy to hitlerowcy wysiedlili ok. 5 tysięcy pozostałych mieszkańców osiedla[2]. Lokatorów budzono waleniem w drzwi. Po otwarciu do mieszkań wchodzili uzbrojeni Niemcy prowadzeni przez miejscowych członków mniejszości niemieckiej tzw. Volksdeutchów pełniących rolę tłumaczy nakazując zaskoczonym mieszkańcom opuszczenie mieszkań. Ludzie mieli 15–20 minut na ubranie się i zabranie najpotrzebniejszych rzeczy po czym przewożono ich do dawnej fabryki tkanin B.A. Gliksmana przy ul. Łąkowej 4 gdzie znajdował się Centralny obóz przesiedleńczy (niem. Durchgangslager I der Umwandererzentralstelle Posen, Dienststelle Litzmannstadt)[3]. Na dziedzińcu wysiedlonych rejestrowano, a potem pędzono do nieogrzewanych pofabrycznych hal, w których przeprowadzano segregacje rasową oraz oddzielano starsze osoby od dzieci. Dzieci o nordyckich rysach przeznaczano do germanizacji, a sprawne i względnie młode osoby wywożono na roboty przymusowe w głąb Rzeszy. Pozostałą część wywieziono na tereny znajdujące się w granicach Generalnego Gubernatorstwa i zasiedlano nimi powiaty: opoczyński, piotrkowski, łowicki, skierniewicki oraz Podkarpacie.
Na ich miejsce zakwaterowano urzędników niemieckich z terenów III Rzeszy oraz Niemców przesiedlonych z krajów nadbałtyckich, z Besarabii, Bukowiny oraz Wołynia[4] w ramach niemieckiej akcji Heim ins Reich[5].
...Obozy przesiedleńcze w Łodzi nie były wprawdzie miejscami kaźni, lecz prymitywne warunki bytowania, niedostateczne wyżywienie, brud, brak istotnej pomocy lekarskiej i sanitarnej, powodowały masową śmierć ludności polskiej – zwłaszcza dzieci.-Julia Makowska wysiedlona z dzielnicy Polesie w Łodzi[6]
Wysiedleń dokonywano także z innych miejscowościach rejencji łódzkiej. W 1941 r. w zachodniej części Pabianic Niemcy rozpoczęli budowę dzielnicy mieszkaniowej dla niemieckich kolonistów. Nadano jej nazwę Neue Heimat („Nowa Ojczyzna”). Projekt ten do końca wojny zrealizowano jedynie częściowo. Wielu Polaków w tym również dzieci deportowano do Rzeszy na przymusowe roboty z Pabianic[7] oraz Sieradza.
W sumie w latach 1939–1945 wysiedlono z rejencji łódzkiej około 444 tys. osób narodowości polskiej (25% ludności)[8].
Przypisy
- ↑ „Martyrologium łódzkie”, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005.
- ↑ Hitlerowcy wysiedlili z osiedla Mireckiego 5 tys. ludzi.
- ↑ O wysiedleniach na stronach poświęconych osiedlu. osiedlemireckiego.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-07)]..
- ↑ Sławomir Abramowicz, Wypędzeni z Osiedla „Montwiłła” Mireckiego w Łodzi, Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej nr 12-1 (35-36) 2003-2004.
- ↑ Praca zbiorowa: Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski. Demart, 2008. ISBN 978-83-7427-391-6.
- ↑ Józef Wnuk, Helena Radomska-Strzemecka, „Dzieci polskie oskarżają”, Pax, Warszawa 1961.
- ↑ Jeremiasz Krzesiński: „Deportacje dzieci pabianickich na roboty przymusowe do Niemiec w latach 1941–1945” ISBN 83-87749-96-6.
- ↑ Henryk Woch, Ruch oporu w Łodzi w latach II wojny światowej, „Histmag.org”, 1 grudnia 2008.
Bibliografia
- Jeremiasz Krzesiński: „Deportacje dzieci pabianickich na roboty przymusowe do Niemiec w latach 1941–1945”, ISBN 83-87749-96-6.
- „Martyrologium łódzkie”, Muzeum Tradycji Niepodległościowych w Łodzi, Łódź 2005.
- M. Cygański: „Z dziejów okupacji hitlerowskiej w Łodzi”, Łódź 1965.
- „Zbrodnie hitlerowskie wobec dzieci i młodzieży Łodzi oraz okręgu łódzkiego”, Okręgowa komisja badania zbrodni hitlerowskich, Łódź 1979.
- Maria Rutowska: „Wysiedlenia ludności polskiej z Kraju Warty do Generalnego Gubernatorstwa 1939-1941”, Instytut Zachodni, Poznań 2003, ISBN 83-87688-42-8.
- Praca zbiorowa: „Wysiedlenia, wypędzenia i ucieczki 1939–1945. Atlas ziem Polski”, Demart, 2008. ISBN 978-83-7427-391-6.
Media użyte na tej stronie
(c) Bundesarchiv, Bild 183-J09397 / CC-BY-SA 3.0
„Lodz, Millionster Umsiedler im Wartheland
Ueber eine Million deutsche Umsiedler im Wartheland. Im Zusammenhang mit der vor 4 Jahren eingeleiteten völkischen Sicherung des Deutschen Lebensraumes im Osten durch die Heimholung der Aussendeutschen Volksgruppen und ihre Sesshaftmachung in den erweiterten Reichsgrenzen hat der Reichsgau Wartheland einen bedeutsamen Abschnitt seiner volkstumpolitischen Arbeit hinter sich gebracht. Gauleiter und Reichsstatthalter Greiser konnte in diesen Tagen dem Führer, sowie dem Reichsführer SS als Reichskommisar für die Festigung Deutschen Volkstums, melden, dass im Zuge der gegenwärtig vorsichgehenden Umsiedlung der Schwarzmeerdeutschen die Zahl der Deutschen im Wartheland die Millionengrenze erreicht hat. Nach Aufnahme der noch unterwegs befindlichen Schwarzmeerdeutschen wird der Deutsche Bevölkerungsanteil im Wartheland auf 1,1 Millionen steigen. Wir bringen einen Bildbericht aus Umsiedlungslagern im Warthegau. UBz. Im Rahmen einer Massenkundgebung der NSDAP in Litzmannstadt, zu der sich über 30000 Männer und Frauen eingefunden hatten, nahm Gauleiter Greiser die feierliche Einweisung des millionsten Deutschen, einem 39 jährigen Bauern aus dem Gebiet Taganrog, in sein Gaugebiet vor. Ritterkreuzträger SS-Brigadeführer Reinefahrt (mitte) stellte dem Gauleiter den Bauern vor.
Fot. Hoffmann 17.3.44“
Abgebildete Personen:
- Greiser, Arthur: Senatspräsident von Danzig, Gauleiter Warthegau, Deutschland
- Reinefarth, Heinz Dr.: SS-Obergruppenführer, Ritterkreuz (RK), Waffen-SS, Polizeigeneral, MdL, Bundesrepublik Deutschland (GND 128604689)
(c) Bundesarchiv, Bild 183-J09396 / CC-BY-SA 3.0
Der millionste Deutsche im Wartheland angesiedelt. Im Zuge der gegenwärtig durchgeführten Umsiedlung der Schwarzmeerdeutschen im Reichsgau Wartheland ist die Zahl der Deutschen in diesem Gau auf eine Million gestiegen. Im Rahmen einer machtvollen Kundgebung in Litzmannstadt stellte Reichsstatthalter Gauleiter Greiser den millionsten deutschen Siedler den 30.000 Männern und Frauen, die zu der eindrucksvollen Veranstaltung erschienen waren, vor. In seiner Rede gab der Gauleiter eine stolze Bilanz über die Volkstumspolitik im Reichsgau Wartheland, wobei er darauf hinwies dass das Wartheland mehr als die Hälfte aller deutschen Umsiedler aus den Siedlungszonen Europas aufgenommen und in die Lebens- und Schicksalsgemeinschaft unseres Volkes übergeführt hat. Unser Bild zeigt: Blick in den Versammlungsraum während der Rede des Reichsstatthalters. Scherl Bilderdienst (Hoffmann) 16.3.44 972-44
Abgebildete Personen:
- Greiser, Arthur: Senatspräsident von Danzig, Gauleiter Warthegau, Deutschland
(c) Bundesarchiv, R 49 Bild-0129 / Wilhelm Holtfreter / CC-BY-SA 3.0
Ausgesiedelte Polenfamilie (Matschak) aus Skaradsch.
Fotograf: Holtfreter(c) Bundesarchiv, R 49 Bild-0108 / CC-BY-SA 3.0
Die Einwanderer-Zentralstelle Nord-Ost in Litzmannstadt
[Polen, Lodz.- Gebäude der Einwanderer-Zentralstelle Nord-Ost, Eingang mit Aufschrift "Der Reichsführer SS als Reichskommissar für die Festigung deutschen Volkstums"]