Wysokościowiec

PAST w Warszawie (1906–1908), pierwszy polski wysokościowiec

Reliance Building w Chicago (1890–1895)

Woolworth Building, wieżowiec wzniesiony w stylu neogotyckim

Torre Mayor w Meksyku, jeden z najlepiej zabezpieczonych przed trzęsieniem ziemi budynków na świecie.

Wysokościowe budownictwo mieszkaniowe, Śródmiejska Dzielnica Mieszkaniowa w Łodzi

Kilkunastokondygnacyjny Biurowiec Urzędu Wojewódzkiego w Bydgoszczy

Wysokościowiec – wysoki lub bardzo wysoki budynek. Istnieje wiele definicji tego terminu, znacznie odbiegające od siebie.

• według definicji zawartej w polskim prawie budowlanym budynek o wysokości większej niż 25 metrów to budynek wysoki, natomiast większy niż 55 metrów to wysokościowiec;
• według Emporis Data Committee, wysokościowiec to budynek mający przynajmniej 35 m (115 stóp) wysokości, podzielony regularnie na piętra;
• New Shorter Oxford English Dictionary określa go jako budynek mający wiele pięter
• według kodeksu prawnego stanu Massachusetts (USA), wysokościowiec to obiekt wyższy niż 20 metrów
• International Conference on Fire Safety in High-Rise Buildings nazwała wysokościowcem każdy budynek, którego wysokość znacząco wpływa na możliwość ewakuacji.

Termin ten można połączyć z przeznaczeniem budynku, by doprecyzować informację o nim – przykładowo mówimy wysokościowy budynek mieszkalny, wysokościowiec biurowo-usługowy, handlowo-rozrywkowy i tym podobne.

Warto zaznaczyć, iż wysokościowiec często mylnie utożsamia się z wieżowcem. Wysokościowiec to budynek o dużej wysokości, a wieżowiec to budynek w kształcie wieży (czyli o dużej różnicy między wysokością a rozmiarami podstawy). Wysokościowiec będzie więc wieżowcem tylko wtedy, gdy nie będzie miał zbyt dużej powierzchni zabudowy (w stosunku do swojej wysokości)^[a].

Historia

Powszechną budowę wysokościowców umożliwiły takie wynalazki jak winda, pompa wodna, dźwig wieżowy, ogniotrwałe materiały budowlane oraz ogólny postęp w dziedzinie inżynierii budowlanej, zwłaszcza ulepszenia konstrukcji szkieletowej budynków, jaki dokonał się w wieku XIX. Większość starych amerykańskich wieżowców wspiera się na ramie stalowej, lecz obecnie do budowy większości obiektów, nie tylko tych najwyższych, używa się żelbetu.

Gdy w latach 1880–1890 liczba ludności Chicago (USA) przekroczyła milion, znacząco podniosły się również ceny ziemi. Ze 130 dolarów za metr w 1880 urosły prawie siedmiokrotnie, osiągając 900 dolarów za metr w 1890. By zapewnić rentowność podejmowanych przedsięwzięć, właściciele zaczęli maksymalnie wykorzystywać dostępną powierzchnię, wznosząc coraz wyższe budynki. Home Insurance Building, wzniesiony w 1885 (1931 – wyburzony) był pierwszą budowlą w pełni wykorzystującą nowe technologie, godną miana pierwszego nowoczesnego wysokościowca w historii. W 1889 Dankmar Adler i Louis Sullivan wznieśli Auditorium Building, obiekt wyróżniający się nie tylko doskonałą akustyką, lecz również obecnością pierwszej rozbudowanej i jak na owe czasy nowoczesnej instalacji klimatyzacyjnej. W latach 1890–1894 wzniesiono Reliance Building, uznawany za arcydzieło szkoły chicagowskiej, którego nowatorstwo polegało na pokryciu elewacji szkłem. Jest to prekursorski element stylu znanego później jako styl międzynarodowy.

Nowy Jork miastem wysokościowców

Jedynym budynkiem pozostałym z ery wczesnego budownictwa szkieletowego w Nowym Jorku jest wzniesiony w 1902 Fuller Building (znany też jako Flatrion Building). Wydane w 1916 przez władze rozporządzenie, które dało możliwość wnoszenia obiektów bez ograniczeń wysokości na jedynie ok. 25% powierzchni miasta oraz wprowadziło dokładne specyfikacje dla pozostałych budynków, zaowocowało powstaniem wieżowców w stylu art déco. Wzniesiony nieco wcześniej (1913) Woolworth Building był tu niejako prekursorem, mimo iż reprezentuje styl neogotycki, a nie art déco. Budowę licznych wysokich obiektów zaplanowano podczas boomu budowlanego tuż przed Wielkim kryzysem października 1929, wzniesiono je podczas pierwszego roku kryzysu, przykładowo Chrysler Building Williama van Alensa i Empire State Building, przez długie lata najwyższy budynek świata. W 1929 w USA znajdowało się 377 budynków o 20 lub więcej piętrach, z czego 188 w Nowym Jorku. Rysownik Hugh Ferriss w swojej książce z 1929 Metropolis of Tomorrow upowszechniał mit Miasta Drapaczy Chmur, Metropolis, znany niemy film Fritza Langsa z 1927 też odnosi się do tej urbanistycznej wizji. Od lat 80. XX wieku architektura miasta znajduje się pod wpływem postmodernizmu, trend ten staje się w ostatnich latach coraz wyraźniejszy.

Krytyka

Korzyści płynące z dodatkowej przestrzeni w budynku związane są z pewnymi niedogodnościami:

• zacienianie otoczenia – wysokie budynki rzucają duży cień na otaczające je obiekty, co znacząco wpływa na komfort zamieszkania w ich otoczeniu
• wiatry katabatyczne – wysokościowce powodują czasami, z uwagi na dużą powierzchnię ścian, wiatry katabatyczne, co wpływa na mikroklimat otoczenia. W szczególnych warunkach wiatr może okazać się na tyle silny, że uniemożliwia przebywanie w pobliżu obiektu
• zakłócanie panoramy miasta – wysokościowce swoją wielkością mogą znacząco wpływać na panoramę historycznych miast i miejsc. Zakłócone zostać mogą historyczne zamysły architektoniczne i ciągi ulic. Wysokościowce mogą optycznie całkowicie rozdzielić od siebie dzielnice miasta
• zapotrzebowanie na energię – z powodu dużej powierzchni ścian utrudnione jest ogrzewanie wnętrza w zimie i chłodzenie w lecie. Z tego powodu zapotrzebowanie na energię dla instalacji klimatyzacyjnych jest większe niż w innych typach budynków.

Czynniki te spowodowały, że wysokościowce odrzuciło wiele miast i ich mieszkańców. Również ICOMOS i UNESCO krytykują stawianie zbyt wysokich budynków w pobliżu obiektów zabytkowych. Z tego powodu wiele projektów po kontrowersjach z nimi związanych, zarzucono.

Bezpieczeństwo

Z budową wysokościowców wiążą się szczególne wyzwania dla budowniczych, zwłaszcza na obszarach aktywnych sejsmicznie lub o luźnym i podmokłym podłożu.

W wysokościowcach często znajdują się automatyczne systemy przeciwpożarowe oraz hydranty, niemniej działania ratunkowe w takich budynkach zawsze są trudne; wiąże się to m.in. z obecnością rozbudowanych instalacji, takich jak ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja. Bardziej niż w przypadku niższej budowli liczy się również właściwe zaplanowanie budynku pod kątem klatek schodowych i dróg ewakuacyjnych. Nie można zapomnieć również o windach, których pasażerom należy zapewnić drogę ucieczki na wypadek zagrożenia.

Miasta z największą liczbą wysokościowców

Uwzględniono budynki o co najmniej 12 piętrach lub wyższe niż 40 m, także wieże i kościoły.

Zobacz też

• wieżowiec
• blok mieszkalny
• architektura

Uwagi