Wyspa umarłych (obraz Arnolda Böcklina)

Wyspa umarłych
(wersja z Bazylei)
Die Toteninsel
Ilustracja
Autor

Arnold Böcklin

Data powstania

1880

Medium

olej na desce

Wymiary

111 × 155 cm

Miejsce przechowywania
Lokalizacja

Muzeum Sztuki w Bazylei

Wyspa umarłych – wersja z Nowego Jorku (1880)
Wyspa umarłych – wersja z Berlina (1883)
Wyspa umarłych – czwarta wersja, zniszczona (1884; fotogram)
Wyspa umarłych – wersja z Lipska (1886)

Wyspa umarłych (niem. Die Toteninsel) – najbardziej znany[1][2] obraz szwajcarskiego malarza Arnolda Böcklina (1827–1901)[3][1].

W latach 1880–1886 artysta namalował pięć różnych wersji Wyspy umarłych[1]. Obecnie znajdują się one w zbiorach Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku, w Muzeum Sztuki w Bazylei, w Starej Galerii Narodowej w Berlinie oraz w Muzeum Sztuk Pięknych w Lipsku. Czwarta chronologicznie wersja nie przetrwała II wojny światowej[4].

Opis i interpretacja

Obraz ma orientację poziomą. Kompozycja jest symetryczna, zlokalizowana centralnie. Wszystkie wersje obrazu przedstawiają krajobraz z niewielką wyspą porośniętą cyprysami, na której pośród skał znajdują się grobowce[1]. Do wyspy zbliża się łódź, którą płynie postać w żałobie[3]. W łodzi znajduje się prawdopodobnie trumna zmarłego z białym posągiem nagrobnym[3]. Horyzont jest zawieszony nisko, co jeszcze bardziej podkreśla pionowy układ skał na wyspie i nadaje kompozycji głębi, potęgując odczucie pustki i ciszy[5]. W prawym dolnym rogu (w zależności od wersji po prawej lub po lewej stronie) na jednym z kamieni nagrobnych znajduje się inskrypcja z inicjałami Böcklina[3]. Pomimo drobnych różnic w kolorystyce i kompozycji, nastrój obrazu w każdej z wersji jest mistyczno-melancholijny, skłaniający do zadumy[5].

Sam Böcklin nigdy nie podał innej interpretacji swojej pracy poza tym, że jego zamysłem było stworzenie obrazu do śnienia / rozmarzenia się (niem. ein Bild zu Träumen)[5]. Mawiał: Maluję obrazy, a nie rebusy[5]. Niewątpliwie jednak temat śmierci nie był artyście obcy. Za życia pochował ośmioro z czternaściorga swych dzieci[5]. Namalował również autoportret z czaszką w tle[1], co nie tylko osadza jego twórczość w kręgu symbolistów[2], lecz wskazuje również na wagę tematu przemijania w życiu malarza.

Inspiracje

Istnieje wiele domysłów i spekulacji co do lokalizacji wyspy, która mogła twórcy posłużyć za inspirację do obrazu[3]. Jedna z hipotez wskazuje na grecką Pontikonisi niedaleko Korfu[3]. Według innej chodzi o włoską Ischię, którą Böcklin odwiedził w 1880 roku[3]. Jeszcze inne wyjaśnienia dowodzą, że próby odszukania miejsca inspiracji są bezcelowe, gdyż jest to krajobraz, który powstał jedynie w wyobraźni artysty[3].

Grecka wyspa Pontikonisi w pobliżu Korfu – najpewniej mogła być inspiracją dla powstania obrazu

Historia powstania

Pierwszą wersję obrazu Böcklin ukończył w maju 1880 na zamówienie kolekcjonera sztuki Alexandra Günthera[3]. Obecnie znajduje się ona w Muzeum Sztuki w Bazylei[6].

W kwietniu 1880, gdy artysta jeszcze pracował nad obrazem w studio florenckim, odwiedziła go Marie Berna, z domu Christ (wdowa po finansiście dr. Georgu von Berna [1836–1865], później żona niemieckiego polityka Waldemara, grafa Оriola [1854–1910])[6][3], która pod wielkim wrażeniem onirycznego pejzażu, zamówiła dla siebie podobny obraz do śnienia / rozmarzenia się[6][1]. Böcklin namalował dla niej mniejszą wersję na desce (obecnie w Metropolitan Museum of Art w Nowym Jorku[3]). Do kompozycji obrazu dodał trumnę i postać w łodzi, co miało nawiązywać do śmierci męża i żałoby klientki[3]. Później umieścił te elementy na wszystkich wersjach obrazu[3]. Marszand artysty Fritz Gurlitt nadał im wspólny tytuł Wyspa umarłych[6]. Z uwagi na bliską datę powstania obydwu prac, niekiedy za pierwszą wersję uznaje się tę z Bazylei[7][8], a niekiedy tę z Nowego Jorku[9][3].

Ponieważ obraz cieszył wielką popularnością, m.in. dzięki zamówionym przez Gurlitta licznym reprodukcjom, trzecią jego wersję namalował Böcklin w roku 1883[10]. W 1933 została ona wystawiona na sprzedaż[5]. Kupił ją zafascynowany twórczością malarza Adolf Hitler[11][12] i w latach 1940-1945 obraz znajdował się w Nowej Kancelarii Rzeszy w Berlinie[5]. Obecnie eksponowany jest w berlińskiej Starej Galerii Narodowej[5][10].

Z powodów finansowych Böcklin zdecydował się w 1884 na stworzenie czwartej wersji obrazu[13]. Kupił go przedsiębiorca i kolekcjoner dzieł sztuki baron Heinrich Thyssen i umieścił w siedzibie Banku Berlińskiego[1]. Obraz ten spłonął w czasie II wojny światowej[1], a do dziś zachował się jedynie czarno-biały archiwalny fotogram[5]. W 1886 powstała jeszcze piąta wersja [1], znajdująca się teraz w zbiorach Muzeum Sztuk Pięknych w Lipsku[13].

Wyspa życia (1888)

W roku 1888 Böcklin stworzył przeciwstawny obraz zatytułowany Wyspa życia (Lebensinsel)[14]. Prawdopodobnie pomyślany był on w kontraście do Wyspy umarłych[15]. W rozjaśnionym kolorycie przedstawiono na nim również niewielką wyspę, lecz ze wszystkimi oznakami radości i życia. Wraz z pierwszą wersją Wyspy umarłych obraz ten jest częścią kolekcji Muzeum Sztuki w Bazylei[14].

Wersje

  1. maj 1880 – olej na płótnie; 111 × 155 cm; Muzeum Sztuki w Bazylei[1][14].
  2. czerwiec 1880 – olej na desce; 74 × 122 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork[1][3].
  3. 1883 – olej na desce; 80 × 150 cm; Staatliche Museen zu Berlin[1][10].
  4. 1884 – olej na miedzi; 81 × 151 cm; zniszczona w czasie II wojny światowej[1].
  5. 1886 – olej na desce; 80 × 150 cm; Museum der bildenden Künste, Lipsk[1].

Wpływ i nawiązania

W 1907 roku Siergiej Rachmaninow zobaczył w Paryżu czarno-białą reprodukcję Wyspy umarłych, co zainspirowało go do skomponowania poematu symfonicznego pod tym samym tytułem[16]. Rachmaninow miał również okazję podziwiać oryginalny obraz Böcklina w Lipsku[16].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Norbert Wolf, Kunst-Epochen 19. Jahrhundert, s. 214-215, ISBN 978-3-15-018177-5 (niem.).
  2. ↑ a b Arnold Bocklin, Symbolist Painter: Biography, Island Of The Dead, www.visual-arts-cork.com [dostęp 2016-07-20].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Arnold Böcklin | Island of the Dead | The Met, The Metropolitan Museum of Art, i.e. The Met Museum [dostęp 2016-07-18].
  4. ↑ Art Renewal Center Museum™ Artist Information for Arnold Bocklin, Art Renewal Center [dostęp 2016-07-20].
  5. ↑ a b c d e f g h i Frank Benno Junghanns, Kunstfaktor - Die Toteninsel - Arnold Böcklin, kunstfaktor.de [dostęp 2016-07-20].
  6. ↑ a b c d Böcklin, Arnold - Sikart Lexikon zur Kunst in der Schweiz, www.sikart.ch [dostęp 2016-07-18].
  7. ↑ Susanne Burger i inni, Arnold Böcklin, 1827–1901, Katalog wystawy, Kunstmuseum Basel. Basel, 1977, s. 201.
  8. ↑ Lutz Tittel, Arnold Böcklin: Leben und Werk in Daten und Bildern, Frankfurt 1977, s. 136.
  9. ↑ Rolf Andree, Arnold Böcklin, 1827–1901. Katalog wystawy, Hayward Gallery. London, 1971, s. 8, 11, 31, 38.
  10. ↑ a b c SMB-digital | Collection | Highlights, www.smb-digital.de [dostęp 2016-07-20].
  11. ↑ Stephen Farthing (red.), 1001 Obrazów które warto w życiu zobaczyć, Muza S.A., s. 510, ISBN 978-83-7758-054-7.
  12. ↑ Great Works: The Isle of the Dead (1880), Arnold Böcklin, 15 stycznia 2010 [dostęp 2016-07-20] (ang.).
  13. ↑ a b Norbert Wolf, Kunst-Epochen 19. Jahrhundert, s. 240, ISBN 978-3-15-018177-5 (niem.).
  14. ↑ a b c Kunstmuseum Basel - Sammlung Online - Die Lebensinsel, sammlungonline.kunstmuseumbasel.ch [dostęp 2016-07-20].
  15. ↑ Jürgen Hasse, Was Räume mit uns machen - und wir mit ihnen Kritische Phänomenologie des Raumes, s. 400, ISBN 978-3-495-48638-2 (niem.).
  16. ↑ a b Matthew Gurewitsch, Music; A Visual Requiem That Inspired Rachmaninoff, „The New York Times”, 6 stycznia 2002, ISSN 0362-4331 [dostęp 2016-07-21].

Media użyte na tej stronie