Wyspy Alandzkie

Wyspy Alandzkie
Landskapet Åland
	prowincja autonomiczna
Herb	Flaga
	Hymn: Ålänningens sång; (Pieśń o Alandczykach)
Państwo	Finlandia
Siedziba	Maarianhamina
Data powstania	1921
Kod ISO 3166-2	FI-01
Zarządzający	Peter Lindbäck
Zarządzający	Katrin Sjögren (2015-)
Powierzchnia	1552,56
Populacja (2013); • liczba ludności	; 28 666
• gęstość	18,46
Numer kierunkowy	+ 358
Strefa czasowa	UTC +2 – zima; UTC +3 – lato
Języki urzędowe	szwedzki
	Położenie na mapie;
	Położenie na mapie;
	Portal Finlandia

Wyspy Alandzkie (szw. Åland, fiń. Ahvenanmaa) – archipelag i jednostka administracyjna Finlandii, położony na Morzu Bałtyckim u wejścia do Zatoki Botnickiej, stanowi obszar szwedzkojęzyczny. Posiada dużą autonomię, a status wysp jest gwarantowany międzynarodowo, ostatnio przez traktat akcesyjny do Unii Europejskiej.

Łączna powierzchnia archipelagu liczącego 6757 wysp wynosi 1552,56 km², a największa wyspa – Fasta Åland – 650 km². Najbardziej wysuniętą wyspą na południe jest Lillharu, na północ Hon östra, zachód Västerbådan i na wschód Stora Rödskär. Liczba ludności wynosi 28 666 (31 XII 2013). Około 60 wysp jest zamieszkanych, głównie przez ludność pochodzenia szwedzkiego (90%). Ludność zajmuje się głównie rybołówstwem, hodowlą bydła i uprawą roli. Jedynym miastem i zarazem stolicą jest Maarianhamina (szw. Mariehamn).

Na Wyspach Alandzkich występuje całkowity zakaz manewrów wojskowych oraz zakaz przelotów samolotów lotnictwa wojskowego – obszar Wysp Alandzkich jest strefą zdemilitaryzowaną. Po raz pierwszy demilitaryzację wysp wprowadził Traktat paryski (1856) w art. 33, co potwierdził Traktat londyński (1871) w art. 8 oraz Traktat berliński (1878) w art. 63. Po I wojnie światowej i uniezależnieniu Finlandii od Rosji pretensje do archipelagu zgłosiła Szwecja. Kryzys alandzki rozpatrywała Liga Narodów. 24 czerwca 1921 r. Rada Ligi przyznała wyspy Finlandii z zastrzeżeniem zagwarantowania rozległej autonomii dla tamtejszej ludności i utrzymania demilitaryzacji^[1]. 20 października zawarto w Genewie układ o statusie archipelagu, stronami prócz Szwecji i Finlandii były Niemcy, Wielka Brytania, Francja, Włochy, Dania, Polska, Estonia i Łotwa^[2]. Demilitaryzację potwierdził Pokój paryski (1947).

Ustrój polityczny

Wyspy Alandzkie na podstawie Aktu o Samorządzie Wysp Alandzkich z 28 grudnia 1951 są republiką parlamentarną będącą terytorium autonomicznym Finlandii. Wyspy Alandzkie posiadają własny parlament, zwany Lagting składający się z 30 posłów wybranych w głosowaniu demokratycznym. Odpowiedzialny przed nim jest rząd (Landskapsregering) składający się z sześciu ministrów (edukacji i kultury, finansów, spraw socjalnych i środowiska, administracji i współpracy z Unią Europejską, przemysłu i handlu oraz komunikacji), na którego czele stoi premier (lantråd). Archipelag ma też jednego posła w Eduskuncie i jednego delegata w Radzie Nordyckiej (od 1970). Są także członkiem Unii Europejskiej w ramach Finlandii. W polityce zagranicznej Wyspy Alandzkie są całkowicie uzależnione od rządu fińskiego, którego reprezentantem jest gubernator.

Wyspy Alandzkie posiadają własną flagę, policję, linie lotnicze oraz wydają własne znaczki. Obywatele Wysp Alandzkich są zwolnieni z obowiązku służby wojskowej w fińskiej armii z powodu demilitaryzacji archipelagu.

Główne partie polityczne i ich poparcie

Wyspy Alandzkie posiadają system wielopartyjny z klasycznym podziałem na lewicę, prawicę i centrum. Wśród partii znajdują się także ugrupowania o poglądach separatystycznych, dążące do odłączenia Wysp Alandzkich od Republiki Fińskiej. Wybory z 18 października 2015 wygrała Partia Liberalna (23,3% i 7 mandatów) przed Partią Centrum (21,7% i 7 mandatów)^[3].

Podział administracyjny

Prowincja podzielona jest na 16 gmin. Głównym miastem i stolicą jest Maarianhamina. Ludność wszystkich gmin podano według stanu na 31 grudnia 2013^[4].

Brändö (475)
Eckerö (947)
Finström (2520)
Föglö (572)
Geta (500)
Hammarland (1540)
Jomala (4424)
Kökar (251)
Kumlinge (330)
Lemland (1926)
Lumparland (413)
Mariehamn (11 393)
Saltvik (1813)
Sottunga (100)
Sund (1029)
Vårdö (433)

Demografia

Wykres liczby ludności Wysp Alandzkich na przestrzeni lat 1910–2013

źródło: Urząd Statystyczny Wysp Alandzkich

Języki

Dla ponad 90% mieszkańców Wysp Alandzkich językiem ojczystym jest język szwedzki, a dla 5% język fiński. Szkoły finansowane przez rząd są szkołami szwedzkojęzycznymi.

Galeria

Zdjęcie satelitarne archipelagu
Östra Hamnen (Wschodni Port) – dla żaglówek i żaglowców
Żaglowiec Pommern po zachodniej stronie Maarianhamina i motorowa łódź wyczynowa
Wzgórze Knutsbodaberget
Kanał Lemströms i ruchomy most nad nim
Promy pomiędzy Finlandią, Szwecją i Estonią zawijają do portów na Wyspach Alandzkich

Zobacz też

Przypisy

↑ Decision of the Council of the League of Nations on the Åland Island June 24th, 1921. [dostęp 2016-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-23)].
↑ Konwencja dotycząca niefortyfikowania i zneutralizowania Wysp Alandzkich, podpisana w Genewie 20 października 1921 roku (Dz.U.1922 nr 88 poz. 792).
↑ Lagtings- och kommunalval på Åland 2015. valvaka.ax. [dostęp 2015]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-09)]. (szw.).zły zapis daty dostępu
↑ Statistics and Research Åland. [dostęp 2014-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)].

Linki zewnętrzne

[1] Decision of the Council of the League of Nations on the Åland Island June 24th, 1921. [dostęp 2016-06-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-23)].

[2] Konwencja dotycząca niefortyfikowania i zneutralizowania Wysp Alandzkich, podpisana w Genewie 20 października 1921 roku (Dz.U.1922 nr 88 poz. 792).

[3] Lagtings- och kommunalval på Åland 2015. valvaka.ax. [dostęp 2015]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-09-09)]. (szw.).zły zapis daty dostępu

[4] Statistics and Research Åland. [dostęp 2014-06-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-07)].

[1]

[2]

[3]

[4]

Podregion Ålands landsbygd	Eckerö Finström Geta Hammarland Jomala Lemland Lumparland Saltvik Sund
Podregion Ålands skärgård	Brändö Föglö Kumlinge Kökar Sottunga Vårdö

Götaland	Blekinge Bohuslän Dalsland Gotlandia Halland Olandia Östergötland Skania Smalandia Västergötland
Svealand	Dalarna Närke Södermanland Uppland Värmland Västmanland
Norrland	Ångermanland Gästrikland Hälsingland Härjedalen Jämtland Laponia Medelpad Norrbotten Västerbotten

Państwa	Dania Finlandia Islandia Norwegia Szwecja
Terytoria autonomiczne	Grenlandia Wyspy Alandzkie Wyspy Owcze
Obserwatorzy/Siedziby	Estonia Litwa Łotwa Szlezwik-Holsztyn Karelia Laponia

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne