XVIII dynastia

XVIII dynastia – dynastia władców starożytnego Egiptu panujących w Dolnym i Górnym Egipcie, w latach 1550–1292 p.n.e., rezydujących w Tebach i przejściowo w Amarnie. Jest prawdopodobnie najlepiej znaną dynastią starożytnego Egiptu. Należało do niej wielu sławnych faraonów, takich jak kobieta-faraon Hatszepsut, wielki wojownik Totmes III, wielki budowniczy Amenhotep III, faraon-heretyk Echnaton czy Tutenchamon. XVIII dynastia bywa czasem nazywana dynastią Totmesydów ponieważ pochodziło z niej aż czterech faraonów o imieniu Totmes (‘Wywodzący się od Thota’).

Królowie z XVIII dynastii

Faraonowie z XVIII dynastii panowali przez 250 lat, od 1550 p.n.e. do 1298 p.n.e.^[1] Wielu z nich zostało pochowanych w Dolinie Królów w Tebach^[2]. Filiacja jest często niepewna – w starożytnym Egipcie większość faraonów brała za żony swoje siostry i córki, co utrudnia budowę drzew genealogicznych.

Dzieje XVIII dynastii

Od Ahmosa do Amenhotepa III

Założycielem XVIII dynastii był faraon Ahmose I, brat lub syn Kamosego, ostatniego faraona z XVII dynastii. Ahmose dokończył działania poprzednika, mające na celu zjednoczenie kraju i pokonanie Hyksosów. Jego panowanie przypadało na koniec Drugiego Okresu Przejściowego i początek Nowego Państwa. Po jego śmierci władzę w Egipcie przejął jego syn, Amenhotep I, którego trwające 21 lat rządy poświęcone były reorganizacji przyłączonych przez jego ojca terenów.

Amenhotep I prawdopodobnie nie pozostawił męskiego potomka, a następny faraon, Totmes I, wszedł do rodziny królewskiej poprzez małżeństwo z siostrą poprzednika. Lata jego panowania były okresem największej ekspansji terytorialnej w dziejach starożytnego Egiptu. Obejmował on obszar od czwartej katarakty na południu po Karkemisz na północy. Totmes I pozostawił syna Totmesa II i córkę Hatszepsut, którzy według egipskiej tradycji zostali sobie zaślubieni. Hatszepsut przejęła władzę po śmierci męża, panując przez 20 lat w zastępstwie swojego pasierba Tutmozisa, który po jej śmierci został faraonem.

Totmes III, który później był znany jako największy dowódca wśród faraonów, panował 28 lat. Pod koniec życia uczynił współwładcą syna Amenhotepa II. Amenhotep II miał syna o imieniu Totmes IV, który przekazał tron synowi o imieniu Amenhotep III, którego panowanie jest powszechnie uważane za najdoskonalszy okres Nowego Państwa i dynastii. Amenhotep realizował program monumentalnych budowli sławiących jego potęgę, ustępując w tym jedynie Ramzesowi II.

Od Echnatona do Tutanchamona

Amenhotep III uczynił współwładcą syna, Amenhotepa, który przeszedł do historii pod imieniem Echnaton. W kilka lat później Amenhotep III abdykował na rzecz syna.

W piątym roku panowania Amenhotep IV uznał Atona, personifikującego tarczę słoneczną, za jedynego boga, zmienił imię na Echnaton i przeniósł stolicę z Teb do Amarny. Spowodowało to ostry sprzeciw potężnych kapłanów Amona z Teb i ludu. Żoną Echnatona była Nefretete, znana z urody, która jednak nie urodziła mu męskiego następcy.

Wobec tego pod koniec swego panowania Echnaton powołał do współrządów swego zięcia i prawdopodobnie brata albo syna - Smenchkare, a po nim na krótko rządy objęła żona bądź córka Echnatona Neferneferuaten. Następnym faraonem był Tutanchamon znany powszechnie z niesplądrowanego grobowca. Był ostatnim męskim członkiem XVIII dynastii, dwaj panujący po nim faraonowie byli już egipskiego pochodzenia, chociaż Maneton zalicza ich do XVIII dynastii.

Aj i Horemheb

Ostatni dwaj członkowie XVIII dynastii, Aj i Horemheb zanim stali się faraonami pełnili wysokie funkcje na dworze faraona, prawdopodobnie Aj mógł poślubić wdowę po Tutanchamonie, by pozbawić ją w ten sposób władzy. Panowanie Aja było krótkie. Jego następca, Horemheb, utalentowany generał Tutanchamona również był bezdzietny, co skłoniło go do adoptowania i wyznaczenia następcy, którym został główny dowódca jego wojsk, późniejszy faraon Ramzes I z XIX dynastii.

Genealogia

Galeria

• 

  Ahmes-Nefertari

• 

  Ahmose I

• 

  Amenhotep I

• 

  Amenhotep I i jego matka Ahmes-Nefertari

• 

  Totmes I

• 

  Totmes II

• 

  (c) I, Rémih, CC-BY-SA-3.0

  Hatszepsut

• 

  Totmes III

• 

  Amenhotep II

• 

  Totmes IV

• 

  Amenhotep III

• 

  Echnaton

• 

  Nefertiti

• 

  Meritaton

• 

  Neferneferure i Neferneferuaton-Taszerit

• 

  Smenchkare

• 

  Tutanchamon

• 

  Aj

• 

  Horemheb

• 

  Teje

Przypisy

Bibliografia

• Nicolas Grimal: A History of Ancient Egypt. Oxford, UK & Cambridge, USA: Blackwell, 1994. ISBN 0-631-17472-9.
• Bogusław Kwiatkowski: Poczet Faraonów. Warszawa, Polska: ISKRY, 2002. ISBN 83-207-1677-2.
• AidanA. Dodson AidanA., DyanD. Hilton DyanD., The Complete Royal Families of Ancient Egypt, Londyn: Thames & Hudson, 2004, s. 140, ISBN 0-500-05128-3  (ang.).