X Korpus Wielkiej Armii
X Korpus Wielkiej Armii – jeden z korpusów Wielkiej Armii I Cesarstwa Francuskiego.
Oblężenie Gdańska w 1807
Po nierozstrzygniętej bitwie pod Pruską Iławą (7/8 lutego 1807) Napoleon skierował pod Gdańsk X Korpus Wielkiej Armii pod komendą marszałka Lefebvre'a. W jego skład wchodziła 7,5-tysięczna Legia Poznańska gen. Henryka Dąbrowskiego. O gdańską twierdzę walczyła też złożona w większości z polskich dezerterów z armii pruskiej Legia Północna dowodzona w tym okresie m.in. przez ks. Michała Gedeona Radziwiłła. Wydawało się, że jak wiele twierdz pruskich, Gdańsk nie będzie stawiał oporu, a jego kapitulacja, odpowiednio wykorzystana propagandowo, mogłaby zatrzeć iławskie niepowodzenie.
Pruskim garnizonem dowodził początkowo gen. Manstein, a następnie doświadczony żołnierz, sędziwy i waleczny gen. Friedrich Adolf von Kalkreuth. Z pomocą Prusakom przyszli Rosjanie. Twierdza miała być broniona do końca - taki był rozkaz króla Fryderyka Wilhelma III.
X Korpus Wielkiej Armii zajął wreszcie Gdańsk i wyparł z tego rejonu oddziały pruskie.
Skład w 1807
- dowódca - Marszałek François Joseph Lefebvre
- 32 000 ludzi
- 42 armaty
Wojna z Rosją w 1812
Podczas wojny z Rosją wraz z I, II i III Korpusem tworzył lewe skrzydło Wielkiej Armii. Przeprawił się w rejonie Tylży, ponieważ miał inne zadanie niż reszta Wielkiej Armii - miał zająć Rygę. Przez resztę kampanii X Korpus oblegał nieskutecznie Rygę a w wyniku pogromu sił głównych wycofał się do Prus (z dość małymi stratami).
Skład w 1812
- Dowódca korpusu: marszałek Jacques-Etienne Macdonald, książę Tarentu
- Szef sztabu: adiutant-komendant Jacques Terrier
- Dowódca artylerii : generał dywizji Albert Taviel
- Dowódca wojsk inżynieryjnych : generał dywizji J. de Campredon
7 Dywizja Piechoty:
- dowódca: generał dywizji baron Charles Louis Grandjean
- szef sztabu dywizji: płk Józef Nowicki
- 1 brygada - generał brygady baron Etienne Pierre Ricard
- 5 polski pułk piechoty - płk Stefan Oskierko (4 bataliony)
- 13 pułk piechoty bawarskiej: płk Franz Baron Schlossberg (2 bataliony)
- 2 brygada - generał brygady książę Michał Radziwiłł
- 10 polski pułk piechoty - płk. Henryk Kamienski (4 bataliony)
- 3 brygada - generał brygady baron Gilbert Bachelu
- 11 polski pułk piechoty - płk Aleksander Chlebowski (4 bataliony)
- 1 westfalski pułk piechoty - płk. Georg Ferdinand von Plessmann (2 bataliony)
27 pruska Dywizja Piechoty:
- dowódca: generał piechoty Julius von Grawert
- szef sztabu: płk Friedrich von Roeder
- zastępca dowódcy dywizji: gen. porucznik Johann David Ludvig von Yorck (potem von Wartenburg).
- 1brygada - płk Hans Franz von Below
- 1 pułk piechoty: major Friedrich Wilhelm von Sjoholm I (3 bataliony)
- 2 pułk piechoty - major Ludwig von Sjoholm II (5 batalionów)
- 2 brygada - płk Heinrich Wilh. von Horn
- 3 pułk piechoty - major Karl von Steinmetz (3 bataliony)
- 4 pułk pichoty major von Tippelskirch (3 bataliony)
- 3 brygada - płk Eugen von Raumer
- 5 pułk piechoty - major Ludwig von Schmalensee (3 bataliony)
- 6 pułk piechoty - major Arwed von Carnall (5 batalionów)
Dywizja Kawalerii (wydzielona z 27 Dywizji):
- dowódca: gen. dywizji Karl von Hunerbein
- 1pruski kombinowany pułk huzarów - major Dietrich von Cosel (2 szwadrony)
- 1 pułk huzarów gwardii - major (?) (2 szwadrony)
- 2 pułk huzarów gwardii - major (?)
Kawaleria rezerwowa korpusu -
- dowódca - gen. brygady Friedrich von Massenbach
- szef sztabu - major Ludwig von Kyckpusch
- brygada - płk Wilhelm Jeannert
- 1 kombinowany pułk dragonów - major Karl von Treskow (2 szwadrony)
- 2 kombinowany pułk dragonów - płk Alexander von Wahlen-Jurgass (2 szwadrony)
- 3 kombinowany pułk huzarów - major Ernest von Eicke (4 szwadrony)
Dywizja Artylerii i Saperów:
- pruska artyleria piesza: major Johann Friedrich von Fiebig I - (4 1/2 baterii)
- pruska artyleria konna - major Gustav von Feibig II (3 baterie)
- 6 kompania polskiej artylerii pieszej - kpt. Turdeski
- 1 kompania polskiej artylerii konnej - kpt. Władysław Tomasz Ostrowski
- Garde d'Artie. (polska)
- 4 polska kompania saperów - kpt. Józef Dobrzyński
- 12 batalion ((1 kompania)
- 1batalion (1 kompania)
- Saperzy Elby (2 kompanie)
- dwie pruskie kompanie
Minierzy korpusu:
- 1 batalion (2 kompanie)
- 2 batalion (1 kompania)
Flota:
- 17 eskadra floty
- batalion marynarzy (2 kompanie)
Oblężenie Gdańska w 1813
W czasie odwrotu Napoleona spod Moskwy, zaczęto przygotowania do obrony Twierdzy Gdańsk. Siły gubernatora gdańskiego Rappa liczyły w końcu stycznia 1813 ok. 36 tys. żołnierzy i 19 generałów (X Korpus marszałka Macdonalda), 22 narodowości, w tym 4071 żołnierzy i 196 oficerów polskich. Faktycznie jednak Alzatczyk miał zdolnych do walki nie więcej niż 15 tys., reszta wymagała szpitalnej kuracji. Do obrony "bałtyckiego Gibraltaru" potrzebował co najmniej 30 tys. ludzi.
X Korpus WA pod dowództwem hr. Rappa bronił Twierdzy Gdańsk, jeszcze przez rok od odwrotu Napoleona z Rosji. Po poddaniu twierdzy, Rapp trafił do niewoli rosyjskiej. Wrócił do Francji dopiero w 1814.
Skład w sierpniu 1813
Kwatera główna X Korpusu mieściła się w Gdańsku.
Bibliografia
- Mariusz Olczak: Kampania 1813, 2004, ISBN 83-9201-743-9
- Allgemine Deutsche Biographie, 56 tomów, Leipzig, 1875-1912
- Almanach Royal de Wesphalie, Kassel, 1812-1813
- Almanach Imperial 1812-13, Paris, 1812-13
- Auriol, Charles: Retraite du 10e Corps de la Grande-Armee de la Dwina sur Dantzig (1812), Documents Inedits. w: „La Spectateur Militaire“ 42, Paris 1888, s. 226-296
- Baltische Monatsschrift, 1910-1912
- Beihefte zum Militär-Wochenblatt Nr. 8-9. Berlin, 1894. s. 268-298
- Bogdanovič, Modest I: Istorija Otečestvennoj vojny 1812 goda. 3 tomy, St. Petersburg 1859-60
- Charbanier, Jean: La Grande Armee en Lithuanie et en Courland, w: „Revue Historique de l'Armee“ No. 2, 1973, s. 29-47
- Chełmiński, Jan; A. Malibran: L'Armee du Duche de Varsovie, Paris 1913
- Costantini, A.: Le Marechal Macdonald, Chef du 10e Corps Juin 1812 - Janvier 1813, w: „Revue Historique de l'Armee“ No. 2, 1971, s. 58-78
- Janusz Staszewski (wyd.): Dziennik działań wojennych 7 Dywizji (Gdańskiej) w 1812 r., w: „Rocznik Gdański“ 11, Gdańsk 1937
- Charles Auriol: Defense de Dantzig en 1813. Journal de Siege. Journal Personnel et Notes du General du Division de Campredon Commandant le Genie du Xe Corps. Lettres Diverses, Paris 1888
- Droysen: Das Leben des Feldmarschalls Grafen York von Wartenberg, 2 tomy, Leipzig 1913
- Eckardt. York; Paulucci: Aktenstücke und Beiträge zur Geschichte der Convention von Tauroggen, Leipzig 1865
- Fabry, Gabriel Joseph: Campagne de 1812. Documents Relatifs a l'Aile Gauche 20 Aout - 4 Decembre, Paris 1912
- Fabry, Gabriel Joseph: Campagne de Russie, 1812, 5 tomów. Paris 1900-03
- Hartwich, Julius von: 1812. Der Feldzug in Kurland. Nach den Tagbüchern und Briefen des Leutnants Julius von Hartwich zusammengestellt von Rügiger von Schoeler, Berlin 1910
- Gembarzewski, Bronisław: Wojska Polskie. Księstwo Warszawskie 1807-1814, Warszawa 1912
- Kirkor, Stanisław: Pod sztandarami Napoleona, London 1982
- Kreuzwendedich von der Borne. Geschichte des Infanterie-Regiments Prinz Louis Ferdinand von Preußen 2. Magdeburgisches Nr. 27 von 1815-1895, Berlin 1896
- Lossberg, Friedrich Wilhelm von: Briefe in die Heimat, Kassel 1844
- Loza, Stanisław: Legia Honorowa w Polsce 1803-1923, Zamość 1923
- Lunsmann, Fritz: Die Armee des Königreichs Westfalen 1807-1813, Berlin 1935
- Marco de Saint-Hilaire, Emile: Histoire de la Campagne de Russie pendant l'Annee 1812..., 2 tomy, Paris, [1846-1848]
- Margueron, Cmdt.: Campagne de Russie, 3 tomy w 4, Paris b.r.
- Martinien, A.: Tableaux par corps et par batailles des officiers tues et blesses pedant les guerres de l'Empire (1805-1815), Reprint edition, Paris, Editions Militaires Europeennes, S.d.
- Nafziger, George et al. Poles and Saxons of the Napoleonic Wars, Chicago 1991
- Nekrolog of Georg Plessmann in „Frankfurther patriotisches Wochenblatt“ 10, 1817
- Ostrowski, Ant.: Żywot Tomasza Ostrowskiego, Lwów 1872
- Otečestvennaja vojna 1812 goda, część I, 21 tomów (w 22); część II, 1 tom, St. Petersburg, Tipografia Berežlivost, 1900-1914
- Polocko-vitebskaja starina, Vitebsk 1911-1916
- Poniatowski, Józef, książę: Korrespondencya księcia Józefa Poniatowskiego z Francyą, 5 tomów, Poznań 1921-29
- Das Preußische Heer der Befreiungskriege, Berlin 1912 (Reprint 1982)
- Priesdorf, Kurt von: Soldatisches Führertum, 10 tomów, Hamburg 1936-45
- Quintin, Danielle et Bernard: Dictionnaire de Colonels de Napoleon, S.P.M., Paris 1996
- Rangliste der Königlich-Bayerischen Armee für das Jahr 1811, Neudruch der Ausgabe 1811, Osnabrück 1982
- Rang- und Quartierliste der Preußischen Armee von 1812, Unveränderter Faksimiledruck mit einer Einleitung von Werner Hahlweg, Osnabrück 1968
- Rousset, Camille (wyd.): Souvenirs du Marechal Macdonald, duc de Tarente, Paris 1892
- Schöning, Kurt Wolfgang v.: Historisch-biographische Nachrichten zur Geschichte der Brandenburgisch-Preußischen Artillerie, 3 tomy, Berlin 1845
- Schubert, Franz; Hans Vara: Geschichte des K. B. 13. Infanterie-Regiments Kaiser Franz Joseph von Österreich, München 1910
- Seraphim: Der Feldzeug in Kurland 1812, Riga 1910
- Seydlitz: Tagebuch des Königlich-Preußischen Armeecorps im Feldzuge 1812, Berlin 1823
- 10e Corps d'Armee - Situation au 20. Juin 1812, w: Marshal Davout's archive at the S. H. A. T.
- Six, Geoges: Dictionaire Biographique des Generaux & Admiraux Francais de la Revolution et de l'Empire (1792-1814), 2 tomy (Reprint: Paris, Georges Saffroy, 1974)
- Stalins, Jean-Luc: Ordre Imperial de la Reunion, Paris 1958
- Strotha, von: Die Königlich-Preußische Reitende Artillerie vom Jahre 1759 bis 1816, Berlin 1861 (Reprint: Wiesbaden 1981)
- Staszewski, Janusz: Dywizja Gdańska w walkach nad Dźwiną i w obronie Gdańska (1812-13), w: „Rocznik Gdański” 11. Gdańsk 1933-34
- Staszewski, Janusz: Z dziejów garnizonu polskiego w Gdańsku w latach 1808-1812, w: „Rocznik Gdański” 7/8. Gdańsk 1937
- Die Theilnahme des Preußischen Hülfscorps an dem Feldzuge gegen Rußland im Jahre 1812, w: „Kriegsgeschichtliche Einzelschriften” 4, Heft 24, Berlin 1898, s. VII, 433-566, 5 map
- Vojenno-istoričeskij sbornik, St. Petersburg 1911-16
- Voigt, Günter: Deutschlands Heere bis 1918. Ursprung und Entwicklung der eizelnen Formationen, 1 - Die Garde- und die Grenadier-Regimenter 1-12 der preußischen Armee, Osnabrück 1980
- Wesołowski, Zdzisław P.: The Order of the Virtuti Militari and its Cavaliers 1792-1992 (sic), Miami 1992
- Zych, Gabriel: Armia Księstwa Warszawskiego 1807-1812, Warszawa 1961
Linki zewnętrzne
Zobacz też
| Działania zbrojne |
|
|---|---|
Media użyte na tej stronie
Autor: Sodacan, Licencja: CC BY-SA 3.0
Emblem of Napoleon Bonaparte.
Prace pochodne od tego pliku: Napoleonic Eagle.svg
