Xavras Wyżryn

(c) Commdor z angielskiej Wikipedii, CC BY 3.0

Europa, 1996, w Xavrasie Wyżrynie.

     ZSSR

     European War Zone

     Trójkąt Atomowy

     Postępy wojsk Chińskich

     Imperium Muzułmańskie

     Inne kraje

Xavras Wyżryn – powieść Jacka Dukaja, alternatywna historia oparta na założeniu, że wojna polsko-bolszewicka potoczyła się inaczej. Utwór ukazał się po raz pierwszy w 1997 roku nakładem wydawnictwa SuperNOWA wraz z powieścią Zanim noc. Xavras Wyżryn był w 1997 roku nominowany do Nagrody im. Janusza A. Zajdla^[1].

Opis fabuły

W 1920 r. bolszewicy podbili Polskę, lecz następnie zatrzymali się na wschodnich granicach Niemiec. Kilkadziesiąt lat później partyzanci z Armii Wyzwolenia Polski pod wodzą samozwańczego pułkownika Xavrasa Wyżryna usiłują wyzwolić kraj spod sowieckiej dominacji. Akcja powieści toczy się w EWZ – European War Zone (Europejskiej Strefie Wojennej), strefie obejmującej Europę Środkowo-Wschodnią i Bałkany, miejscu, gdzie okrucieństwa wojny są codziennością, a władza rosyjska sprowadza się do brutalnych nalotów. Oddział AWP pod dowództwem Xavrasa podąża z bombą atomową w kierunku Moskwy, a amerykańska stacja telewizyjna WCN wysyła swojego reportera Iana Smitha, aby towarzyszył Xavrasowi i jego oddziałowi w rajdzie w głąb Rosji oraz rejestrował kamerą wszystkie jego posunięcia. Ian Smith szybko przekonuje się, że w rzeczywistości wojna nie jest taka jak przedstawia ją WCN, a Xavras jest zdolny do wysadzenia Moskwy za pomocą bomby atomowej, przez co Ian zmienia o nim zdanie i stara się ukazać go jako terrorystę. Jednak Xavras zawsze potrafi usprawiedliwić swoje działania w imię walki o wolną Polskę^[1].

Analiza

Jedną z inspiracji autora była I wojna w Czeczenii^[1][2]. Powieść była analizowana w kontekście motywu broni atomowej w literaturze^[1]. Inne wątki utworu, które doczekały się komentarzy literaturoznawczych dotyczą m.in. symboliki narodowo-religijnej, moralności terroryzmu i patriotyzmu, a także roli mediów w kształtowaniu opinii publicznej^[1][2][3][4]. Powieść została także opisana jako historiozoficzna, nawiązuje m.in. do teorii wielkiego człowieka^[2]. Piotr Przytuła napisał, że Xavras Wyżryn to opowieść o tym, jak popkultura zawłaszcza i przetwarza postacie historyczne^[5].

Główny bohater powieści, Xavras Wyżryn, jest postacią odwołującą się do polskich XIX-wiecznych, romantycznych tradycji narodowo-wyzwoleńczych, ale równocześnie, terrorystą wykorzystującym broń atomową, opisanym jako "ajatollah tej katolickiej dżihad"^[1][3].

Przypisy

Bibliografia

• Stronice Dukaja. Xavras Wyżryn. [dostęp 2011-01-20]. (pol.).
• T.A. Olszański: Dukaj na manowcach. „Miesięcznik” ŚKF, nr 97
• Dudziński Robert (2013), Konrad wśród atomowego pyłu. Dziedzictwo romantyczne w zbiorze opowiadań „Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe” Jacka Dukaja [w:] Dziedzictwo romantyczne. O (nie)obecności romantyzmu w kulturze współczesnej, red. M. Piechota, M. Janoszka, O. Kalarus, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
• Praca magisterska: SzymonS. Fałdziński SzymonS., „Niedokonane - prawdziwsze od dokonanego; Kłamstwo prawdziwsze od prawdy”. Historia alternatywna w twórczości Jacka Dukaja, 5 lipca 2017 [dostęp 2022-07-30] .
• Praca magisterska: MagdalenaM. Wąsowicz MagdalenaM., "Fikcje narodowe". Historie alternatywne w literaturze polskiej po 1989 r, 5 października 2015 [dostęp 2022-07-30] .