Xawery Czernicki

Xawery Czernicki

Xawery Czernicki
kontradmirał
Data i miejsce urodzenia	16 października 1882 Giedejki, gubernia wileńska, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	kwiecień lub maj 1940 Katyń, RFSRR, ZSRR
Przebieg służby
Lata służby	1901–1940
Siły zbrojne	MW Imperium Rosyjskiego  Marynarka Wojenna (II RP)
Jednostki	Kierownictwo Marynarki Wojennej
Stanowiska	szef służb technicznych KMW
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-bolszewicka, II wojna światowa
Odznaczenia

Xawery Czernicki (ur. 16 października 1882 w Giedejkach, zm. w 1940 w Katyniu) – kontradmirał Marynarki Wojennej II RP, inżynier budownictwa okrętowego, w latach 1932–1939 szef Służb Kierownictwa Marynarki Wojennej – zastępca szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej i II wojny światowej, ofiara zbrodni katyńskiej.

Życiorys

Xawery Stanisław Czernicki urodził się 16 października 1882 w majątku Giedejki w powiecie oszmiańskim, w ziemiańskiej rodzinie Edwarda i Teresy z Bohuszewiczów^[1]. Jego ojciec podporucznik weteran Edward Czernicki (1843–1935) był uczestnikiem powstania styczniowego^[2].

Służba w rosyjskiej Marynarce Wojennej

W 1901 ukończył szkołę realną w Wilnie. Po zdaniu matury wstąpił na Wydział Budowy Okrętów Morskiej Szkoły Inżynieryjnej w Kronsztadzie, którą ukończył w 1905. Przez kolejny rok odbywał praktyki morskie. W 1906 został mianowany podporucznikiem Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego i do 1908 był inżynierem okrętownictwa w Kronsztadzie. W latach 1908–1910 pracował w Rządowych Zakładach Budowy Okrętów w Sreteńsku, a następnie Bałtyckich Zakładach Budowy Okrętów w Petersburgu. Od 1910 roku był pomocnikiem głównego inżyniera, a następnie głównym inżynierem podczas budowy pancerników „Sewastopol” i „Pietropawłowsk” w stoczni morskiej w Petersburgu. W 1915 został dyrektorem budowy kadłubów okrętowych w stoczni Rewel (obecnie Tallinn). Pod koniec 1918 podał się do dymisji.

Służba w Marynarce Wojennej RP

Po zakończeniu I wojny światowej i odrodzeniu niepodległej Polski zgłosił się w 1919 do nowo utworzonej Marynarki Wojennej. W 1922 został zweryfikowany w stopniu komandora porucznika i wyznaczony na stanowisko szefa Służby Technicznej Flotylli Wiślanej w Modlinie, a następnie komendanta Portu Wojennego Modlin^[3] i jednocześnie kierownika Wydziału Mechanicznego w Departamencie dla Spraw Morskich. W 1925 zasiadał w komisji zakupu ORP „Warta”, po czym pracował w Biurze Technicznym Nowych Budowli Kierownictwa Marynarki Wojennej. W tym czasie był także przewodniczącym komisji budowy infrastruktury Portu Wojennego Gdynia i członkiem komisji odbiorczej statków dla Żeglugi Polskiej. W 1926 został pierwszym szefem Administracji Kierownictwa Marynarki Wojennej. Od tego samego roku sprawował funkcję przewodniczącego Komisji Nadzorczej Budowy Okrętów we Francji. Kierował budową kontrtorpedowców ORP „Burza” i ORP „Wicher” oraz okrętów podwodnych typu „Wilk”. Powrócił do kraju w 1932 na stanowisko szefa Służb Kierownictwa Marynarki Wojennej – zastępcy szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, które zajmował do wybuchu II wojny światowej. 19 marca 1939 został mianowany na stopień kontradmirała. Zainicjował budowę Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni i Wydziału Budowy Okrętów w Państwowej Szkole Technicznej w Warszawie.

Po agresji III Rzeszy na Polskę we wrześniu 1939 wraz z całym Kierownictwem Marynarki Wojennej ewakuował się pociągiem z Warszawy do Pińska, a potem do Brodowa. Następnie znalazł się we wsi Deraźne, którą po agresji ZSRR na Polskę zajęła Armia Czerwona. Został wzięty do niewoli sowieckiej i skierowany z grupą najwyższych oficerów do Równego (komendantem zgrupowania został wówczas kmdr por. Bolesław Sokołowski^[4]). Stamtąd zesłano go do obozów jenieckich w głąb ZSRR – do Ostaszkowa, Starobielska, Kozielska. Został zamordowany przez NKWD w lesie katyńskim na przełomie kwietnia i maja 1940. Jego zwłok wśród pochowanych na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu^[5] nie zidentyfikowano, tak jak to było w przypadku gen. Bohaterewicza i Smorawińskiego.

Był żonaty z Serafiną Margoli, interesował się sztuką i numizmatyką.

W 1993 jego imieniem została nazwana Centralna Składnica Marynarki Wojennej. Od 2001 okręt wsparcia logistycznego nosi nazwę ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki”. Nosi je także jedna z gdyńskich ulic. Na targach Balt-Military-Expo w Gdańsku jedną z nagród w dziedzinie budownictwa okrętowego jest Grand Prix im. Kontradmirała Xawerego Czernickiego. W 2001 ukazała się książka pod redakcją Jerzego Przybylskiego pt. „Kontradmirał Xawery Stanisław Czernicki”.

Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie do stopnia wiceadmirała^[6]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.

Awanse

W Rosji

• podporucznik – 1905
• porucznik – 1907
• podkapitan – 1910
• kapitan – 1913
• podpułkownik – 1917

W Polsce

• komandor porucznik – 1922 ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 7. lokatą w korpusie oficerów Marynarki Wojennej, korpus techniczny
• komandor – 1 stycznia 1929 ze starszeństwem z 1 stycznia 1929 i 1. lokatą w korpusie oficerów Marynarki Wojennej, korpus techniczny
• kontradmirał – 19 marca 1939
• wiceadmirał – pośmiertnie 5 października 2007

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1932)^[7]
• Krzyż Walecznych
• Złoty Krzyż Zasługi (16 marca 1928)^[8]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Krzyż Komandorski Orderu Miecza (Szwecja, 1935)^[9]
• Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 1931)^[10]
• Order Świętego Stanisława (Imperium Rosyjskie)
• Order św. Anny (Imperium Rosyjskie)

Zobacz też

• Generałowie polscy
• Generałowie i admirałowie II Rzeczypospolitej
• Generałowie polscy w niewoli

Przypisy

Bibliografia

• Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 123–124. [dostęp 2020-06-29].
• Jan Kazimierz Sawicki: Kadry Morskie Rzeczypospolitej, tom II, część I, oprac. zbiorowe, Wyższa Szkoła Morska, Gdynia 1996, ISBN 83-86703-50-4.