Xawery Czernicki
 Xawery Czernicki | |
 kontradmirał | |
| Data i miejsce urodzenia | 16 października 1882 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Przebieg służby | |
| Lata służby | |
| Siły zbrojne | |
| Jednostki | |
| Stanowiska | szef służb technicznych KMW |
| Główne wojny i bitwy | I wojna światowa, |
| Odznaczenia | |
 _BAR.svg){kind=small}      .svg){kind=small} .svg){kind=small} | |
Xawery Czernicki (ur. 16 października 1882 w Giedejkach, zm. w 1940 w Katyniu) – kontradmirał Marynarki Wojennej II RP, inżynier budownictwa okrętowego, w latach 1932–1939 szef Służb Kierownictwa Marynarki Wojennej – zastępca szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, uczestnik I wojny światowej, wojny polsko-bolszewickiej i II wojny światowej, ofiara zbrodni katyńskiej.
Życiorys
Xawery Stanisław Czernicki urodził się 16 października 1882 w majątku Giedejki w powiecie oszmiańskim, w ziemiańskiej rodzinie Edwarda i Teresy z Bohuszewiczów[1]. Jego ojciec podporucznik weteran Edward Czernicki (1843–1935) był uczestnikiem powstania styczniowego[2].
Służba w rosyjskiej Marynarce Wojennej
W 1901 ukończył szkołę realną w Wilnie. Po zdaniu matury wstąpił na Wydział Budowy Okrętów Morskiej Szkoły Inżynieryjnej w Kronsztadzie, którą ukończył w 1905. Przez kolejny rok odbywał praktyki morskie. W 1906 został mianowany podporucznikiem Marynarki Wojennej Imperium Rosyjskiego i do 1908 był inżynierem okrętownictwa w Kronsztadzie. W latach 1908–1910 pracował w Rządowych Zakładach Budowy Okrętów w Sreteńsku, a następnie Bałtyckich Zakładach Budowy Okrętów w Petersburgu. Od 1910 roku był pomocnikiem głównego inżyniera, a następnie głównym inżynierem podczas budowy pancerników „Sewastopol” i „Pietropawłowsk” w stoczni morskiej w Petersburgu. W 1915 został dyrektorem budowy kadłubów okrętowych w stoczni Rewel (obecnie Tallinn). Pod koniec 1918 podał się do dymisji.
Służba w Marynarce Wojennej RP
Po zakończeniu I wojny światowej i odrodzeniu niepodległej Polski zgłosił się w 1919 do nowo utworzonej Marynarki Wojennej. W 1922 został zweryfikowany w stopniu komandora porucznika i wyznaczony na stanowisko szefa Służby Technicznej Flotylli Wiślanej w Modlinie, a następnie komendanta Portu Wojennego Modlin[3] i jednocześnie kierownika Wydziału Mechanicznego w Departamencie dla Spraw Morskich. W 1925 zasiadał w komisji zakupu ORP „Warta”, po czym pracował w Biurze Technicznym Nowych Budowli Kierownictwa Marynarki Wojennej. W tym czasie był także przewodniczącym komisji budowy infrastruktury Portu Wojennego Gdynia i członkiem komisji odbiorczej statków dla Żeglugi Polskiej. W 1926 został pierwszym szefem Administracji Kierownictwa Marynarki Wojennej. Od tego samego roku sprawował funkcję przewodniczącego Komisji Nadzorczej Budowy Okrętów we Francji. Kierował budową kontrtorpedowców ORP „Burza” i ORP „Wicher” oraz okrętów podwodnych typu „Wilk”. Powrócił do kraju w 1932 na stanowisko szefa Służb Kierownictwa Marynarki Wojennej – zastępcy szefa Kierownictwa Marynarki Wojennej, które zajmował do wybuchu II wojny światowej. 19 marca 1939 został mianowany na stopień kontradmirała. Zainicjował budowę Stoczni Marynarki Wojennej w Gdyni i Wydziału Budowy Okrętów w Państwowej Szkole Technicznej w Warszawie.
Po agresji III Rzeszy na Polskę we wrześniu 1939 wraz z całym Kierownictwem Marynarki Wojennej ewakuował się pociągiem z Warszawy do Pińska, a potem do Brodowa. Następnie znalazł się we wsi Deraźne, którą po agresji ZSRR na Polskę zajęła Armia Czerwona. Został wzięty do niewoli sowieckiej i skierowany z grupą najwyższych oficerów do Równego (komendantem zgrupowania został wówczas kmdr por. Bolesław Sokołowski[4]). Stamtąd zesłano go do obozów jenieckich w głąb ZSRR – do Ostaszkowa, Starobielska, Kozielska. Został zamordowany przez NKWD w lesie katyńskim na przełomie kwietnia i maja 1940. Jego zwłok wśród pochowanych na Polskim Cmentarzu Wojennym w Katyniu[5] nie zidentyfikowano, tak jak to było w przypadku gen. Bohaterewicza i Smorawińskiego.
Był żonaty z Serafiną Margoli, interesował się sztuką i numizmatyką.
W 1993 jego imieniem została nazwana Centralna Składnica Marynarki Wojennej. Od 2001 okręt wsparcia logistycznego nosi nazwę ORP „Kontradmirał Xawery Czernicki”. Nosi je także jedna z gdyńskich ulic. Na targach Balt-Military-Expo w Gdańsku jedną z nagród w dziedzinie budownictwa okrętowego jest Grand Prix im. Kontradmirała Xawerego Czernickiego. W 2001 ukazała się książka pod redakcją Jerzego Przybylskiego pt. „Kontradmirał Xawery Stanisław Czernicki”.
Postanowieniem nr 112-48-07 Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego z 5 października 2007 został awansowany pośmiertnie do stopnia wiceadmirała[6]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”.
Awanse
W Rosji
- podporucznik – 1905
- porucznik – 1907
- podkapitan – 1910
- kapitan – 1913
- podpułkownik – 1917
W Polsce
- komandor porucznik – 1922 ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 7. lokatą w korpusie oficerów Marynarki Wojennej, korpus techniczny
- komandor – 1 stycznia 1929 ze starszeństwem z 1 stycznia 1929 i 1. lokatą w korpusie oficerów Marynarki Wojennej, korpus techniczny
- kontradmirał – 19 marca 1939
- wiceadmirał – pośmiertnie 5 października 2007
Ordery i odznaczenia
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (9 listopada 1932)[7]
- Krzyż Walecznych
- Złoty Krzyż Zasługi (16 marca 1928)[8]
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
- Krzyż Komandorski Orderu Miecza (Szwecja, 1935)[9]
- Krzyż Oficerski Orderu Legii Honorowej (Francja, 1931)[10]
- Order Świętego Stanisława (Imperium Rosyjskie)
- Order św. Anny (Imperium Rosyjskie)
Zobacz też
Przypisy
- ↑ M.J. Minakowski, sejm-wielki.pl/, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego (sw.196834 Informacja p. Wojciecha Kupras-Czernickiego z 12.11.2011).
- ↑ Polska Zbrojna nr 356 z 28 grudnia 1935 roku, s. 6.
- ↑ Dziennik Personalny nr 49 z 29.11.1922 r.
- ↑ Dariusz Nawrot. Zbrodnia katyńska w dziejach Polskiej Marynarki Wojennej. „Zeszyty naukowe Akademii Marynarki Wojennej”, s. 140–141, Rok LI NR 1 (180) 2010. Akademia Marynarki Wojennej.
- ↑ Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Warszawa 2000.
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 85, poz. 885
- ↑ M.P. z 1932 r. nr 259, poz. 295 „za zasługi na polu organizacji wojska”.
- ↑ M.P. z 1928 r. nr 65, poz. 88 „za zasługi na polu organizacji wojska” - jako Ksawery Czernicki.
- ↑ Sveriges statskalender / 1940. Bihang, s. 17
- ↑ Zarządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej. Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”, s. 380, Nr 8 z 11 listopada 1931. Ministerstwo Spraw Wojskowych.
Bibliografia
- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 123–124. [dostęp 2020-06-29].
- Jan Kazimierz Sawicki: Kadry Morskie Rzeczypospolitej, tom II, część I, oprac. zbiorowe, Wyższa Szkoła Morska, Gdynia 1996, ISBN 83-86703-50-4.
Media użyte na tej stronie
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Baretka Orderu św. Anny.
Baretka Orderu św. Stanisława.
Naramiennik kontradmirała Marynarki Wojennej RP.
Łatwo można dodać ramkę naokoło tej grafiki
Orzeł Marynarki Wojennej RP
Autor: Wiki Romi, Licencja: CC0
Bareteka Komandora Królewskiego Orderu Miecza
Admiral Xawery Stanisław Czernicki (1882–1940) murdered by the Soviet NKVD during the Katyn massacre.
.svg)
Bandera wojenna Rzeczypospolitej Polskiej. Oparta na Image:Naval_Ensign_of_Poland.svg oraz Image:Coat_of_arms_of_Poland2_1919-1927.svg. Była używana w latach 1919-1927 (praktycznie do 1936). Prawidłowe proporcje: 5:8 (w załączniku graficznym do ustawy są proporcje 5:10,5 lecz później zostało to sprostowane).
