Yves Joseph de Kerguelen-Trémarec

Yves Joseph de Kerguelen de Trémarec

Portret
Data i miejsce urodzenia	13 lutego 1734 Francja, Landudal
Data i miejsce śmierci	3 marca 1797 Francja, Paryż
Zawód, zajęcie	żeglarz, korsarz, kontradmirał marynarki francuskiej
Odznaczenia

Yves Joseph de Kerguelen-Trémarec (ur. 13 lutego 1734, zm. 3 marca 1797) – francuski żeglarz, odkrywca archipelagu nazwanego jego nazwiskiem, Wysp Kerguelena.

Życiorys

Yves Joseph de Kerguelen-Trémarec (według zapisu polskiego „Iwon Józef de Kerguelen-Trémarec”) urodził się 13 lutego 1734 w Landudal (według innej wersji w Quimper) w Bretanii^[1]. W czasie wojny siedmioletniej (1756-1763) wziął udział w kilku kampaniach morskich przeciwko Anglikom. W stopniu porucznika fregaty w 1767 został skierowany do Irlandii z poleceniem pomocy tamtejszym francuskim rybakom w ramach połowów kabliaujów^[1]. Następnie skierowany do Anglii celem zbadania budowy statków wojennych^[1].

W 1769 przyjęty do prestiżowej Akademii Morskiej i awansowany do stopnia kapitana żeglugi, złożył na ręce ministra marynarki Francji pisemną propozycję poprowadzenia wyprawy badawczej, mającej na celu odnalezienie i kolonizację legendarnego Lądu Południowego. Swój wniosek poparł hipotezą, w myśl której ziemia ta, z racji tego, że leży dokładnie na antypodach Europy powinna mieć podobny, umiarkowany klimat i zasoby naturalne. Jego wniosek początkowo został odrzucony, zaś sam Kerguelen skierowany z misją wywiadowczą do Anglii, gdzie miał zapoznać się z działalnością tamtejszych stoczni i budowy statków wojennych^[1]. W latach 1769 i 1770 odwiedzał wybrzeże Francji i roboty portowe^[1].

Dwa lata później koncepcja eksploracji mórz południowych wróciła pod obrady admiralicji i wtedy przypomniano sobie o propozycji Kerguelena. Powierzono mu dowództwo jednostki "Berryer" mającej oficjalnie zawieźć zaopatrzenie na wyspę Mauritius (wówczas Île de France). Tajną misją kapitana miało być poszukiwanie Lądu Południowego.

Pierwsza wyprawa

1 maja 1771 ekspedycja opuściła Francję i po 3 miesiącach i 3 tygodniach bez większych przeszkód osiągnęła Port Louis, stolicę Mauritiusa. Roche du Dresnay, gubernator wyspy, z pochodzenia Bretończyk, okazał przychylność pomysłom swego krajana i przydzielił dwie szybsze i lżejsze jednostki, fleutę "Fortune" i korwetę "Gros Ventre", lepiej nadające się do wyprawy badawczej niż dotychczasowy statek ambitnego kapitana. Kerguelen odbył jeszcze pomniejszą misję zwiadowczą, badając drogę z Mauritiusa na Wybrzeże Koromandelskie, wrócił do Port Louis 7 grudnia, a 15 stycznia 1772 wyruszył ponownie w morze, tym razem już wypełnić swe najważniejsze zadanie.

Pierwszy tydzień żeglugi minął spokojnie. 1 lutego nad statkami zaczęły przelatywać morskie ptaki, co mogło oznaczać bliskość lądu. 6 lutego jednak zniknęły a w ich miejsce pojawiły się chłody i mgły. Załogi obu jednostek nie były na to przygotowane. Wszyscy byli przekonani, że żeglują w kierunku lądu strefy klimatu umiarkowanego, stąd nie pomyślano o ciepłej odzieży. 8 lutego dostrzeżono foki, jednak równocześnie zapanowała prawdziwa zima a temperatura spadła poniżej zera. Kerguelen był na skraju załamania, rozważał powrót do Port Louis, jednak mimo tego zdecydował się płynąć dalej i 12 lutego jego załogi ujrzały ląd. Okazała się nim kamienista i zimna wysepka, sprawiająca wrażenie pozbawionej życia. Mimo to Kerguelen był przekonany, że rozciągająca się za nią długa linia brzegowa to legendarny Ląd Południowy. Zająwszy wysepkę w imieniu króla francuskiego^[1] i nazwawszy jaą Ile de Fortune (wyspa szczęścia), zmuszony przez bardzo zły stan fizyczny swoich marynarzy do szybkiego powrotu, 16 marca wpłynął z powrotem do Port Louis. W raporcie złożonym gubernatorowi Kerguelen zawarł szereg nieprawdziwych informacji, wyolbrzymiających jego osiągnięcie. Opisywał odkryty ląd jako krainę żyzną i gościnną, ani słowem nie wspominając o panujących tam trudnych warunkach. W 1776 wyspa została nazwana przez Jamesa Cooka krajem Kerguelena^[1].

Po czterech miesiącach wyprawa wróciła do Brestu, a Kerguelen był witany jak bohater. Został zaproszony przed oblicze króla i powtórzył mu zmyśloną przez siebie historię na temat swego odkrycia. Posypały się na niego zaszczyty i sława, został awansowany i odznaczony Orderem Św. Ludwika.

Druga wyprawa

Surowy krajobraz Wysp Kerguelena

Ponieważ także Anglicy interesowali się ideą Lądu Południowego, francuski minister marynarki postanowił niezwłocznie zorganizować drugą wyprawę, mającą na celu kolonizację odkrytego przez Kerguelena lądu. W wyniku niesprawnego działania administracji doszła ona do skutku dopiero po dwóch latach. 14 marca 1774 roku jednostki "Roland" i "l'Oiseau" opuściły Brest. Płynęli na nich oprócz marynarzy także astronomowie, przyrodnicy, inżynierowie i osadnicy. Jeszcze przed dopłynięciem do Mauritiusa Kerguelena spotkały poważne kłopoty. W okolicach Przylądka Dobrej Nadziei sztorm zatopił "Rolanda". W Port Louis połowa załogi i pasażerów wymagała złożenia w szpitalu z powodu szkorbutu. Dopiero jesienią ekspedycja mogła ruszyć w dalszą drogę by 14 grudnia ujrzeć odkryty przez jej dowódcę ląd. Sztormowa pogoda nie pozwoliła rzucić kotwicy przez ponad miesiąc i jedynie 7 stycznia 1775 roku kapitan "l'Oiseau", Rochegude, zdołał na moment wylądować na brzegu i zostawić tam butelkę z listem informującym o odkryciu Lądu Południowego przez wyprawę francuską (dwa lata później odnalazł ją James Cook, opisując wyspy na swojej mapie jako Isles of Desolation – Pustkowie). Z powodu pogarszających się nastrojów wśród załogi, Kerguelen był zmuszony zawrócić. Do Brestu powrócił w sierpniu 1775 roku, straciwszy trzydziestu ludzi. Mimo wysiłków Kerguelena, jego oficerowie przekazali Francji wiadomość, że odkryty przez niego Ląd Południowy to w rzeczywistości archipelag kilku skalistych wysp.

Jego druga wyprawa była oceniana jako mniej pomyślna (jeden z oficerów zeznał, że Kerguelen zostawił część załogi na bezludnej wyspie, ponadto pozwalał zabierać na pokład rzeczy celem sprzedaży^[1]). W swojej obronie umniejszał wagę zarzutów (załoga została ocalona, a ww. handel był na niewielką skalę), twierdząc, że zarzuty jemu stawiane to efekt zazdrości oficerów, którzy nie mogli się pogodzić z faktem, że dowodzi nimi były oficer marynarki handlowej. Stanął przed królewskim trybunałem, utracił wszystkie tytuły, odznaczenia i szlachectwo. Został także skazany na 6 lat twierdzy.

Opuścił więzienie po 4 latach. W późniejszym okresie dowodził okrętem korsarskim w wojnie o niepodległość USA. Odbył jeszcze kilka podróży morskich wraz z synami^[1]. W Republice uznany został za ofiarę Ancien régime i zrehabilitowany. Pod koniec życia, w stopniu kontradmirała, pełnił funkcję komendanta portu w Breście. W okresie tzw. terroryzmu był początkowo uwięziony, a potem zdymisjonowany^[1].

Publikacje

• Rélation d'un voyage dans la mer du nord (1771)^[1]
• Rélation de deux voyages dans les mers australes et des Indes (1782)^[2][1].
• Rélation des combats et des evenements de la guerre maritime de 1778 entre la France et l'Angleterre (1796)^[1]

Zobacz też

• Kergulena (gatunek ryby)

Przypisy

Bibliografia

• ZdzisławZ. Skrok ZdzisławZ., Odkrywcy Oceanów, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1990, ISBN 83-215-3266-7, OCLC 749554985 .