Zębiełek

Zębiełek
Crocidura[1]
Wagler, 1832[2]

Przedstawiciel rodzaju – zębiełek białawy (C. leucodon)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Podgromada

żyworodne

Infragromada

łożyskowce

Rząd

owadożery

Rodzina

ryjówkowate

Podrodzina

zębiełki

Rodzaj

zębiełek

Typ nomenklatoryczny

Sorex leucodon Hermann, 1780

Synonimy
Gatunki

zobacz opis w tekście

Zębiełek[9] (Crocidura) – rodzaj ssaka z podrodziny zębiełków (Crocidurinae) w rodzinie ryjówkowatych (Soricidae).

Występowanie

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Europie, Azji i Afryce[10][11][12].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 40–175 mm, długość ogona 24–132 mm, długość ucha 4–17 mm, długość tylnej stopy 7–27 mm; masa ciała 2–76 g[11]. W uzębieniu przedstawicieli tego rodzaju występuje 28 zębów o białych koronach. Wzór zębowy: I C P M = 28[11].

Systematyka

Etymologia

  • Crocidura: gr. κροκις krokis lub κροκός krokos „kosmyk wełny, przędza”; ουρα oura „ogon”[13].
  • Rhinomus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos, nozdrza”; μυς mus, μυος muos „mysz”[14]. Gatunek typowy: Rhinomus soricoides Murray, 1860 (= Sorex (crocidura) poensis Fraser, 1843).
  • Leucodon: gr. λευκος leukos „biały”; οδους odous, οδοντος odontos „ząb”[15]. Gatunek typowy: Leucodon microurus Fatio, 1869 (= Sorex leucodon Hermann, 1780).
  • Paurodus: gr. παύρος pauros „mały”; οδους odous, οδοντος odontos „ząb”[16]. Gatunek typowy: Sorex leucodon Hermann, 1780.
  • Heliosorex: gr. ἡλιος hēlios „słońce”[17]; łac. sorex, soricis „ryjówka”, od ὑραξ hurax, ὑρακος „ryjówka”[18]. Gatunek typowy: Heliosorex roosevelti Heller, 1910.
  • Praesorex: łac. prae „z przodu”[19]; rodzaj Sorex Linnaeus, 1758 (ryjówka)[7]. Gatunek typowy: Crocidura goliath O. Thomas, 1906.
  • Afrosorex: łac. Afer, Afra „afrykański”; sorex, soricis „ryjówka”, od ὑραξ hurax, ὑρακος „ryjówka”[8]. Gatunek typowy: Crocidura fischeri Pagenstecher, 1885.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[10][9]:

  • Crocidura malayana H.C. Robinson & Kloss, 1911 – zębiełek malajski
  • Crocidura negligens H.C. Robinson & Kloss, 1914 – zębiełek półwyspowy
  • Crocidura nigripes G.S. Miller & Hollister, 1921 – zębiełek czarnonogi
  • Crocidura foetida Peters, 1870 – zębiełek borneański
  • Crocidura baluensis O. Thomas, 1898 – zębiełek sułtański
  • Crocidura brunnea Jentink, 1888 – zębiełek gruboogonowy
  • Crocidura orientalis Jentink, 1890 – zębiełek orientalny
  • Crocidura vosmaeri Jentink, 1888 – zębiełek bankański
  • Crocidura hutanis Ruedi & Vogel, 1995 – zębiełek nizinny
  • Crocidura beccarii Dobson, 1887 – zębiełek sumatrzański
  • Crocidura lepidura Lyon, 1908 – zębiełek gładkoogonowy
  • Crocidura grandis G.S. Miller, 1911 – zębiełek duży
  • Crocidura beata G.S. Miller, 1910 – zębiełek mindanajski
  • Crocidura mindorus G.S. Miller, 1910 – zębiełek mindorski
  • Crocidura payanensis Hutterer, 2007
  • Crocidura negrina Rabor, 1952 – zębiełek negroski
  • Crocidura grayi Dobson, 1890 – zębiełek luzoński
  • Crocidura ninoyi Esselstyn & Goodman, 2010 – zębiełek sibujański
  • Crocidura palawanensis E.H. Taylor, 1934 – zębiełek palawański
  • Crocidura abscondita Esselstyn, Achmadi & Maharadatunkamsi, 2014
  • Crocidura gathornei Jenkins, 2013
  • Crocidura horsfieldii (Tomes, 1856) – zębiełek tajemniczy
  • Crocidura narcondamica Kamalakannan, Sivaperuman, Kundu, Gokulakrishnan, Venkatraman & Chandra, 2021[20]
  • Crocidura hikmiya S. Meegaskumbura, M. Meegaskumbura, Pethiyagoda, Manamendra-Arachchi & C.J. Schneider, 2007 – zębiełek lankijski
  • Crocidura miya W.W.A. Phillips, 1929 – zębiełek cejloński
  • Crocidura watasei Kuroda, 1924 – zębiełek marny
  • Crocidura fuliginosa (Blyth, 1855) – zębiełek poczerniały
  • Crocidura dracula O. Thomas, 1912
  • Crocidura paradoxura Dobson, 1886 – zębiełek przedziwny
  • Crocidura dsinezumi (Temminck, 1842) – zębiełek japoński
  • Crocidura attenuata Milne-Edwards, 1872 – zębiełek szary
  • Crocidura anhuiensis H. Zhang, B. Zhang & Li, 2019
  • Crocidura huangshanensis H. Zhang, B. Zhang & Li, 2019
  • Crocidura tanakae Kuroda, 1938 – zębiełek tajwański
  • Crocidura rapax G.M. Allen, 1923 – zębiełek drapieżny
  • Crocidura tadae Tokuda & Kano, 1936
  • Crocidura lasiura Dobson, 1890 – zębiełek ussuryjski
  • Crocidura zaitsevi Jenkins, Abramov, Rozhnov & Makarova, 2007 – zębiełek skryty
  • Crocidura indochinensis H.C. Robinson & Kloss, 1922 – zębiełek indochiński
  • Crocidura wuchihensis Wang, 1966 – zębiełek hainański
  • Crocidura tenuis (S. Müller, 1840) – zębiełek timorski
  • Crocidura maxi Sody, 1936 – zębiełek jawajski
  • Crocidura umbra Demos, Achmadi, Handika, Maharadatunkamsi, Rowe & Esselstyn, 2016
  • Crocidura monticola Peters, 1870 – zębiełek sundajski
  • Crocidura neglecta Jentink, 1888
  • Crocidura phuquocensis Abramov, Jenkins, Rozhnov & Kalinin, 2008 – zębiełek morski
  • Crocidura phanluongi Jenkins, Abramov, Rozhnov & A. Olsson, 2010 – zębiełek kambodżański
  • Crocidura sokolovi Jenkins, Abramov, Rozhnov & Makarova, 2007 – zębiełek wątły
  • Crocidura cranbrooki Jenkins, Lunde & Moncrieff, 2009 – zębiełek birmański
  • Crocidura hilliana Jenkins & A.L. Smith, 1995 – zębiełek tajski
  • Crocidura vorax G.M. Allen, 1923 – zębiełek żarłoczny
  • Crocidura sapaensis Jenkins, Abramov, Bannikova & Rozhnov, 2013 – zębiełek sapański
  • Crocidura annamitensis Jenkins, Lunde & Moncrieff, 2009
  • Crocidura guy Jenkins, Lunde & Moncrieff, 2009 – zębiełek krasowy
  • Crocidura kegoensis Lunde, Musser & T. Ziegler, 2004 – zębiełek wietnamski
  • Crocidura hispida O. Thomas, 1913
  • Crocidura andamanensis G.S. Miller, 1902 – zębiełek andamański
  • Crocidura jenkinsi Chakraborty, 1978 – zębiełek archipelagowy
  • Crocidura nicobarica G.S. Miller, 1902 – zębiełek nikobarski
  • Crocidura trichura Dobson, 1889 – zębiełek bożonarodzeniowy
  • Crocidura sibirica Dukelsky, 1930 – zębiełek syberyjski
  • Crocidura shantungensis G.S. Miller, 1901 – zębiełek chiński
  • Crocidura gueldenstaedtii (Pallas, 1811)
  • Crocidura suaveolens (Pallas, 1811) – zębiełek karliczek
  • Crocidura aleksandrisi Vesmanis, 1977 – zębiełek cyrenajski
  • Crocidura zarudnyi Ognev, 1928 – zębiełek pasztuński
  • Crocidura orii Kuroda, 1924 – zębiełek riukiuski
  • Crocidura batakorum Hutterer, 2007
  • Crocidura musseri Ruedi & Vogel, 1995 – zębiełek mechaty
  • Crocidura rhoditis G.S. Miller & Hollister, 1921 – zębiełek białołapy
  • Crocidura lea G.S. Miller & Hollister, 1921 – zębiełek sulaweski
  • Crocidura caudipilosa Esselstyn, Achmadi, Handika, Giarla & Rowe, 2019
  • Crocidura levicula G.S. Miller & Hollister, 1921 – zębiełek drobny
  • Crocidura elongata G.S. Miller & Hollister, 1921 – zębiełek wydłużony
  • Crocidura pachyura (Küster, 1835) – zębiełek zwinny
  • Crocidura russula (Hermann, 1780) – zębiełek myszaty
  • Crocidura serezkyensis Laptev, 1929 – zębiełek pamirski
  • Crocidura whitakeri de Winton, 1898 – zębiełek berberyjski
  • Crocidura floweri Dollman, 1915 – zębiełek egipski
  • Crocidura religiosa (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1827) – zębiełek święty
  • Crocidura leucodon (Hermann, 1780) – zębiełek białawy
  • Crocidura tarfayensis I. Vesmanis & A. Vesmanis, 1980 – zębiełek saharyjski
  • Crocidura arabica Hutterer & D.L. Harrison, 1988 – zębiełek arabski
  • Crocidura dhofarensis Hutterer & D.L. Harrison, 1988 – zębiełek omański
  • Crocidura ramona Ivanitskaya, Shenbrot & Nevo, 1996 – zębiełek srebrny
  • Crocidura katinka Bate, 1937 – zębiełek palestyński
  • Crocidura arispa Spitzenberger, 1971 – zębiełek kłapouchy
  • Crocidura caspica O. Thomas, 1907 – zębiełek kaspijski
  • Crocidura susiana Redding & Lay, 1978 – zębiełek perski
  • Crocidura pergrisea G.S. Miller, 1913 – zębiełek jasnoszary
  • Crocidura pullata G.S. Miller, 1911 – zębiełek kaszmirski
  • Crocidura zimmermanni Wettstein, 1953 – zębiełek kreteński
  • Crocidura sicula G.S. Miller, 1900 – zębiełek sycylijski
  • Crocidura canariensis Hutterer, López-Jurado & Vogel, 1987 – zębiełek kanaryjski
  • Crocidura obscurior Heim de Balsac, 1958 – zębiełek ukryty
  • Crocidura eburnea Heim de Balsac, 1958
  • Crocidura luna Dollman, 1910 – zębiełek księżycowy
  • Crocidura greenwoodae Heim de Balsac, 1966 – zębiełek galeriowy
  • Crocidura nana Dobson, 1890 – zębiełek mały
  • Crocidura afeworkbekelei Lavrenchenko, Voyta & Hutterer, 2016
  • Crocidura yaldeni Lavrenchenko, Voyta & Hutterer, 2016
  • Crocidura glassi Heim de Balsac, 1966 – zębiełek zaroślowy
  • Crocidura bottegoides Hutterer & Yalden, 1990 – zębiełek łąkowy
  • Crocidura baileyi Osgood, 1936 – zębiełek etiopski
  • Crocidura macmillani Dollman, 1915 – zębiełek płaskowyżowy
  • Crocidura lucina Dippenaar, 1980 – zębiełek wrzosowiskowy
  • Crocidura thalia Dippenaar, 1980 – zębiełek abisyński
  • Crocidura phaeura Osgood, 1936 – zębiełek ryftowy
  • Crocidura harenna Hutterer & Yalden, 1990 – zębiełek eremicki
  • Crocidura bottegi O. Thomas, 1898 – zębiełek samotny
  • Crocidura fumosa O. Thomas, 1904 – zębiełek okopcony
  • Crocidura zaphiri Dollman, 1915 – zębiełek izolowany
  • Crocidura selina Dollman, 1915 – zębiełek błotny
  • Crocidura macarthuri St. Leger, 1934 – zębiełek akacjowy
  • Crocidura macowi Dollman, 1915 – zębiełek masajski
  • Crocidura ultima Dollman, 1915 – zębiełek kenijski
  • Crocidura raineyi Heller, 1912 – zębiełek potokowy
  • Crocidura allex Osgood, 1910 – zębiełek wyżynny
  • Crocidura xantippe Osgood, 1910 – zębiełek złośliwy
  • Crocidura elgonius Osgood, 1910 – zębiełek stokowy
  • Crocidura fischeri Pagenstecher, 1885 – zębiełek pustelniczy
  • Crocidura gracilipes Peters, 1870 – zębiełek smukłonogi
  • Crocidura desperata Hutterer, Jenkins & W.N. Verheyen, 1991 – zębiełek zaciekły
  • Crocidura telfordi Hutterer, 1986 – zębiełek nieznany
  • Crocidura monax O. Thomas, 1910 – zębiełek mnisi
  • Crocidura mdumai Stanley, Hutterer, Giarla & Esselstyn, 2015
  • Crocidura montis O. Thomas, 1906 – zębiełek górski
  • Crocidura newmarki Stanley, Hutterer, Giarla & Esselstyn, 2015
  • Crocidura munissii Stanley, Hutterer, Giarla & Esselstyn, 2015
  • Crocidura tansaniana Hutterer, 1986 – zębiełek tanzański
  • Crocidura usambarae Dippenaar, 1980 – zębiełek usambarski
  • Crocidura kivuana Heim de Balsac, 1968 – zębiełek kiwuański
  • Crocidura niobe O. Thomas, 1906 – zębiełek kamienisty
  • Crocidura smithii O. Thomas, 1895 – zębiełek pustynny
  • Crocidura pasha Dollman, 1915 – zębiełek sudański
  • Crocidura roosevelti (Heller, 1910) – zębiełek słoneczny
  • Crocidura crenata Brosset, Dubost & Heim de Balsac, 1965 – zębiełek skoczny
  • Crocidura grassei Brosset, Dubost & Heim de Balsac, 1965 – zębiełek równikowy
  • Crocidura fuscomurina (Heuglin, 1865) – zębiełek dwubarwny
  • Crocidura planiceps Heller, 1910 – zębiełek płaskogłowy
  • Crocidura crossei O. Thomas, 1895 – zębiełek dżunglowy
  • Crocidura jouvenetae Heim de Balsac, 1958 – zębiełek liberyjski
  • Crocidura lusitania Dollman, 1915 – zębiełek mauretański
  • Crocidura littoralis Heller, 1910 – zębiełek nadbrzeżny
  • Crocidura maurisca O. Thomas, 1904 – zębiełek delikatny
  • Crocidura cyanea (Duvernoy, 1838) – zębiełek rdzawo-szary
  • Crocidura mariquensis (A. Smith, 1844) – zębiełek moczarowy
  • Crocidura silacea O. Thomas, 1895 – zębiełek płowy
  • Crocidura denti Dollman, 1915 – zębiełek tropikalny
  • Crocidura hildegardeae O. Thomas, 1904 – zębiełek burundyjski
  • Crocidura virgata Sanderson, 1940 – zębiełek wulkaniczny
  • Crocidura thomensis (Bocage, 1887) – zębiełek wyspowy
  • Crocidura fingui Ceríaco, Marques, Jacquet, Nicolas, Colyn, Denys, Sardinha & Bastos-Silveira, 2015
  • Crocidura poensis (Fraser, 1843) – zębiełek sekretny
  • Crocidura turba Dollman, 1910 – zębiełek hałaśliwy
  • Crocidura nigeriae Dollman, 1915 – zębiełek nigeryjski
  • Crocidura attila Dollman, 1915 – zębiełek wojowniczy
  • Crocidura foxi Dollman, 1915 – zębiełek afrykański
  • Crocidura buettikoferi Jentink, 1888 – zębiełek gwinejski
  • Crocidura theresae Heim de Balsac, 1968 – zębiełek dyskretny
  • Crocidura grandiceps Hutterer, 1983 – zębiełek wielkogłowy
  • Crocidura wimmeri Heim de Balsac & Aellen, 1958 – zębiełek zaginiony
  • Crocidura nigrofusca Matschie, 1895 – zębiełek czarny
  • Crocidura nanilla O. Thomas, 1909 – zębiełek malutki
  • Crocidura nimbae Heim de Balsac, 1956 – zębiełek nimbański
  • Crocidura nimbasilvanus Hutterer, 2003
  • Crocidura douceti Heim de Balsac, 1958 – zębiełek piżmowy
  • Crocidura muricauda (G.S. Miller, 1900) – zębiełek mysioogonowy
  • Crocidura lamottei Heim de Balsac, 1968 – zębiełek wytworny
  • Crocidura flavescens (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1827) – zębiełek ogrodowy
  • Crocidura hirta Peters, 1852 – zębiełek ryżawy
  • Crocidura erica Dollman, 1915 – zębiełek wrzoścowy
  • Crocidura nigricans Bocage, 1889 – zębiełek czarniawy
  • Crocidura goliath O. Thomas, 1906 – zębiełek olbrzymi
  • Crocidura somalica O. Thomas, 1895 – zębiełek somalijski
  • Crocidura olivieri (Lesson, 1827) – zębiełek wielki
  • Crocidura viaria (I. Geoffroy Saint-Hilaire, 1834) – zębiełek sahelski
  • Crocidura fulvastra (Sundevall, 1843) – zębiełek sawannowy
  • Crocidura mutesae Heller, 1910 – zębiełek ugandyjski
  • Crocidura parvipes Osgood, 1910 – zębiełek drobnonogi
  • Crocidura cinderella O. Thomas, 1911 – zębiełek kopciuszek
  • Crocidura voi Osgood, 1910 – zębiełek biedny
  • Crocidura yankariensis Hutterer & Jenkins, 1980 – zębiełek spokojny
  • Crocidura stenocephala Heim de Balsac, 1979 – zębiełek bagienny
  • Crocidura tarella Dollman, 1915 – zębiełek ruchurski
  • Crocidura jacksoni O. Thomas, 1904 – zębiełek szamański
  • Crocidura lanosa Heim de Balsac, 1968 – zębiełek długowłosy
  • Crocidura ludia Hollister, 1916 – zębiełek gwałtowny
  • Crocidura dolichura Peters, 1876 – zębiełek długoogonowy
  • Crocidura longipes Hutterer & Happold, 1983 – zębiełek długonogi
  • Crocidura picea Sanderson, 1940 – zębiełek smolny
  • Crocidura manengubae Hutterer, 1982
  • Crocidura eisentrauti Heim de Balsac, 1957 – zębiełek kameruński
  • Crocidura zimmeri Osgood, 1936 – zębiełek mokradłowy
  • Crocidura lwiroensis Kerbis Peterhans & Hutterer, 2013 – zębiełek katangijski
  • Crocidura caliginea Hollister, 1916 – zębiełek ciemny
  • Crocidura congobelgica Hollister, 1916 – zębiełek kongijski
  • Crocidura latona Hollister, 1916 – zębiełek pigmejski
  • Crocidura polia Hollister, 1916 – zębiełek ciemnobrązowy
  • Crocidura ansellorum Hutterer & Dippenaar, 1987 – zębiełek zambijski
  • Crocidura pitmani Barclay, 1932 – zębiełek rodezyjski
  • Crocidura maquassiensis Roberts, 1946 – zębiełek skalny

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Crocidura, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ J.G. Wagler. Mittheilungen über einige merkwürdige Thiere. „Isis von Oken”. 25, s. 275, 1832. (niem.). 
  3. ↑ A. Murray. Contributions to the Fauna of Old Catahar — Mammals. „Proceedings of the Royal Physical Society of Edinburgh”. 2, s. 159, 1859-1862. (ang.). 
  4. ↑ V. Fatio: Faune des vertébrés de la Suisse. Cz. 1. Genève: Bale: H. Georg, 1869, s. 132. (fr.).
  5. ↑ F.E. Schulze. Mammalia Europaea. „Abhandlungen und Vorträge aus dem Gesammtgebiete der Naturwissenschaften”. 14, s. 90, 1897. (niem.). 
  6. ↑ E. Heller. New species of insectivores from British East Africa, Uganda, And The Sudan. „Smithsonian Miscellaneous Collections”. 56 (15), s. 6, 1912. (ang.). 
  7. ↑ a b O. Thomas. On African bats and shrews. „The Annals and Magazine of Natural History”. Eight Series. 11, s. 320, 1913. (ang.). 
  8. ↑ a b R. Hutterer. African shrews allied to Crocidura fischeri: Taxonomy, distribution and relationships. „Cimbebasia”. Serie A. 8 (4), s. 26, 1986. (ang.). 
  9. ↑ a b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 63-67. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  10. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 2: Eulipotyphla to Carnivora. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 52–76. ISBN 978-84-16728-35-0. (ang.).
  11. ↑ a b c C.J. Burgin, K. He, R. Haslauer, B. Sheftel, P. Jenkins, M. Ruedi, S. Hintsche, M. Motokawa, A. Hinckley & R. Hutterer: Family Soricidae (Shrews). W: R.A. Mittermeier & D.E. Wilson (red. red.): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 8: Insectivores, Sloths and Colugos. Barcelona: Lynx Edicions, 2018, s. 475–542. ISBN 978-84-16728-08-4. (ang.).
  12. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red. red.): Genus Crocidura. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2021-01-08].
  13. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 204.
  14. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 606.
  15. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 374.
  16. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 517.
  17. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 102.
  18. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 216.
  19. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 183.
  20. ↑ Manokaran Kamalakannan, Chandrakasan Sivaperuman, Shantanu Kundu, Govindarasu Gokulakrishnan, Chinnadurai Venkatraman i Kailash Chandra. Discovery of a new mammal species (Soricidae: Eulipotyphla) from Narcondam volcanic island, India. „Scientific Reports”. 11, s. 9416, 2021. DOI: 10.1038/s41598-021-88859-4. (ang.). 

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.