Zębowice (województwo opolskie)

Zębowice
	wieś
	; Kościół Wniebowzięcia NMP w Zębowicach
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	oleski
Gmina	Zębowice
Liczba ludności (2019)	1348
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	46-048
Tablice rejestracyjne	OOL
SIMC	0505869
	Położenie na mapie gminy Zębowice Zębowice
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zębowice
	Położenie na mapie województwa opolskiego Zębowice
	Położenie na mapie powiatu oleskiego Zębowice
	50°45′43″N 18°20′50″E/50,761944 18,347222
	Strona internetowa

Artykuł	50°45′43″N 18°20′50″E
- błąd	39 m
WD	50°45'45"N, 18°20'37"E
- błąd	39 m
Odległość	276 m

Zębowice (dodatkowa nazwa w j. niem. Zembowitz^[2], od 1938 Föhrendorf^[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie oleskim, w gminie Zębowice^[4]^[5]. Siedziba gminy Zębowice.

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa opolskiego.

Historycznie leży na Górnym Śląsku.

Nazwa

W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w formie Sambowitz.^[6]^[7] W 1936 roku hitlerowska administracja III Rzeszy, chcąc zatrzeć słowiańskie pochodzenie nazwy wsi, przemianowały ją ze zgermanizowanej na nową, całkowicie niemiecką nazwę Föhrendorf^[8].

Integralne części wsi

Integralne części wsi Zębowice^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0505881	Borowiany	przysiółek
0505906	Malinów	przysiółek
0505912	Nowa Wieś	przysiółek
0505875	Osina	część wsi

Historia

W czasach Bolesława II Opolczyka w dokumentach pojawia się dziedzic z Zębowic (Sambowicz) niejaki Stasco (Staszko, Stanisław). Za czasów Bolka V w 1447 r. Zębowice stały się parafią. Wówczas wybudowano drewniany barokowy kościółek, który przetrwał do naszych czasów, a obecnie znajduje się w Gliwicach. W połowie XIX wieku wieś liczyła 598 mieszkańców. Był tu pałac z początków XIX wieku, 73 domy, dwór z owczarnią, jedna katolicka szkoła, dwa młyny wodne, browar, gorzelnia, warzelnia potażu dla huty szkła w Kniei na Poliwodzie, wapiennik, dwie książęce kuźnie żelaza sztabowego. Końcem 1868 roku rozpoczęła funkcjonowanie linia kolejowa łącząca Zębowice z Kolonowskiem. Na przełomie XIX i XX wieku w miejscowości działy instytucje kulturotwórcze: Towarzystwo Czytelni Ludowych, Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, koła śpiewacze i chóry. Organizowano pielgrzymki do Częstochowy skąd przywożono książki religijne i historyczne. W latach 1910–1911 powstał obecny kościół. Po zakończeniu I wojny światowej, powstaniach i plebiscycie Zębowice znalazły się w granicach Niemiec. Zębowice często zmieniały właścicieli, ostatnimi właścicielami – od 1834 roku – byli książęta raciborscy, przedstawiciele rodu Hohenlohe.

Plebiscyt i powstanie

W 1910 roku 935 mieszkańców mówiło w języku polskim, 23 w językach polskim i niemieckim, natomiast 136 osób posługiwało się jedynie językiem niemieckim. W wyborach komunalnych w listopadzie 1919 roku na listę polską oddano 117 głosów, co pozwoliło na uzyskanie 9 z 12 mandatów. Od stycznia 1921 roku działało tu gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół". Podczas plebiscytu w 1921 roku we wsi uprawnionych do głosowania było 709 mieszkańców (w tym 84 emigrantów). Za Polską głosowało 369 osób, za Niemcami 329 osób. Podczas III powstania śląskiego Zębowice 6 maja zostały zajęte przez siły Polskiej Organizacji Wojskowej Górnego Śląska. Przez cały okres powstania toczyły się walki o wieś i znajdujący się w niej strategicznie położony dworzec kolejowy. 21-22 maja wojska powstańcze odparły zmasowane ataki żołnierzy niemieckich. 25 maja miała miejsce wielogodzinna bitwa o Zębowice, jednak niemieckie ataki również nie przyniosły rezultatu. Wieś została chwilowo zdobyta przez Niemców 11 czerwca, jednak polski kontratak zakończył się powodzeniem. Zwycięstwo w tej bitwie powstańcy okupili znacznymi stratami^[9].

Zabytki

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisany jest^[10]:

zespół pałacowy, z XVIII/XIX w.:
- park z alejami grabowymi
- Pałac w Zębowicach

Galeria

Urząd gminy
Kościół
Pałac
Szkoła podstawowa budynek ,, A"
Szkoła Podstawowa budynek ,,B"
Pleciony koń w centrum Zębowic
Tablica powitalna

Przypisy

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1602 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji - Portal gov.pl, www.mswia.gov.pl [dostęp 2018-12-15] (pol.).
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 18, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-24].
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online
↑ H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889
↑ Deutsche Verwaltungsgeschichte Oberschlesien, Kreis Rosenberg, www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-06-19] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-08] .
↑ Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982 .
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 84. [dostęp 2012-12-31].

Bibliografia

M.Gaworski, Zamki, pałace i dwory Opolszczyzny, Opole 2007.. kolej.one.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-03-04)].
Strona Diecezji Gliwickiej. ggn.kuria.gliwice.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-01-11)].
Zębowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 575 .

Linki zewnętrzne

Zębowice, [w:] Archiwum wycinków prasowych [online], Instytut Śląski [dostęp 2021-02-19] .

[poczta-1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1602 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[2] Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji - Portal gov.pl, www.mswia.gov.pl [dostęp 2018-12-15] (pol.).

[MP-3] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)

[Dz.U._29/2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 18, 2013-02-13. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2013-04-24].

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT

[6] Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis online

[7] H. Markgraf, J. W. Schulte, "Codex Diplomaticus Silesiae T.14 Liber Fundationis Episcopatus Vratislaviensis", Breslau 1889

[8] Deutsche Verwaltungsgeschichte Oberschlesien, Kreis Rosenberg, www.verwaltungsgeschichte.de:80 [dostęp 2018-06-19] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-08] .

[encyklopedia_powstań-9] Encyklopedia powstań śląskich, Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1982 .

[10] Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 84. [dostęp 2012-12-31].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Wsie	Kadłub Wolny Knieja Łąka Osiecko Poczołków Prusków Radawie Siedliska Zębowice
Integralne części wsi	Bąkownia Borowiany Borownica Draganie Kopalina Kosice Łąki Malinów Młynek Nowa Wieś Osina Piłat Radawka Rosocha Sośnie Wierzchowina Wypychów Zawada

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne