Zęby stałe

Zęby stałe Permanent teeth

dentes permanentes

(c) I, DavidShankbone, CC-BY-SA-3.0 Zęby stałe u dorosłego człowieka

Zęby prawej połowy obu łuków zębowych: po 2 siekacze (Incisors), po 1 kle (Canine), po 2 przedtrzonowce (Premolars) i po 3 trzonowce (Molars). Widoczna zatoka szczękowa

Zęby stałe – zęby wyrzynające się u człowieka w miejsce traconych zębów mlecznych występujących w okresie dziecięcym. Dorosły człowiek przy pełnym uzębieniu stałym ma 32 zęby (16 w żuchwie i 16 w szczęce) – 4 siekacze, 2 kły, 4 zęby przedtrzonowe i 6 trzonowych. Jego wzór zębowy można więc przedstawić następująco:

Okresy wyrzynania (erupcji)

Anatomia poszczególnych zębów

• SIEKACZE
  • SIEKACZE GÓRNE PRZYŚRODKOWE (11,21)

Największe zęby sieczne człowieka. Na brzegu siecznym znajdują się 3 guzki, które niedługo po wyrżnięciu ulegają ścieraniu. Między guzkami znajdują się przełęcze, które w postaci rowków przechodzą na powierzchnię wargową. Na powierzchni podniebiennej guzek zębowy. Zęby sieczne wykazują wszystkie cechy Mühlreitera. Powierzchnie styczne trójkątne. Komora spłaszczona w wymiarze podniebienno-wargowym.
Liczba korzeni- 1 spłaszczony mezjalno-dystalnie, zakrzywiony w kierunku zęba bocznego
Liczba kanałów- 1 okrągły

• • SIEKACZE GÓRNE BOCZNE (12,22)

Są one mniejsze od jedynek, bardziej zmienne i mniej charakterystyczne. Na powierzchni podniebienej znajduje się guzek zębowym, w którego dnie często umiejscowiony jest otwór ślepy (foramen cecum). W otworze ślepym bardzo często dochodzi do postępu zmian próchnicowych. Powierzchnie styczne trójkątne. Komora podobna do komory w zębie siecznym przyśrodkowym.
Liczba korzeni- 1 spłaszczony mezjalno-dystalnie
Liczba kanałów- 1

• • SIEKACZE DOLNE PRZYŚRODKOWE (31,41)

Najmniejszy ząb człowieka. Kształt dłutowaty. Brzeg sieczny zarówno po stronie mezjalnej jak i dystalnej pod ostrym kątem przechodzą w brzegi styczne. Ząb ten nie wykazuje cech Mühlreitera. Komora spłaszczona w wymiarze wargowo-podniebiennym.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1

• • SIEKACZE DOLNE BOCZNE (32,42)

Siekacz dolny boczny jest większy od siekacza dolnego przyśrodkowego. Jest zębem również mało charakterystycznym, który może być podobny do jedynki, jak i do kła. Podobnie jak siekacz dolny przyśrodkowy nie wykazuje cech Mühlreitera.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1
Zęby sieczne górne są większe od dolnych. Ząb sieczny górny przyśrodkowy jest większy od bocznego. Ząb sieczny dolny przyśrodkowy jest mniejszy od bocznego. W warunkach prawidłowego zgryzu, nagryz pionowy zębów górnych wynosi 1/3 wysokości zębów dolnych. W spoczynkowym położeniu żuchwy występuje szpara spoczynkowa - odległość pomiędzy brzegami siecznymi górnych i dolnych siekaczy, która waha się pomiędzy 2-4 mm.

• KŁY
  • KIEŁ GÓRNY (13,23)

Jest to najdłuższy ząb człowieka mierzący ok. 33mm. Korona stożkowata, zakończona wydatnym guzkiem. Brzeg sieczny składa się z dwóch części: krótszej mezjalnej i dłuższej dystalnej. Powierzchnia wargowa podzielona grzebieniem, który schodzi od szczytu guzka na krawędzi siecznej. Komora miazgi jest najszersza na granicy korony i korzenia. Wysyła ku szczytowi uchyłek odpowiadający guzkowi. Korzeń w stosunku do korony jest dłuższy. Powierzchnie styczne trójkątne. Na powierzchni podniebiennej czasem wydatny guzek zębowy.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1 owalny

• • KIEŁ DOLNY (33,43)

Podobny do kła górnego. Korzeń w stosunku do korony jest krótszy. Brzeg sieczny składający się z dwóch części. Komora podobna do komory kła górnego.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1

Kły są zębami, które rozdzierają dostarczany pokarm. Pomagają również innym zębom w pełnieniu ich funkcji.

• PRZEDTRZONOWCE
  • PRZEDTRZONOWIEC GÓRNY PIERWSZY (14,24)

Ząb dwuguzkowy, posiadający powierzchnie żującą. Guzki podniebienny i policzkowy, z których policzkowy jest zdecydowanie większy. Guzki oddzielone są bruzdą międzyguzkową biegnącą w kierunku mezjalno-dystalnym, która może posiadać odgałęzienia i niekiedy tworzyć guzki dodatkowe. Powierzchnie styczne są trapezoidalne. Komora w wymiarze mezjalno-dystalnym jest szeroka, a w wymiarze podniebienno-policzkowym wąska. Wysyła 2 uchyłki odpowiadające guzkom, z których wyższy jest policzkowy.
Liczba korzeni- 2 (podniebienny i policzkowy) w 20% 1 korzeń
Liczba kanałów- 2 nawet, gdy jest jeden korzeń

• • PRZEDTRZONOWIEC GÓRNY DRUGI (15,25)

Ząb również dwuguzkowy, którego guzek policzkowy nie jest wybitnie wykształcony. Bruzda międzyguzkowa w kierunku mezjalno-dystalnym - może mieć odgałęzienia. Komora podobna do przedtrzonowca pierwszego.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1 lub 2 (50%)

• • PRZEDTRZONOWIEC DOLNY PIERWSZY (34,44)

Ząb dwuguzkowy, podobny do przedtrzonowców górnych. Komora jest obszerna, spłaszczona mezjalno-dystalnie. Wysyła uchyłki odpowiadające guzkom. Powierzchnia policzkowa jest pochylona dojęzykowo.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1

• • PRZEDTRZONOWIEC DOLNY DRUGI (35,45)

Ząb dwuguzkowy, którego guzek językowy jest wybitnie wyeksponowany, równający się guzkowi policzkowemu. Poza tym ząb ten jest podobny do przedtrzonowca dolnego pierwszego.
Liczba korzeni- 1
Liczba kanałów- 1

Zawiązki przedtrzonowców stałych znajdują się pomiędzy odpowiadającymi im korzeniami zębów trzonowych mlecznych. W miejsce zębów trzonowych mlecznych wyrzyna się grupa zębów przedtrzonowych, których brak w uzębieniu mlecznym.

• ZĘBY TRZONOWE
  • TRZONOWIEC GÓRNY PIERWSZY (16,26)

Korona w kształcie rombu. Posiada 4 guzki (podniebienny bliższy i dalszy, policzkowy bliższy i dalszy). Guzek podniebienny bliższy jest największy, podniebienny dalszy najmniejszy. Bardzo często występuje tzw. guzek Carabellego na podniebiennej powierzchni guzka podniebiennego bliższego. Powierzchnie styczne są wypukłe, czworokątne. Komora obszerna 2/3 w części bliższej i 1/3 w części dalszej. Pomiędzy tymi częściami znajduje się przewężenie.
Liczba korzeni- 3 (podniebienny, policzkowy bliższy i policzkowy dalszy)
Liczba kanałów- 3 (podniebienny, policzkowy bliższy i policzkowy dalszy) lub 4 (kanał policzkowy bliższy dodatkowy)

• • TRZONOWIEC GÓRNY DRUGI (17,27)

Klinicznie spotykane 3 odmiany:
*bez guzka Carabellego
*kształt trójkąta, którego wierzchołkami są dwa guzki policzkowe i jeden podniebienny (najczęstsza odmiana)
*kształt owalny, lub elipsoidalny
Liczba korzeni- 3 (podniebienny, policzkowy bliższy i policzkowy dalszy)
Liczba kanałów- 3 (podniebienny, policzkowy bliższy i policzkowy dalszy) lub 4 (kanał policzkowy bliższy dodatkowy)

• • TRZONOWIEC GÓRNY TRZECI (18,28)

Ząb wykazujący bardzo dużą zmienność, od dobrze wykształconego z wyeksponowanymi guzkami do zaczątka zęba przypominającego czop. Czasami zęby trzonowe trzecie w ogóle nie występują.
Liczba korzeni- 1 (zlany - najczęściej)
Liczba kanałów- 2 lub 3 lub 4

• • TRZONOWIEC DOLNY PIERWSZY (36, 46)

Powierzchnia żująca jest pięciokątna. Ząb trzonowy dolny pierwszy charakteryzuje się obecnością 5 guzków. Występują 3 guzki policzkowe, tworzące łuk wypukły na zewnątrz, oraz 2 językowe. Komora jest trójkątna, dłuższa mezjalno-dystalnie.
Liczba korzeni- 2 (mezjalny i dystalny)
Liczba kanałów- 3 (2 w korzeniu mezjalnym - policzkowy bliższy i językowy bliższy, 1 w dystalnym)

• • TRZONOWIEC DOLNY DRUGI (37, 47)

Ząb najczęściej czteroguzkowy, podzielony bruzdą międzyguzkową w kształcie krzyża. Jest nieznacznie mniejszy od trzonowca dolnego pierwszego.
Liczba korzeni- 2 (mezjalny i dystalny)
Liczba kanałów- 3 (2 w korzeniu mezjalnym - policzkowy bliższy i językowy bliższy, 1 w dystalnym)

Ząb trzonowy dolny trzeci (38 lub 48)

• • TRZONOWIEC DOLNY TRZECI (38, 48) (tzw. ZĄB MĄDROŚCI)

Ząb najczęściej pięcioguzkowy (3 językowe, 2 policzkowe) o niewyraźnym zarysie. Występują nieregularne bruzdy.
Liczba korzeni- 1 (zlany)
Liczba kanałów- 2 (bliższy i dalszy)

W prawidłowym zgryzie, w zwarciu centralnym guzki zęba trzonowego pierwszego górnego powinny wchodzić w bruzdę między guzkową trzonowca pierwszego dolnego. Opisuje to I klasa Angle'a, która mówi, że guzek policzkowy bliższy szóstki górnej znajdować powinna się pomiędzy guzkiem policzkowym bliższym a środkowym szóstki dolnej.

Bibliografia

• Wiesław Łasiński: Anatomia głowy dla stomatologów. Warszawa: Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, 1993. ISBN 83-200-1686-X.

Anatomia człowieka: jama ustna Przedsionek jamy ustnej wargi ust wędzidełka wargi górnej i dolnej Zęby rodzaje zębów siekacz kieł przedtrzonowiec trzonowiec tkanki zęba tk. twarde szkliwo zębina cement tk. miękkie miazga Przyzębie dziąsło ozębna cement wyrostek zębodołowy Jama ustna właściwa język kubki smakowe wędzidełko języka mięśnie języka migdałek językowy podniebienie p. twarde p. miękkie języczek fałdy podniebienno-językowe łuk podniebienno-językowy fałdy podniebienno-gardłowe łuk podniebienno-gardłowy migdałki podniebienne