Złom (leśnictwo)

Obszar ochrony ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego – złom jako środowisko życia.
Obszar ochrony ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego.

Złom – drzewo złamane[1][2] stojące[3][4][5][6], zwykle już martwe[4][7][3][6] (pień lub pniak[2]). Bezpośrednimi przyczynami powstawania złomów są na ogół wiatr i śnieg[5][8].

Przyczyny powstawania

Najczęstsze przyczyny powstawania złomów to:

czyli czynniki naturalne. Powodem może być również na przykład:

  • nieprawidłowa ścinka drzew. Niektóre źródła wymieniają wśród powstałych w ten sposób złomów zrębowych[8]:
    • drzewa złamane w wyniku upadku
    • drzewa złamane przez inne padające drzewo
    • rozłupy – podłużnie popękane odcinki pnia
    • odłupy – krótkie, obwodowe kawałki pnia
  • katastrofa w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, lub katastrofa budowlana[9].

Sprzyjającymi czynnikami zwykle są:

Podział z gospodarczego punktu widzenia

Złomy (i wywroty) można podzielić na[5]

  • świeże – zasiedlone przez szkodniki wtórne
  • stare – opuszczone przez te szkodniki.

Rola w lesie i gospodarce

Leśnicy usuwają złomy z lasu[4][10], ponieważ pogarszają one jego tak zwany stan sanitarny[8]. Pochodzące z nich drewno przeznaczone jest często na sortyment niższej jakości[5].

Złomy spełniają jednak istotną rolę w ekosystemie leśnym[3] – są na przykład siedliskiem życia wielu ważnych gatunków organizmów leśnych (grzybów, roślin naczyniowych, owadów, ptaków, drobnych ssaków i in.) i ich eliminacja może stanowić dla nich zagrożenie[10][4].

Zakres stosowania pojęcia złom

W części źródeł daje się zauważyć poważną niekonsekwencję w stosowaniu pojęcia złom.

Według ustawy o ochronie przyrody złom to drzewo, którego pień uległ złamaniu, lub krzew, którego pędy uległy złamaniu w wyniku działania czynników naturalnych, wypadku lub katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym, lub katastrofy budowlanej[9]. Złomem może tutaj być więc również krzew.

Z kolei Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa Urzędu Miasta Łodzi w swoich wytycznych z 2015 roku dotyczących postępowania ze zniszczonymi drzewami precyzuje, że złom to drzewo złamane na odcinku od szyi korzeniowej do korony na wysokości powyżej 0,5 m. Odłamana górna część z koroną o ile wciąż połączona jest z dolną określana jest nazwą złom całkowity[11].

Według „Małej encyklopedii leśnej” z 1980 roku jest to złamane drzewo lub część drzewa (konary) złamana na pniu, jak również wymienione wyżej złomy zrębowe[8]. Natomiast według bardziej lakonicznej definicji w jej nowszym wydaniu z 1991 roku jest to złamane drzewo[5].

Z kolei „Słownik języka polskiego” PWN z 1981 roku stosuje ten termin w zupełnie innym znaczeniu – jako gałąź, łodygę odłamaną na skutek silnego wiatru, gradu, sadzi (szadzi) itp. (złomy topoli, świerka, sosny)[12], natomiast jego najnowsze wydanie internetowe z kolei w szerszym zakresie jako połamane drzewo lub odłamaną gałąź[13].

Jednak przeznaczony do praktycznego stosowania „Niezbędnik leśnika” z 2012 roku wyraźnie zaznacza, że do złomów (złamanych drzew stojących) nie zalicza się (nie dokłada się) ich odłamanych fragmentów[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Encyklopedia leśna, hasło:złomy. Encyklopedia Leśna, 2013. [dostęp 2014-02-02].
  2. ↑ a b Martwe drewno w środowisku leśnym. Świętokrzyski Park Narodowy. [dostęp 2014-02-02].
  3. ↑ a b c Funkcje martwych drzew. Uniwersytet Śląski w Katowicach. [dostęp 2014-02-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-19)].
  4. ↑ a b c d e Paweł Pawlaczyk (red.): Natura 2000 i inne wymagania europejskiej ochrony przyrody – niezbędnik leśnika. Świebodzin: Wydawnictwo Klubu Przyrodników, 2012. ISBN 978-83-63426-01-9. [dostęp 2014-02-04].
  5. ↑ a b c d e f g Stefan Kocięcki (red.): Mała encyklopedia leśna. Wyd. 2 zm.. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), 1991. ISBN 83-01-08938-5.
  6. ↑ a b Postulaty dotyczące martwego drewna w lasach, zadrzewieniach i parkach. Uniwersytet Śląski w Katowicach. [dostęp 2014-02-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-19)].
  7. ↑ Jerzy M. Gutowski, Andrzej Bobiec, Paweł Pawlaczyk, Karol Zub: Drugie życie drzewa. Warszawa – Hajnówka: WWF, 2004. ISBN 83-916021-6-8.
  8. ↑ a b c d e f g h i Tadeusz Molenda (red.): Mała encyklopedia leśna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe (PWN), 1980. ISBN 83-01-00202-6.
  9. ↑ a b USTAWA z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2022 r. poz. 916), art. 5 zmieniona ustawą z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy o samorządzie gminnym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2015 r. poz. 1045) art. 29 pkt 1.
  10. ↑ a b Małgorzata Haze (red.): Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe. Instrukcja Ochrony Lasu. Wyd. 1. T. II. Cz. II. Warszawa: Centrum Informacyjne Lasów Państwowych, 2012. ISBN 978-83-61633-68-6. [dostęp 2016-01-11]. Cytat: „Instrukcja ochrony lasu” jest załącznikiem do Zarządzenia nr 57 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 22 listopada 2011 r., obowiązującym w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych od dnia 1 stycznia 2012 r.. ([1])
  11. ↑ Urząd Miasta Łodzi. Departament Spraw Społecznych, Wydział Ochrony Środowiska i Rolnictwa. Postępowanie z drzewami zniszczonymi lub uszkodzonymi przez siły natury w postaci wiatru, okiści, oblodzenia, itp., bądź w innych zdarzeniach losowych na terenie miasta Łodzi – wytyczne. Łódź, dnia 3 kwietnia 2015 r.
  12. ↑ Mieczysław Szymczak (red.): Słownik języka polskiego. T. III R-Z. Warszawa: PWN, 1981. ISBN 83-01-00284-0.
  13. ↑ Słownik języka polskiego. Państwowe Wydawnictwo Naukowe. [dostęp 2014-02-04].

Media użyte na tej stronie

Puszcza białowieska fragmenty rezerwatu ścisłego a2.JPG
Autor: Jackowy, Licencja: CC BY 3.0
Białowieski Park Narodowy - rezerwat ścisły
Rezerwat ochrony scisłej BPN 10.jpg
Autor: Lilly M, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ten plik powstał przy wsparciu finansowym Wikimedia Polska, w ramach realizacji Uchwały Zarządu nr UZ 2009-23. (Zgłoś swój projekt!)