Złotokap pospolity

Złotokap pospolity
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	bobowce
Rodzina	bobowate
Podrodzina	bobowate właściwe
Rodzaj	złotokap
Gatunek	złotokap pospolity
	Nazwa systematyczna
	Laburnum anagyroides Medik.; Vorles. Churpf. Phys. Ges. II. 367, 1787
Synonimy
	Cytisus laburnum L.; Cytisus alschingeri Vis.; Laburnum vulgare J. Presl;
	Cytisus laburnum L.; Cytisus alschingeri Vis.; Laburnum vulgare J. Presl;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski

Złotokap pospolity, z. zwyczajny^[4] (Laburnum anagyroides Medik.) – gatunek małego drzewa lub wysokiego krzewu należący do rodziny bobowatych. Pochodzi z południowo-wschodniej Europy. W Polsce uprawiany jako roślina ozdobna^[5]. Występuje również jako kenofit lokalnie zadomowiony na pojedynczych stanowiskach w lasach w zachodniej części kraju, np. w Wielkopolskim Parku Narodowym^[6]. Jest jednym z kilku najpospolitszych w Europie krzewów trujących^[7].

Morfologia

Pokrój: Wzniesione, wyprostowane gałęzie małego drzewa lub krzewu, dorasta do 7 m wysokości.
Liście: Trójlistkowe, długoogonkowe, owalne z szarym meszkiem od spodu, szczególnie młode, u starszych okazów meszek zanika. Pojedyncze listki mają długość 3–8 cm.
Kwiaty: Motylkowe, żółte, do 2 cm długości i tworzące luźno opadające grona do 20 cm długości. Bez zapachu. Kwitnie od kwietnia do czerwca.
Owoce: Strąki o długości ok. 5 do 6 cm, płaskie, suche, grubościenne. Nasiona koloru czarnego.

Pokrój
Kwiaty
Owoce i nasiona

Biologia

Wszystkie części rośliny zawierają trujące alkaloidy. Trucizna cytyzyna, paraliżująca nerwy, znajduje się przede wszystkim w kwiatach, nasionach i korzeniach; przy czym najwięcej jest jej w nasionach (1,5%), w liściach jest już pięciokrotnie mniej. Szczególnie wrażliwe na zatrucia są konie (dawka śmiertelna to 0,5 g na 1 kg masy zwierzęcia), odporne są natomiast owce, kozy i zające. Zatrucia zdarzają się też u ludzi, zwłaszcza zagrożone są dzieci. W ich przypadku śmierć może nastąpić po spożyciu 2-10 nasion złotokapu^[8].

Właściwości trujące ma mieć także miód zbierany przez pszczoły z kwiatów złotokapu^[8], przy czym z powodu braku miodników jedynym pożytkiem pozyskiwanym przez pszczoły z kwiatów złotokapu jest pyłek^[9].

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski: Nasiona złotokapu – Citisi semen, ziele złotokapu – Citisi herba. Nasiona (skład frakcji alkaidowych w liściach i kwiatach jest zbliżony) zawierają alkaloidy chinolizydynowe do 3% cytyzyny, która stanowi 95% frakcji alkaloidów, pozostałe to pirolizydyny, metylocytozyna i lektyny.
Działanie: Dawniej medycyna ludowa wykorzystywała nasiona jako środek wymiotny i przeczyszczający przy zaparciach. Zewnętrznie stosowano w nerwobólach. Współcześnie lektyny pozyskiwane z nasion i ziela stosuje się w analityce klinicznej do oznaczania grup krwi A, B, i 0. Cytyzyna jest składnikiem preparatów Desmoxan, Recigar, Tabex - środków pomocniczych w zwalczaniu nikotynizmu^[10].

Roślina ozdobna: Uprawiana ze względu na efektowne kwiaty.

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-22] (ang.).
↑ Laburnum anagyroides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 105, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.
↑ B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.
↑ Magdalena Hildebrand: Krzewy – Leksykon przyrodniczy. Warszawa: Świat Książki za zgodą Mosaik Verlag, 1998, s. 281. ISBN 83-7129-786-6.
↑ ^a ^b JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 235-236, ISBN 83-09-00660-8, OCLC 749337977 .
↑ L. Bornus i in.: Encyklopedia pszczelarska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 256. ISBN 83-09-01291-8.
↑ www.doz.pl: Encyklopedia leków: Tabex (Cytisinum) (pol.). [dostęp 2009-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-21)].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-22] (ang.).

[iucn-3] Laburnum anagyroides, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).

[checklist-4] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 105, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[A-5] W. Kulesza: Klucz do oznaczania drzew i krzewów. Warszawa: PWRiL, 1955.

[Obce2012-6] B. Tokarska-Guzik, Z. Dajdok, M. Zając, A. Zając, A. Urbisz, W. Danielewicz: Rośliny obcego pochodzenia w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem gatunków inwazyjnych. Warszawa: Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska, 2012. ISBN 978-83-62940-34-9.

[C-7] Magdalena Hildebrand: Krzewy – Leksykon przyrodniczy. Warszawa: Świat Książki za zgodą Mosaik Verlag, 1998, s. 281. ISBN 83-7129-786-6.

[mowszowicz-8] JakubJ. Mowszowicz JakubJ., Przewodnik do oznaczania krajowych roślin trujących i szkodliwych, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1982, s. 235-236, ISBN 83-09-00660-8, OCLC 749337977 .

[9] L. Bornus i in.: Encyklopedia pszczelarska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1989, s. 256. ISBN 83-09-01291-8.

[doz.pl-10] www.doz.pl: Encyklopedia leków: Tabex (Cytisinum) (pol.). [dostęp 2009-06-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-07-21)].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Złotokap pospolity

Spis treści

Morfologia

Biologia

Zastosowanie

Przypisy

Media użyte na tej stronie