Z20 Karl Galster

Z20 Karl Galster

Historia
Stocznia	Deschimag, Brema
Położenie stępki	14 września 1937
Wodowanie	15 czerwca 1938
Kriegsmarine
Nazwa	Z20 „Karl Galster”
Wejście do służby	21 marca 1939
Wycofanie ze służby	9 maja 1945
MW ZSRR
Nazwa	„Procznyj”
Wejście do służby	13 lutego (?) 1946
Wycofanie ze służby	30 listopada 1954
Los okrętu	oddany na złom w 1956
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa: 2411 t pełna: 3415 t
Długość	125 m
Szerokość	11,8 m
Zanurzenie	4,3 m
Napęd
2 turbiny parowe o mocy łącznej 70 000 KM, 6 kotłów parowych, 2 śruby
Prędkość	38 węzłów
Zasięg	2020 Mm przy 19 w
Uzbrojenie
5 x 128 mm (5xI), 4 x 37 plot (2xII), 6 x 20 mm plot (6xI), 8 wt 533 mm (2xIV), 18 bg, miny – stan początkowy, szczegóły poniżej
Załoga	323

Z20 Karl Galster – niemiecki niszczyciel typu 1936 (Diether von Roeder) z okresu II wojny światowej. Po wojnie, w latach 1946–1954 służył w marynarce ZSRR pod nazwą Procznyj (Прочный).

Budowa

Zamówiony wraz z innymi okrętami tego typu 6 stycznia 1936, położenie stępki – 14 września 1937, wodowanie – 15 czerwca 1938, wejście do służby – 21 marca 1939. Zbudowany w stoczni Deschimag AG w Bremie (numer stoczniowy W923). W systemie oznaczeń niemieckich niszczycieli miał przydzielony numer Z20 (rzadko używany w oficjalnych dokumentach), przed wojną nosił numer burtowy 42. Budowa kosztowała 12,87 mln Reichsmark^[1].

Nazwę nadano mu na cześć niemieckiego kapitana marynarki, dowódcy niszczyciela S 22 z I wojny światowej, poległym gdy jego okręt wszedł na minę 26 marca 1918 koło Terschelling.

Służba

Morze Północne 1939-1940

Po wybuchu II wojny światowej działał na Morzu Północnym. Od października 1939 do lutego 1940 uczestniczył w trzech nocnych operacjach stawiania zagród minowych na wodach angielskich, na skutek których zatonęło ponad 20 statków^[2]:
– 17/18 października 1939 w ujściu rzeki Humber (wraz z niszczycielami „Wilhelm Heidkamp”, „Friedrich Eckoldt”, „Diether von Roeder”, „Hans Lüdemann” i „Hermann Künne”),
– 12/13 listopada 1939 u ujścia Tamizy (z niszczycielami „Wilhelm Heidkamp, „Hans Lüdemann” i „Hermann Künne”),
– 10/11 stycznia 1940 pod Newcastle (wraz z „Anton Schmitt”, „Wilhelm Heidkamp”, „Richard Beitzen”, „Friedrich Ihn” i „Friedrich Eckoldt”).

W dniach 18–20 lutego 1940 wraz z „Wilhelm Heidkamp” eskortował pancerniki „Scharnhorst” i „Gneisenau” i krążownik „Admiral Hipper” w operacji Nordmark przeciw żegludze pomiędzy Norwegią a Szetlandami, zakończonej bez sukcesów^[3]. W marcu-kwietniu 1940 był remontowany i nie wziął udziału w inwazji na Norwegię^[4] (w toku inwazji zostały zatopione pod Narwikiem wszystkie pozostałe niszczyciele typu 1936 i „Galster” pozostał jedynym reprezentantem typu, działając później wspólnie z niszczycielami typu 1934).

W dniach 4–10 czerwca 1940 wziął udział w operacji Juno – eskorcie pancerników „Scharnhorst” i „Gneisenau” i krążownika „Admiral Hipper” atakujących alianckie transporty z Norwegii (z niszczycielami „Hermann Schoemann”, „Erich Steinbrick” i „Hans Lody” i torpedowcami „Falke” i „Jaguar”). Później, w dniach 25–28 lipca 1940 eskortował z Trondheim do Kilonii storpedowany pancernik „Gneisenau” (z krążownikiem „Nürnberg”, niszczycielami „Friedrich Ihn”, „Paul Jacobi”, „Hans Lody” i 5 torpedowcami)^[1].

Nocami 14/15 sierpnia, 1/2 i 7/8 września 1940 trzykrotnie osłaniał operacje stawiania zagród minowych na południowo-zachodnim Morzu Północnym (odpowiednio: SW2, SW3 i SW0), w tym 14/15 sierpnia sam z niszczycielem „Paul Jacobi” stawiał miny^[5].

Zachodnia Francja 1940

11 września 1940 „Galster” został przebazowany do zachodniej Francji z innymi niszczycielami w związku z planami inwazji na Anglię i operował z Cherbourga, następnie Brestu. W nocy z 28 na 29 września 1940 stawiał miny na wodach angielskich (w zatoce Falmouth, wraz z „Paul Jacobi”, „Friedrich Ihn”, „Hans Lody”, „Erich Steinbrinck”, pod osłoną „Friedrich Eckoldt” i „Theodor Riedel”)^[5]. Podczas kolejnej akcji w nocy z 17/18 października, wraz z „Erich Steinbrinck”, „Friedrich Ihn” i „Hans Lody” wziął udział w pojedynku artyleryjskim z brytyjskimi krążownikami „Newcastle” i „Emerald” oraz niszczycielami, przerwanym przez Niemców.

Wraz z „Hans Lody” i „Richard Beitzen”, w nocy na 25 listopada 1940 zatopił w rejonie przylądka Lizard holenderski statek „Apollonia” (2156 BRT) i uszkodził statek „Stadion II”, a 29 listopada 1940 brał udział w zatopieniu 3 małych statków. Uczestniczył w następującym starciu z brytyjskimi niszczycielami rano 29 listopada koło przylądka Lizard, w którym „Hans Lody” uszkodził niszczyciel „Javelin”. 9 grudnia 1940 „Galster” wraz z „Hans Lody” powrócił do Niemiec, po czym był remontowany do kwietnia 1941^[4].

Mimo planów, nie brał udziału w eskorcie pancernika „Bismarck” do Norwegii, podczas jego wypadu na Atlantyk w maju 1941^[6]. 11–13 czerwca 1941 eskortował (wraz z „Eckoldtem”, „Lody”, Z23 i Z24) z Kilonii do Trondheim krążownik „Lützow”, który jednak został 12 czerwca uszkodzony torpedą lotniczą, po czym został odkonwojowany do Kilonii^[4][7].

Północna Norwegia i Arktyka 1941-1943

Od końca czerwca do listopada 1941 „Galster” działał przeciwko ZSRR na dalekiej północy, z baz w Norwegii (Kirkenes), w składzie 1. dywizjonu 6. Flotylli. Podczas pierwszej akcji 13 lipca wraz z „Lody” i „Hermannem Schoemannem” (lub „Beitzenem”) zatopił radziecki patrolowiec (uzbrojony trawler) SKR-22 „Passat” i dwa trawlery RT-32 i RT-67 przedsiębiorstwa EPROM, holujące pontony do ratunkowych prac podwodnych (RT-32 uszkodzony wyrzucił się na brzeg). W kolejnej akcji 22–29 lipca Niemcy zatopili okręt hydrograficzny „Meridian” (wraz z „Friedrich Eckoldt”, „Herman Schoemann” i „Richard Beitzen”). Podczas dalszej służby na północy, „Galster” głównie eskortował konwoje. 30 sierpnia 1941 „Galster” i „Lody” eskortowały konwój, z którego składu brytyjski okręt podwodny „Trident” zatopił dwa transportowce wojska^[4] „Donau” i „Bahia Laura”. 30 listopada 1941 „Galster” jako ostatni z flotylli, został odesłany do remontu do Niemiec, trwającego do maja 1942. Do tego czasu okręt przebył 22 883 mil morskich^[4]. W tym okresie wzmocniono lekkie uzbrojenie plot (działka 20 mm).

Po remoncie, od czerwca 1942 ponownie działał w Norwegii, lecz 3 lipca 1942 uszkodził śrubę i wał na skale podwodnej (razem z „Hans Lody” i „Theodor Riedel”). Po remoncie, działał w Cieśninach Duńskich od grudnia 1942 do marca 1943, po czym od marca do listopada 1943 ponownie w północnej Norwegii. W tym okresie działania niemieckiej floty nawodnej były mało aktywne i z większych operacji wziął jedynie udział w rajdzie niemieckich pancerników na Spitsbergen 6–9 września 1943 (operacja Zitronella). W listopadzie 1943 został wycofany do Niemiec i remontowany do kwietnia 1944^[4].

Działania w Cieśninach Duńskich i na Bałtyku 1943-1945

Od maja 1944 do końca wojny „Karl Galster” działał w rejonie Cieśnin Duńskich, m.in. eskortując konwoje przybrzeżne i biorąc udział w operacjach minowych. Wchodził w skład 5. Flotylli w Horten (z „Friedrich Ihn”, „Theodor Riedel”, „Richard Beitzen” i Z30). Nie brał już udziału w starciach sił nawodnych, natomiast był atakowany przez lotnictwo, głównie brytyjskie. Wzmocniono w tym okresie lekkie uzbrojenie przeciwlotnicze – pod koniec wojny okręt miał 6 działek automatycznych 37 mm M42 (2xII, 2xI) i 15 × 20 mm (1xIV, 4xII, 3xI)^[4].

Od początku 1945 wraz z pozostałymi sprawnymi niszczycielami działał na zachodnim Bałtyku, pomiędzy Gdynią a Kopenhagą, biorąc udział w ewakuacji uchodźców niemieckich z Pomorza, zwłaszcza ewakuując licznych uchodźców z Helu podczas ostatnich dni wojny w maju 1945. Kapitulacja Niemiec zastała go w Kopenhadze.

Służba w ZSRR

Po wojnie, „Karl Galster” został przyznany ZSRR w ramach reparacji wojennych. W lutym 1946 z innymi przekazanymi okrętami został objęty przez radziecką załogę i przebazował do Lipawy. Został wcielony do służby pod nazwą „Procznyj”, w składzie Floty Południowo-Bałtyckiej. 30 listopada 1954 został przekształcony na hulk koszarowy PKZ-99, a 25 czerwca 1956 skreślony z listy floty i następnie złomowany^[4].

Dowódcy^[1]:

• KK Freiherr von Mauchenheim: 21. 03. 1939 – 03. 08. 1942
• KK/FK Harmsen: 04. 08. 1942 – 05. 01. 1945
• FK Schmidt: 05. 01. 1945 – 10. 05. 1945

(FK – Fregattenkapitän – komandor porucznik, KK – Korvettenkapitän – komandor podporucznik)

Historia konstrukcji i opis okrętu – w artykule niszczyciele typu 1936.

Dane techniczne

• wyporność:
  • standardowa: 2411 t
  • pełna: 3415 t
• wymiary:
  • długość: 125 m
  • długość na linii wodnej: 120 m
  • szerokość: 11,8 m
  • zanurzenie: 4,3 m
• napęd: 2 turbiny parowe o mocy łącznej 70 000 KM, 6 kotłów parowych Wagnera (ciśnienie robocze 70 at), 2 śruby
• prędkość maksymalna: 38 w
• zasięg: 2020 mil morskich przy prędkości 19 w
• zapas paliwa: 787 t mazutu
• załoga: 323

Uzbrojenie i wyposażenie: (początkowe)

• 5 dział kalibru 128 mm (nominalnie 12,7 cm) SK C/34 w pojedynczych stanowiskach, osłoniętych maskami (5xI)
  • długość lufy L/45 (45 kalibrów), donośność maksymalna 17,400 m, kąt podniesienia +30°, masa pocisku 28 kg, zapas amunicji – 120 na działo
• 4 działka przeciwlotnicze 37 mm SK C/30, półautomatyczne, podwójnie sprzężone na podstawach LC/30 (2xII)
• 6 działek przeciwlotniczych 20 mm (6xI)
• 8 wyrzutni torpedowych 533 mm (2xIV), 12-16 torped
• 18 bomb głębinowych (zrzutnia bg)
• możliwość zabrania 60 min morskich

• szumonamiernik GHG
• system kierowania ogniem artylerii głównej: dwa 4-metrowe dalmierze stereoskopowe (na nadbudówce dziobowej i śródokręciu), centrala artyleryjska C34/Z

Przypisy

Bibliografia

• Siergiej W. Patjanin (С.В.Патянин): „Esmincy tipa Lebieriecht Maass” (Эсминцы типа «Леберехт Маасс»), seria Morskaja Kollekcja 5/2004
• Z20 Karl Galster w serwisie German Naval History