ZAM-2
Pulpit komputera.
ZAM-2 – polski komputer pierwszej generacji zbudowany na lampach, wersja produkcyjna polskiego komputera XYZ. Przeznaczony przede wszystkim do obliczeń numerycznych był także używany do przetwarzania danych np. w Towarzystwie Ubezpieczeń i Reasekuracji WARTA[1], a w NRD współpracował z maszynami analitycznymi[2][3]. Wyprodukowano 12 szt. w wersjach: Alfa, Beta i Gamma.
Twórcy ZAM-2 otrzymali w 1964 r. nagrodę państwową II stopnia.
Zmiany w stosunku do XYZ
- dodanie rejestru indeksowego i uzupełnienie listy rozkazów
- zastąpienie pamięci rtęciowej magnetostrykcyjną
- podwojenie pojemności pamięci bębnowej
- użycie zamkniętych szaf zamiast stojaków centrali telefonicznej
- od wersji gamma zastąpienie przekaźnikowej macierzy przełączającej głowice pamięci bębnowej tranzystorową (zastosowana w pozostałych przy naprawach).
Dane techniczne
- rodzina: ZAM
- organizacja:
- jednoadresowy, dynamiczny komputer szeregowy o sterowaniu układowym
- arytmetyka binarna, zapis liczb znak-moduł stałopozycyjny[4]
- słowo maszynowe: 36 bitów (długie słowo) lub 18 bitów (krótkie słowo)
- 18 bitowe liczby całkowite
- 36 bitowe liczby ułamkowe
- 18 bitowe słowo rozkazu zawierające pola:
- 1 bitowy modyfikator rozkazu np. zmieniający długość operantu
- 5 bitowy kod rozkazu
- 12 bitowy adres
- 32 rozkazy arytmetyczne, logiczne i sterownia; brak rozkazów zmiennoprzecinkowych i działań na znakach (lista rozkazów w opisie makroasemblera SAS)
- szybkość:
- pamięć:
- operacyjna pamięć magnetostrykcyjna na liniach opóźniających
- bębnowa
- głowice stałe
- pojemność 32 768 słów krótkich (128 ścieżek po 256 słów krótkich) - 72 KiB
- średni czas dostępu zależny od wykonania macierzy przełączającej głowice:
- przekaźnikowa: 40 ms
- tranzystorowa: 20 ms
- urządzenia zewnętrzne:
- rozkazy: 32 rozkazy 18 bitowe
- rejestry:
- arytmometru:
- 36 bitowe na magnetostrykcyjnych liniach opóźniających
- akumulator − 36 bity i bit nadmiaru
- mnożnik − 36 bitów
- rejestr pośredniczący
- 1 bitowe
- bit nadmiaru akumulatora
- bit znaku akumulatora
- bit znaku mnożnika
- 36 bitowe na magnetostrykcyjnych liniach opóźniających
- układu sterowania:
- licznik rozkazów
- rejestr rozkazów
- licznik powtórzeń dla rozkazów mnożenia, dzielenia i przesunięć
- bit modyfikacji rozkazów
- arytmometru:
- technologia:
- ok. 850 lamp elektronowych, 6000 ostrzowych diod germanowych i 500 tranzystorów[5]
- w pamięci bębnowej tranzystory
- pakiety montowane na płytkach tekstolitowych, montaż przestrzenny, lutowane połączenia między łączówkami.
- budowa (moduły):
- dwie szafy o wymiarach 2300 × 2000 × 400 mm (arytmometr, pamięć wewnętrzna i układ sterowania)
- stolik operatora
- pamięć bębnowa
- stolik urządzenia wejściowego
- stolik urządzenia wyjściowego
- zasilacz
- zajmowana przestrzeń: około 60 m²
- całkowita waga: około 1.8 ton[5]
- zasilanie: 3 fazy 380/220 V, 50 Hz, pobór mocy: około 12,5 KW
- chłodzenie: szafy i inne urządzenia posiadały wentylatory, a komputer nie wymagał klimatyzacji, jedynie szafa z pamięcią wewnętrzną posiadała wentylatory sterowne przez termostat (pamięć wewnętrzna wymagała stałej temperatury).
Języki programowania
Produkcja
- Alfa — dwie sztuki w latach 1960—61 z pamięcią rtęciową wymienioną w czasie uruchamiania na magnetostrykcyjną. Sprzedane Oficerskiej Szkole Łączności w Zegrzu i Biurze Projektów Przemysłu Syntezy Chemicznej w Gliwicach.
- Beta — dwie sztuki w latach 1961—1962 z pamięcią magnetostrykcyjną.
- Gamma — osiem sztuk w latach 1962—1965, z czego 2 sztuki wyeksportowano do NRD[2]. W pamięci bębnowej zastosowano tranzystory.
Eksploatacja
Opłata za 1 godz. pracy komputera w 1966 wynosiła 800 zł (ok. 433 zł w 2017 po inflacji)[6]
Roczne wykorzystanie czasu pracy w ośrodku obliczeniowym „ETOPROJEKT”:[7]
| Wykorzystanie | Czas | % |
|---|---|---|
| Efektywny czas pracy | 2631 h 5' | 69,8 |
| Przeglądy techniczne | 495 h 30' | 13,0 |
| Przestoje awaryjne | 656 h 19' | 17,2 |
| Razem | 3782 h 55' | 100 |
- Najdłuższy czas bezawaryjnej pracy: 140 h.
- Najdłuższy czas awarii: 30 h.
- Najczęściej występowały awarie we/wy, ale były łatwe do usunięcia.
- Najbardziej kłopotliwe były błędy pamięci operacyjnej.
- Niezawodność poprawiło zastosowanie klimatyzacji.
Literatura
- Konrad Fiałkowski "Maszyna cyfrowa ZAM-2" Wydawnictwa Naukowo-Techniczne,Warszawa 1963 r.
Przypisy
- ↑ PRZETWARZANIE DANYCH: Zastosowanie ZAM-2 w przedsiębiorstwie ubezpieczeniowym, [w:] Maszyny Matematyczne Nr 3, Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT, 1967, s. 27-31 [dostęp 2018-09-11].
- ↑ a b c Maszyny ZAM-2 w NRD, [w:] Maszyny Matematyczne Nr 3, Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT, 1966, s. 21 [dostęp 2018-09-11].
- ↑ W. Klepacz, Wykorzystanie maszyn typu ZAM-2 w NRD, „Maszyny Matematyczne” (4), BIBLIOTEKA CYFROWA POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ, 1967, s. 40 [dostęp 2019-02-28] (pol.).
- ↑ Konstrukcje instytutu Maszyn Matematycznych, [w:] Informatyka Nr 3, Wydawnictwo Czasopism i Książek Technicznych SIGMA NOT, 1973, s. 13 Tabela 1 [dostęp 2018-09-11].
- ↑ a b c COMPUTERS AND CENTERS, OVERSEAS: 6. Instytut Maszyn Matematycznych, ZAM 2, Warsaw, Poland, [w:] Gordon D Goldstein, DIGITAL COMPUTER NEWSLETTER. VOLUME 16, NUMBER 1, styczeń 1964, s. 21-23 [dostęp 2018-09-12] [zarchiwizowane z adresu 2018-06-03] (ang.).
- ↑ Dla porównania: opłata za 1 godz. pracy UMC-1 wynosiła 150 zł (ok. 81 zł w 2017 po inflacji)
- ALEKSANDER SENKOWSKI, Ośrodki obliczeniowe w Polsce, „Maszyny Matematyczne” (2), Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT, 1966, s. 23 [dostęp 2019-01-02].
- ↑ Z doświadczeń eksploatacji maszyny ZAM-2, [w:] Maszyny Matematyczne Nr 5, Wydawnictwa Czasopism Technicznych NOT, 1968, s. 15 [dostęp 2018-09-11].