Z Archiwum X

Z Archiwum X

The X-Files

Logo serialu
Gatunek	fantastyka naukowa thriller dramat kryminał
Kraj produkcji	USA
Oryginalny język	angielski
Twórcy	Chris Carter
Główne role	David Duchovny Gillian Anderson Robert Patrick (seria 8-9) Annabeth Gish (seria 9) Mitch Pileggi
Muzyka tytułowa	Mark Snow
Liczba odcinków	218 + 2 filmy fabularne
Liczba serii	11
Nagrody	Złote Globy (5x) Emmy (16x) BAFTA (1x)
Lista odcinków
Produkcja
Produkcja	20th Century Fox Television
Produkcja wykonawcza	Chris Carter
Narracja	Maciej Gudowski (TVP2, Polsat, TV4) Tomasz Knapik (VHS) Andrzej Wasilewski (Tele 5)
Muzyka	Mark Snow
Czas trwania odcinka	43-60 min
Pierwsza emisja
Data premiery	10 września 1993
Stacja telewizyjna	FOX[1]
Lata emisji	1993–2002, 2016, 2018
Status	zakończony
Format obrazu	4:3 (sezony 1-4), 16:9 (sezony 5-11)
Format dźwięku	Dolby Surround 2.0 (1993–2002) Dolby Digital 5.1 (2016–2018)
Chronologia
Powiązane	Z Archiwum X: Pokonać przyszłość (1998) Samotni strzelcy (2001) Z archiwum X: Chcę wierzyć (2008) Millennium (1996–1999)
Strona internetowa

Z Archiwum X (ang. The X-Files) – amerykański serial telewizyjny z pogranicza wielu gatunków: sensacji, thrillera, horroru, fantastyki naukowej oraz kilku innych. Pomysłodawcą, producentem oraz reżyserem i autorem scenariuszy do wielu odcinków jest Chris Carter. Muzykę skomponował Mark Snow.

W roku 1998 powstał pełnometrażowy film Z Archiwum X: Pokonać przyszłość (ang. The X-Files: Fight the Future). Jego fabuła umieszczona została między 5. i 6. serią.

Premierowe emisje odcinków serialu nadawała telewizja Fox. Ponad 6 lat po premierze ostatniego odcinka serialu, w roku 2008, powstał drugi pełnometrażowy film Z Archiwum X: Chcę wierzyć (ang. The X-Files: I want to believe). Fabuła filmu, w przeciwieństwie do pierwszej wersji kinowej, nie dotyka tzw. wątku mitologicznego, lecz to thriller, będący luźną kontynuacją serialu. W 2013 roku został wydany 10. sezon w formie komiksu, którego dwa pierwsze tomy zostały wydane w Polsce w 2015 roku przez wydawnictwo SQN. W 2015 roku firma Fox Broadcasting Company podpisała umowę o wyprodukowanie dziesiątego sezonu serialu złożonego z sześciu odcinków. Pierwszy odcinek nowej serii został wyemitowany 24 stycznia 2016 na kanale FOX^[2], a w Polsce dzień później na kanale FOX Polska.

20 kwietnia 2017 roku stacja FOX zamówiła 10 odcinków jedenastego sezonu, którego produkcja odbyła się w lecie 2017 roku^[3]. Premiera sezonu nastąpiła 3 stycznia 2018 roku na kanale FOX, natomiast w Polsce, podobnie jak w przypadku sezonu dziesiątego, dzień później na kanale FOX Polska^[4].

Fabuła

Serial opowiada o nietypowej parze agentów FBI. Fox Mulder (David Duchovny) i Dana Scully (Gillian Anderson) prowadzą tytułowe Archiwum X, komórkę Federalnego Biura Śledczego, do której trafiają wszystkie sprawy nie dające się wyjaśnić na drodze konwencjonalnego rozumowania. Mulder głęboko wierzy w istnienie istot pozaziemskich i innych niewytłumaczalnych zjawisk, będących przedmiotami ich śledztw. Praca w Archiwum X jest dla niego próbą wyjaśnienia zagadki zaginięcia swojej siostry, która – jak twierdzi Mulder – została porwana przez obcych. Scully natomiast, jako naukowiec, jest bardzo sceptycznie nastawiona do wszelkich badanych przez nich spraw, choć w toku wydarzeń sama także zaczyna wierzyć w paranormalne zjawiska. Z czasem do Muldera i Scully dołączają agenci John Doggett (Robert Patrick) i Monica Reyes (Annabeth Gish), tworząc drugi duet pracowników Archiwum X.

Obsada

• Gillian Anderson jako Dana Scully (wszystkie odcinki)
• David Duchovny jako Fox Mulder (190 odcinków)^[5]
• Mitch Pileggi jako Walter Skinner (91 odcinków)
• William B. Davis jako mężczyzna palący papierosa (43 odcinki)
• Robert Patrick jako John Doggett (40 odcinków)
• Tom Braidwood jako Melvin Frohike (39 odcinków)
• Bruce Harwood jako John Fitzgerald Byers (37 odcinków)
• Dean Haglund jako Richard „Ringo” Langly (36 odcinków)
• Annabeth Gish jako Monica Reyes (26 odcinków)
• Nicholas Lea jako Alex Krycek (24 odcinki)
• James Pickens Jr. jako Alvin Kersh (21 odcinków)
• Sheila Larken jako Margaret Scully (16 odcinków)
• Chris Owens jako agent specjalny FBI Jeffrey Spender (14 odcinków)
• Don S. Williams jako starszy pan (14 odcinków)

W odcinkach gościnnie wystąpili m.in.: Abraham Benrubi (1 odcinek), John Billingsley (1), Peter Boyle (1), Bruce Campbell (1), Darren E. Burrows (1), Brad Dourif (1), Megan Follows (1), Seth Green (1), Lance Henriksen (1), Lucy Lawless (2), Lucy Liu (1), Paul McCrane (1), Kate McNeil (1), Terry O’Quinn (2), CCH Pounder (1), Burt Reynolds (1), Giovanni Ribisi (1), Jack Black (1), Mimi Rogers (6), John Savage (1), Vincent Schiavelli (1), Kurtwood Smith (1), Brittany Tiplady (1), Lily Tomlin (1), J.T. Walsh (1), M. Emmet Walsh (1), Floyd Red Crow Westerman (5) i Kevin Zegers (1).

Produkcja

Muzyka

Kompozytor Mark Snow zaangażował się w pracę nad muzyką do „Z Archiwum X” ze względu na swoją przyjaźń z producentem wykonawczym R.W. Goodwinem. Początkowo kiedy kierownictwo produkcji dyskutowało kwestię głównego kompozytora, Chris Carter nie wiedział kogo może poprosić o zajęcie się muzyką. Około 10-15 osób było branych pod uwagę, ale Goodwin naciskał na by to właśnie Mark Snow został głównym kompozytorem. Został on przesłuchany trzykrotnie, lecz nie dano mu do zrozumienia, że zostanie zaangażowany. Jednakże pewnego dnia agent Snowa zadzwonił do niego i poinformował o pilotowym odcinku serialu, tłumacząc także, że otrzymał on angaż^[6].

Temat muzyczny serialu „Z Archiwum X” wykorzystuje bardziej instrumentalną skalę niż większość trwających godzinę dramatów. Według „Behind the Truth” Snow stworzył efekt echa do swej słynnej kompozycji zupełnie przez przypadek. Powiedział, że kilka razy tworzył kompozycję, ale Carter zawsze stwierdzał, że coś nie gra. Kiedy Carter wyszedł z pokoju sfrustrowany Snow oparł przedramię na klawiaturze keyboarda. Wtedy rzekł: „Ten dźwięk był w instrumencie. I to było to”^[7]. Drugi odcinek pt. „Deep Throat” był debiutem Snowa jako solowego kompozytora całości ścieżki dźwiękowej w nim wykorzystanej. Ekipa produkcyjna była bardzo ostrożna w wykorzystywaniu zbyt dużej ilości muzyki we wczesnych odcinkach serialu^[8].

Snow komponował także do filmu „Z Archiwum X: Chcę wierzyć” i wydał do niego ścieżkę na płycie CD (The X-Files: I Want to Believe: Original Motion Picture Score). Nagrania dokonał wraz z Hollywood Studio Symphony w maju 2008 roku w Newman Scoring Stage wytwórni 20th Century Fox w miejscowości Century City w stanie Kalifornia^[9]. Brytyjscy artyści z Unkle nagrali nową wersję motywu dla napisów końcowych filmu^[10]. Część z niezwykłych obecnych tam dźwięków zostało stworzonych dzięki wykorzystaniu pewnego rodzaju modeliny oraz amerykańskiej monety dziesięciocentowej włożonych pomiędzy oraz nad strunami pianina. Mark Snow wyznał także, że do wykorzystania szybkiej perkusji występującej w niektórych ścieżkach zainspirowany został przez utwór „Prospectors Quartet” ze ścieżki dźwiękowej do filmu „Aż poleje się krew” (ang. There Will Be Blood)^[11].

Czołówka serialu

Odcinek pilotowy nie posiada czołówki, a jedynie ukazane jest logo serialu. Oryginalna czołówka została wykonana w 1993 roku dla pierwszego sezonu „Z Archiwum X” i nie została zmieniona w całej serii dopóty, dopóki David Duchovny w roli głównego bohatera nie opuścił serialu w sezonie siódmym. Kiedy tworzono napisy początkowe, Chris Carter znalazł operatora, którego twarz rozciągnięto w sekwencji otwierającej. To prawdopodobnie jedna z najlepiej znanych części czołówki. Jak ujął to Rabwin, „muzyka i efekty specjalne tworzą coś, czego przedtem jeszcze nigdy nie widziano w telewizji”^[7].

Istnieje różnica pomiędzy wersją audio piosenki tytułowej w sezonach 1-2, a 3-8, 10-11. W drugiej wersji motyw muzyczny został odświeżony i posiada więcej dźwięków emitujących „echo”. Również od trzeciego sezonu w niektórych odcinkach została użyta skrócona 30 sekundowa wersja czołówki, krótsza od dłużej o 15 sekund.

Premiera pierwszego odcinka sezonu ósmego pt. „Within”, ukazała pierwszą większą zmianę w czołówce, spowodowaną m.in. dodaniem roli Roberta Patricka jako głównego bohatera. Sekwencja wykorzystuje teraz nowe, jak i stare obrazy oraz zaktualizowane zdjęcia Duchovnego i Gillian Anderson (mimo że zdjęcie Duchovnego pojawia się tylko, jeśli on sam występuje w danym odcinku, to jego postać zostaje ukazana pod koniec czołówki w każdym odcinku). Napisy nigdy nie zmieniały się w serialu przez okres siedmiu lat jego trwania, więc Carter wraz z pozostałymi twórcami postanowili wykorzystać nadarzającą się okazję – opuszczenia przez Duchovnego serialu. W czołówce prezentowane są różne ujęcia nawiązujące do ciąży Scully i (według Franka Spotnitza) w sposób abstrakcyjny ukazuje brak Foxa Muldera w ósmym sezonie, poprzez pokazanie jego upadku w źrenicę oka (prawdopodobnie należącego do Scully)^[12].

Tworząc czołówkę dla sezonu dziewiątego zdecydowano się na zupełnie nową jej formę, aby wykreować obraz zupełnie nowego, odrodzonego serialu. Kolejnym powodem było to, że Gillian Anderson chciała pójść naprzód. Monica Reyes i Walter Skinner występują już jako główne postacie show (choć zdjęcie Pileggiego pojawia się tylko, jeśli on sam występuje w danym odcinku), ukazując zarazem, że sezon dziewiąty nie jest taki jak poprzednie. W związku z powrotem Duchovnego do dwuczęściowego finału serialu pt. „The Truth” (z ang. Prawda), twórcy zmuszeniu byli umieścić w czołówce także i jego, tworząc w ten sposób najdłuższą, bo aż pięcioosobową, listę w historii serialu^[13]. Piosenka tytułowa została odświeżona i na nowo zaaranżowana.

W sezonie dziesiątym i jedenastym powrócono do pierwotnej formy czołówki z sezonów 1-7 z wersją audio piosenki tytułowej używanej w sezonach 3-8 oraz oryginalnymi ujęciami i sylwetkami bohaterów – Foxa Muldera oraz Dany Scully. Dodatkowo Walter Skinner również wymieniony jest jako główna postać, jednak tylko w odcinkach, w których się pojawia (podobnie jak w przypadku dziewiątego sezonu). W odcinkach 203-207 (10x01-10x05) oraz 210-218 (11x02-11x10) została wykorzystana 30 sekundowa wersja czołówki, natomiast w odcinkach 208 i 209 dłuższa. W napisach końcowych została użyta nowa wersja piosenki tytułowej.

Sekwencja kończy się napisem „The Truth Is Out There” (z ang. Prawda jest gdzieś tam), który użyty jest w znacznej większości odcinków. Tekst zmienia się w specjalnych epizodach na inne „X-archiwowe” slogany, które nawiązują do fabuły odcinka:

• (1x24) „Trust No One” (ang. Nie ufaj nikomu)^[14]
• (2x06) „Deny Everything” (ang. Zaprzeczyć wszystkiemu)
• (2x25) „ÉÍ 'AANÍÍGÓÓ'ÁHOOT’É” (w Navajo: „The Truth Is Out There” (ang. Prawda jest gdzieś tam))
• (3x10) „Apology is Policy” (ang. Przeprosiny to dyplomacja)
• (4x01) „Everything Dies” (ang. Wszystko umiera)^[15]
• (4x04) „Deceive, Inveigle, Obfuscate” (ang. Zmylić, uwieść, zaciemnić)
• (4x10) „E Pur Se Mouve” (wł. Wciąż w ruchu)
• (4x24) „Believe the lie” (ang. Uwierzyć kłamstwu)
• (5x02) „All Lies Lead to the Truth” (ang. Wszystkie kłamstwa prowadzą do prawdy)
• (5x14) „Resist or Serve” (ang. Przeciwstawić się lub służyć)
• (5x20) „The End” (ang. Koniec)
• (6x01) „Początek"
• (6x02) „Przejażdżka”
• (6x03) „Trójkąt”
• (6x19) „In the Big Inning” (ang. W dużej gospodzie)
• (7x02) „Amor Fati” (łac. Miłość do losu)
• (7x11) „Believe to Understand” (ang. Uwierz by zrozumieć)
• (9x01) „Nothing Important Happened Today” (ang. Nic ważnego się dziś nie wydarzyło)
• (9x04) „erehT tuO si hturT ehT” (od tyłu: „The Truth Is Out There” (ang. Prawda jest gdzieś tam))
• (9x06) „They’re Watching” (ang. Oni patrzą)^[16]
• (9x13) „Dio Ti Ama” (wł. Bóg Cię kocha)
• (10x06) „This Is The End” (ang. To jest koniec)^[a]
• (11x01) początkowo: „I Want to Believe” (ang. Chcę wierzyć), po czym zamienia się na „I Want to Lie” (ang. Chcę kłamać)
• (11x02) „Accuse Your Enemies of that Which You Are Guilty” (ang. O swoje winy oskarżaj wrogów)
• (11x03) podwójny napis „The Truth Is Out There” (ang. Prawda jest gdzieś tam)
• (11x05) „You See What I Want You to See” (ang. Widzisz to co ja chce)
• (11x06) „A War Is Never Over” (ang. Wojna nigdy się nie kończy)
• (11x07) „VGhlIFRydXRoIGlzIE91dCBUaGVyZQ= „(The Truth is Out There [ang. Prawda jest gdzieś tam] zapisane w kodzie Base64)
• (11x09) „I Want to Be Beautiful” (ang. Chcę być piękna)
• (11x10) „Salvator Mundi” (łac. Zbawiciel Świata)

Emisje w Polsce

Z Archiwum X premierowo wyświetlane było od 20 marca 1996 na antenie stacji TVP2. Wraz z zakończeniem emisji siódmej serii (10 maja 2001) zaprzestano pokazywania nowych odcinków, od czasu do czasu prezentując powtórki. W międzyczasie telewizja Polsat zakupiła prawa do kilku pierwszych serii. Od 6 marca 2004 roku nastąpiła emisja ósmej serii w TVP2, którą powtórzono wiosną i latem 2005. Od stycznia 2007 odcinki siódmej serii powtarzał Polsat. Dziewiąty sezon (prod. 2001–2002) w Polsce zadebiutował 6 maja 2013 roku na kanale Tele 5, choć dostępny był w formie DVD od początku 2009 roku^[17].

Oprócz tego abonenci telewizji kablowych mogą/mogli oglądać serial m.in. na następujących kanałach: TV4 (polskie), Pro7 (niemiecki dubbing), M6 (francuski dubbing), TV 4 (wersja oryginalna ze szwedzkimi napisami), TV Nova (czeski lektor) oraz Pierwyj kanał (rosyjski dubbing).

Od 21 czerwca do 20 września 2010 serial można było oglądać na polskojęzycznym kanale SciFi Universal. Odcinki były emitowane od poniedziałku do piątku, a stacja wyemitowała 6 pierwszych sezonów oraz odcinek specjalny Uwikłani w archiwum X^[18]. Dnia 13 listopada 2011^[19] emisję serialu rozpoczął kanał TVP Seriale, który emitował sezony 1-5, nieprzerwanie co niedzielę po 2 odcinki, aż do 23 grudnia 2012 roku. Stacja wznowiła emisję serialu 2 września 2013 roku – od poniedziałku do piątku, późnymi nocami – i trwała do 15 lutego 2014 roku, ponownie emitując ostatni odcinek 5 sezonu i rozpoczynając emisję serialu od początku. Do 4 sierpnia 2014 kolejny raz wyemitowała pierwsze 117 odcinków (5 sezonów).

Od 4 lutego 2013 serial emitowany był na antenie Tele 5 (od poniedziałku do piątku). Stacja pokazała serial od sezonu 6 do 9, który to po raz pierwszy pojawił się w polskiej telewizji^[20] (jednakże odcinki były dostępne w wersji DVD od 1 stycznia 2009 roku^[21]). Premierowa emisja ostatniego odcinka nastąpiła 31 maja 2013. Od czerwca 2013, stacja rozpoczęła emisję powtórkową od początku 6 serii.

Dnia 2 listopada 2015 kanał FOX Polska rozpoczął emisję serialu zgranego z taśmy filmowej w formacie 16:9 i jakości HD pokazując po dwa odcinki od poniedziałku do piątku. Wielokrotnie wyemitowano wszystkie odcinki. W międzyczasie od 25 stycznia do 23 lutego 2016 premierowo został wyemitowany 10 sezon serialu, a premiera sezonu 11 nastąpiła 4 stycznia 2018 roku, podobnie jak w przypadku sezonu dziesiątego – 19 godzin po premierze amerykańskiej, na kanale FOX Polska^[4]. Ostatnia emisja serialu z serii Z Archiwum X na kanale FOX Polska nastąpiła 22 listopada 2019 roku.

W czasie od 18 stycznia do 22 lutego 2018 roku stacja TVN 7 emitowała 10 sezon serialu^[22], a stacja TVN wyemitowała go w okresie od 1 sierpnia do 5 września 2019 roku^[23]. Serię 11 TVN7 pokazała natomiast na wiosnę 2021 roku^[24].

Od 2 marca 2020 roku serial ponownie emituje stacja Zoom TV, od poniedziałku do czwartku o 21.00, która początkowo zakupiła 3 pierwsze sezony^[25]. Po wyemitowaniu pierwszego odcinka, stacja nadała również film Z Archiwum X: Pokonać przyszłość^[26], którego emisję kilkukrotnie powtarzano. Premierowa emisja 3 sezonu zakończyła się 6 lipca, a w okresie od 31 sierpnia do 8 października 2020 roku emitowany był 4 sezon^[27]. Począwszy od 12 października 2020 roku emitowany jest 5 sezon serialu^[28].

W okresie od 19 kwietnia^[29] do 24 maja 2020 roku, sezon 10 wyemitowała stacja Metro.

Począwszy od 4 czerwca 2020 roku, wszystkie 11 sezonów z polskim audio pojawiło się w ofercie platformy internetowej VOD stacji Canal+^[30][31]. Z kolei wraz z 1 września 2020 roku wszystkie odcinki serialu z polskimi napisami, pojawiły się w ofercie platformy Amazon Prime Video Polska^[30][31][32].

Gadżety

W czasie emisji serialu na rynku pojawiały się liczne gadżety do niego nawiązujące – poczynając od książek (na podstawie poszczególnych odcinków oraz całkiem nowych, jak również o serialu i jego aktorach) i komiksów, wydań pojedynczych odcinków, a z czasem całych serii, na kasetach video i DVD, poprzez wszelkiego rodzaju plakaty, kalendarze, planery, koszulki, figurki itp. Wydawane było również specjalne oficjalne czasopismo w całości poświęcone serialowi.

Powstał nawet projekt polskiego serialu, bazującego na Z archiwum X. Serial miał nosić tytuł N jak Nautilus i być telewizyjną wersją audycji Radia Zet, zatytułowanej Nautilus Radia Zet. Bohaterami miało być dwóch dziennikarzy (mężczyzn), zajmujących się tropieniem niezwykłych zjawisk. Odcinek pilotażowy miał opowiadać o domniemanej katastrofie UFO w porcie Gdyńskim.

Książki

Na światowych rynkach ukazało się kilka cyklów książek oraz seria komiksowa, nawiązujących do serialu. Większość z nich była w pełni oparta na scenariuszach poszczególnych odcinków (część z nich sprowadziło do Polski wydawnictwo Da Capo). W postaci książek ukazały się również wersje kinowe serialu – pierwsza, autorstwa Elizabeth Hand, nakładem wydawnictwa Świat Książki oraz druga; Maxa Allana Collinsa, wydana przez Wydawnictwo Amber.

Książki Z Archiwum X – „seria zielona”:

Książki Z Archiwum X – „seria czerwona”:

(×) – zapowiedziane, a nie wydane w Polsce
(××) – nie sprowadzone do Polski

Seria nie wydana w Polsce:

Powieści Z Archiwum X – wydawnictwo MeKong (1-4), Da Capo (5) i LiBROS (6)

Przewodniki po serialu i biografie aktorów (wydane w Polsce) – wyd. Da Capo:

Powieści uzyskały nagrody przydzielane przez miesięcznik o tematyce Science-Fiction i Fantasy – SFX – w roku 1995, nagrodę w kategorii najlepsza powieść uzyskało Epicentrum. Nominowane były również Wir i Goblin. Najlepszym autorem został Kevin J. Anderson. W roku 1996 wygrały Ruiny, a najlepszym autorem ponownie został Kevin J. Anderson.

Wydawnictwo zapowiadało wydanie polskiego przewodnika po serialu, zatytułowanego „Przewodnik po X-Files”. Nie doszło to jednak do skutku.

Komiksy z serii Z archiwum X (Sezon 10) wydane w Polsce przez wydawnictwo Sine Qua Non:

VHS

Kilkuczęściowe odcinki zostały wydane na kasetach video przez Imperial Entertainment. Była to jedyna forma multimedialna, w jakiej część serialu ukazała się w Polsce.

1. File 1: The Unopened File (odcinki: Anasazi, The Blessing Way, and Paper Clip)
2. File 2: Tooms (odcinki: Squeeze, Tooms)
3. File 3: Abduction (odcinki: Duane Barry, Ascension, One Breath)
4. File 4: Colony (odcinki: Colony, End Game)
5. File 5: 82517 (odcinki: Nisei, 731)
6. File 6: Master Plan (odcinki: Talitha Cumi, Herrenvolk)
7. File 7: Tunguska (odcinki: Tunguska, Terma)
8. File 8: Tempus Fugit (odcinki: Tempus Fugit, Max)
9. File 9: Redux (odcinki: Gethsemane, Redux, Redux 2)
10. File 10: Emily (odcinki: Christmas Carol, Emily)
11. File 11: Patient X (odcinki: Patient X, The Red and the Black)
12. File 12: The End (odcinki: The End + wypowiedzi na temat wersji filmowej)
13. File 13: One Son (odcinki: Two Fathers, One Son)
14. File 14: Biogenesis (odcinki: Biogenesis, The Sixth Extinction, The Sixth Extinction II: Amor Fati)
15. File 15: Closure (odcinki: Sein Und Zeit, Closure)
16. The X-Files: Dreamland (odcinki: Dreamland, Dreamland 2)
17. The X-Files: Millennium (odcinki: Millennium)
18. The X-Files: Requiem (odcinki: Requiem, Within, Without)
19. The X-Files: Deadalive (odcinki: This is Not Happening, Deadalive, Three Words)
20. The X-Files: Existence (odcinki: Essence, Existence)
21. The X-Files: Nothing Important Happened Today (episodes: Nothing Important Happened Today, 1 and 2)
22. The X-Files: Providence (odcinki: Provenance, Providence)
23. The X-Files: The Truth (odcinki: The Truth, The Truth 2)

DVD

W Polsce, poza filmem kinowym, odcinki serialu nie były wydawane na nośnikach DVD. Na wiosnę 2007, pojawiły się jednak zapowiedzi polskiej wersji DVD, mającej ukazać się jesienią. Jednocześnie, w kioskach – w małych ilościach, nakładem firmy De Agostini – ukazała się płyta z czterema pierwszymi odcinkami serialu. Kolejnych nie wydano. Serial powrócił w tej formie, w czerwcu 2007. Co tydzień (później, co dwa) ukazywały się płyty z czterema odcinkami i załączoną książką o nich oraz zjawiskach paranormalnych. Wydano w tej formie wszystkie odcinki.

Niemal równocześnie, Imperial CinePix rozpoczął wydawanie oficjalnych boxów, w wersji z napisami lub lektorem.

Oba filmy kinowe ukazały się równolegle ze światowymi premierami – „Pokonać przyszłość” na VHS i DVD, a po latach także Blu-ray, „Chcę wierzyć” na DVD i Blu-ray. Kilkakrotnie wydawane też był również w wersjach kolekcjonerskich DVD.

Lista odcinków

Po dziewięciu latach produkcji powstało 9 sezonów, w których zostały zawarte 202 odcinki. Dodatkowo, do serii wliczają się 2 filmy kinowe, a także sezon 10 (wyemitowany na początku 2016 roku) i sezon 11 (wyemitowany na początku 2018 roku).

Sezon		Odcinki	Pierwsza emisja		Pierwsza emisja
			Premiera sezonu	Finał sezonu	Premiera sezonu	Finał sezonu	Dystrybucja
	1[44]	24	10 września 1993	13 maja 1994	20 marca 1996	30 września 1996	TVP2
	2[45]	25	16 września 1994	19 maja 1995	7 października 1996	7 kwietnia 1997
	3[46]	24	22 września 1995	17 maja 1996	14 kwietnia 1997	25 września 1997
	4[47]	24	4 października 1996	18 maja 1997	2 października 1997	1 września 1998
	5[48]	20	2 listopada 1997	17 maja 1998	8 września 1998	19 stycznia 1999
	Pokonać przyszłość[49]		19 czerwca 1998		25 września 1998		Dystr. kinowa
	6[50]	22	8 listopada 1998	16 maja 1999	2 września 1999	10 lutego 2000	TVP2
	7[51]	22	7 listopada 1999	21 maja 2000	2 listopada 2000	10 maja 2001
	8[52]	21	5 listopada 2000	20 maja 2001	6 marca 2004	12 sierpnia 2004
	9[53]	20	11 listopada 2001	19 maja 2002	6 maja 2013[b]	31 maja 2013[b]	Tele 5
	Chcę wierzyć[55]		24 lipca 2008		25 lipca 2008		Dystr. kinowa
	10[56]	6	24 stycznia 2016	22 lutego 2016	25 stycznia 2016	23 lutego 2016	Fox Polska
	11[57]	10	3 stycznia 2018	21 marca 2018	4 stycznia 2018	22 marca 2018

Odniesienia w kulturze masowej

• Nazwa zespołu rockowego Eve 6 pochodzi od imienia bohaterki odcinka jedenastego pierwszej serii „Eve”.
• W 1995 roku serial animowany Kot Ik! wyemitował odcinek „Eek Space 9”, którego bohaterami byli Dana Scully i Fox Mulder.
• W 1996 roku serial animowany ReBoot wyemitował odcinek „Trust No One”, którego bohaterami byli Fax Modem i Data Nully.
• W 1997 roku serial animowany Simpsonowie wyemitował odcinek „The Springfield Files”, którego bohaterami byli Dana Scully i Fox Mulder.
• Pierwszy człon nazwy grupy muzycznej Killswitch Engage został zaczerpnięty od tytułu odcinka jedenastego piątej serii serialu pt. „Kill Switch” (pol. „Egzekutor”).
• Zespół Catatonia w 1998 nagrał piosenkę, zatytułowaną „Mulder and Scully”^[58].
• W 1999 roku polski zespół Formacja Nieżywych Schabuff wydał album zatytułowany Z archiwum X-lecia.
• Bree Sharp w 1999 nagrała piosenkę „David Duchovny”^[59].
• Zespół Human Hamster Hybrids na wydanej w 2001 roku płycie „Dance Classics” zamieścił utwór pt. „Scully”.
• W serialu Nie z tego świata Sam i Dean, główni bohaterowie serialu, podając się za agentów FBI, czasem używają fałszywych legitymacji z nazwiskami Mulder i Scully.
• Na wydanej w 2000 płycie Kinematografia hip-hopowej grupy Paktofonika, w utworze „Nowiny” raper Magik nawiązuje do głównych bohaterów serialu^[60].
• W 2002 roku w 5. odcinku serialu Szpital na perypetiach pojawiły się postacie pary agentów Biura Bezpieczeństwa Narodowego – agent Duchowny oraz agentka Mulderowa – badających sprawę przyjętego na oddział zranionego UFO^[61].
• Zespół Silent Meow w 2008 roku wydał płytę „Silent Meow” na której znalazł się utwór zatytułowany „Gillian Anderson”.
• W 2018 raper Kobik na swoim mixtapie „Dropbox Mixtape vol. 2" nawiązał do pary głównych bohaterów w utworze „Ja i tak”^[62].

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona serialu. foxhome.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-07-23)]. (ang.)
• Z Archiwum X w bazie IMDb (ang.)
• Z Archiwum X w bazie Filmweb
• Strona serialu na Wiki