Zaćmienie Księżyca

Zaćmienie Księżyca

Zaćmienie Księżycazjawisko astronomiczne powstające, gdy Ziemia znajduje się między Słońcem, a Księżycem będącym w pełni i Księżyc „wejdzie” w stożek cienia Ziemi.

Dla wyjaśnienia pojęcia zaćmienia całkowitego i częściowego Księżyca konieczne jest zrozumienie pojęć: „stożek cienia całkowitego” i „stożek półcienia”.

  • Stożek cienia całkowitego to miejsce geometryczne tych punktów znajdujących się po przeciwnej stronie Ziemi niż Słońce, z których Słońce jest całkowicie niewidoczne.
  • Stożek półcienia to miejsce geometryczne tych punktów, z których tylko część Słońca jest widoczna, a część zasłonięta przez Ziemię.
Układ ciał niebieskich w czasie zaćmienia Księżyca.
A – Słońce
B – Ziemia
C – Księżyc
D – stożek półcienia
E – stożek cienia całkowitego

Jeżeli Księżyc, który krąży dookoła Ziemi, znajduje się w całości w obszarze stożka cienia całkowitego Ziemi, to promienie słoneczne w ogóle nie dochodzą bezpośrednio do jego powierzchni. Cała powierzchnia Księżyca jest wtedy ciemna i mówimy wtedy, że trwa całkowite zaćmienie Księżyca. Gdy chociaż fragment Księżyca znajduje się poza stożkiem cienia całkowitego Ziemi i jednocześnie znajduje się w obszarze stożka półcienia, wówczas trwa zaćmienie częściowe. Jeżeli Księżyc przesuwa się przez stożek półcienia Ziemi, znajdując się w całości poza stożkiem cienia całkowitego, nazywamy to zaćmieniem półcieniowym.

Czas trwania całkowitego zaćmienia Księżyca jest różny – maksymalnie 1 godzina i 47 minut. Obliczono (austriacki astronom Teodor Oppolzer), że między 1207 rokiem p.n.e. a 2162 rokiem naszej ery, czyli w okresie 3369 lat, wypadnie 8000 zaćmień Słońca i 5200 zaćmień Księżyca. Zatem średnio na trzy zaćmienia Słońca przypadają dwa zaćmienia Księżyca. Ludzie często sądzą, że zaćmienia Słońca występują rzadziej niż zaćmienia Księżyca[1][2], co jest nieprawdą. W ciągu roku zdarzają się co najmniej dwa zaćmienia Słońca, a w sprzyjających warunkach pięć. Natomiast rocznie mogą wystąpić tylko trzy zaćmienia Księżyca, ale może być też tak, że w danym roku nie zdarzy się ani jedno (nawet częściowe). Jednak dla danego miejsca obserwacji zaćmienia Księżyca widoczne są częściej niż zaćmienia Słońca. Powodem jest fakt, że to ostatnie zjawisko jest widoczne tylko w pasie węższym od 300 km dla zaćmień całkowitych. Natomiast zaćmienie Księżyca widać wszędzie tam, gdzie Księżyc znajduje się nad horyzontem.

Zaćmienia Księżyca w XXI wieku

W tym wieku zdarzą się w sumie 143 zaćmienia Księżyca, z tego 85 będzie całkowitych, a 58 – częściowych. Ponadto nastąpi 87 zaćmień półcieniowych[3].

Zaćmienia Księżyca od 2004 do 2022 roku

Zaćmienia księżyca 2004-2022
(czasy podane w UTC)

DataPoczątek zaćmienia półcieniowegoPoczątek zaćmienia częściowegoPoczątek zaćmienia całkowitegoMaksimum / rodzajKoniec zaćmienia całkowitegoKoniec zaćmienia częściowegoKoniec zaćmienia półcieniowegoCzas trwania fazy całkowitej (w godzinach)
4 maja 200418:5118:5620:5221:30/całkowite22:0823:1200:091.309
28 października 200401:0602:1403:2304:04/całkowite04:4405:5307:031.314
24 kwietnia 200507:5009:55/półcieniowe- częściowe12:000.890
17 października 200509:5111:3412:03/częściowe12:3214:150.069
14 marca 200621:2123:47/półcieniowe- całkowite01:131.756
7 września 200616:4218:0518:51/częściowe19:3721:000.189
3 marca 200721:1622:3023:4300:20/całkowite00:5702:1103:251.237
28 sierpnia 200707:5208:5109:5210:37/całkowite11:2312:2413:221.481
21 lutego 200800:3501:4303:0103:26/całkowite03:5205:0906:17
16 sierpnia 200819:2320:3522:10/częściowe23:4400:570.812
9 lutego 200912:3714:38/półcieniowe- częściowe16:400.925
7 lipca 200908:3309:39/półcieniowe- częściowe10:440,182
6 sierpnia 200900:0101:39/półcieniowe- częściowe03:170.428
31 grudnia 200917:1518:5119:22/częściowe19:5321:300.081
26 czerwca 201008:5510:1611:38/częściowe13:0014:210.543
21 grudnia 201005:2806:3207:4008:17/całkowite08:5410:0211:061.261
15 czerwca 201117:2318:2319:2220:13/całkowite21:0322:0223:021.706
10 grudnia 201111:3212:4514:0614:32/całkowite14:5816:1817:321.110
4 czerwca 201208:4609:5911:03/częściowe12:0713:201.377
28 listopada 201212:1314:33/półcieniowe- częściowe16:530.942
25 kwietnia 201318:0219:5220:07/częściowe20:2322:130.019
25 maja 201303:4304:10/półcieniowe- częściowe04:370.04
18 października 201321:4823:50/półcieniowe- częściowe01:520.792
15 kwietnia 201404:5205:5807:0707:46/całkowite08:2509:3410:391.295
8 października 201408:1409:1510:2510:55/całkowite11:2512:3513:351.172
4 kwietnia 2015[4]09:0210:1611:5812:00/całkowite12:0313:4514:591,0008
28 września 2015[4]00:1201:0702:1102:47/całkowite03:2304:2705:231,2764
23 marca 201609:3711:47/półcieniowe- częściowe13:580.801
16 września 201616:5318:54/półcieniowe- częściowe20:560.933
11 lutego 201722:3200:44/półcieniowe- całkowite02:561.015
7 sierpnia 201715:4817:2218:21/częściowe19:1920:530.250
31 stycznia 201810:5011:4812:5213:30/całkowite14:0815:1216:101.321
27 lipca 201817:1318:2419:3020:22/całkowite21:1422:2023:311.613
21 stycznia 201902:3503:3404:4105:12/całkowite05:4406:5107:501.201
16 lipca 201918:4220:0121:31/częściowe23:0000:200.659
10 stycznia 202017:0619:10/półcieniowe- częściowe21:150.920
5 czerwca 202017:4419:25/półcieniowe- częściowe21:070.594
5 lipca 202003:0404:30/półcieniowe- częściowe05:560.381
30 listopada 202007:3009:43/półcieniowe- częściowe11:560.854
8 listopada 2022----

Współczesne modele zaćmień Księżyca są prawie bezbłędne. Wyjątek stanowi tu przewidywanie NASA z 1989 dotyczące sierpnia 2016[5]. Wersja z 2009 poprawnie twierdziła, że do zaćmienia wtedy nie dojdzie[6]. Nietypowy jest też przypadek z lutego 1951, gdyż dopiero w 2009 obliczono, że do zaćmienia wtedy jednak nie doszło[6].

Zaćmienie Księżyca z 28 września 2015 r.

Całkowite zaćmienie z 28 września 2015 było dość wyjątkowe. Cecha, które je wyróżnia to bliskość Księżyca. Podczas zaćmienia był on oddalony od Ziemi tylko o 356 tys. kilometrów (tzw. superpełnia)[a][7].

Galeria

Zobacz też

Uwagi

  1. Dalsze informacje zawarte w artykule w Uranii o rzadkości tego zjawiska i dacie kolejnego wystąpienia jako 31 stycznia 2033 okazują się błędne. W tym terminie nie będzie zaćmienia Księżyca, bo dzień wcześniej jest nów ([1]). Zaćmienia takie zdarzają się częściej niż tylko kilka razy w ciągu stulecia; angielska Wikipedia jako zaćmienia podczas superpełni opisuje na przykład zjawiska z 27/28 września 2015 roku oraz z 31 stycznia 2018 roku (September 2015 lunar eclipse(ang.)).

Przypisy

  1. Kalendarz astronomiczny na XXI wiek. Warszawa: Prószyński i S-ka SA, 2004, s. 75. ISBN 83-7255-189-8.
  2. Mary Gribbin, John Gribbin: Podróż do granic Wszechświata. Warszawa: Prószyński Media Sp. z o.o., 2012, s. 73. ISBN 978-83-7839-363-4.
  3. Kalendarz astronomiczny na XXI wiek. Warszawa: Prószyński i S-ka SA, 2004, s. 97. ISBN 83-7255-189-8.
  4. a b Rocznik astronomiczny na rok 2015. Jan Kryński (red.). Warszawa: Instytut Geodezji i Kartografii, 2014, s. 38–39.
  5. Espenak, Fred (1989). Fifty Year Canon of Lunar Eclipses: 1986–2035 (PDF). NASA. NASA Reference Publication 1216.
  6. a b Espenak, Fred; Meeus, Jean (2009). Five Millennium Catalog of Lunar Eclipses: -1999 to +3000 (2000 BCE to 3000 CE) (PDF). NASA. NASA/TP-2009-213173.
  7. Astrofotografia amatorska.Całkowite zaćmienie Księżyca. 28.09.2015. „Urania – Postępy Astronomii”. 5(779), s. 66, 2015-wrzesień-październik. Polskie Towarzystwo Astronomiczne. Polskie Towarzystwo Miłośników Astronomii. ISSN 1689-6009. (pol.). 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Lunar2007 eclipse-LiamG.jpg
March 2007 lunar eclipse. The advancing shadow of Earth brings out detail on the lunar surface. The huge ray system emanating from the large impact crater Tycho is shown as the dominant feature on the southern hemisphere. The bronze-ish hue is produced by Rayleigh scattering as a result of the Moon being relatively close to the horizon at the time this image was captured. Author: Liam Gilmartin. Taken using a point-and-shoot digital camera and a small mass-market 4-inch Maksutov telescope. Simple eyepiece projection into the camera lens.
Lunar-eclipse-2004.jpg
Autor:

Oryginalnym przesyłającym był Mactographer z angielskiej Wikipedii

(Tekst oryginalny: „David Ball), Licencja: CC BY 2.5
Lunar eclipse time lapse composite photo taken over Hayward, California.
Total lunar eclipse and milky way.jpg
Autor: Brocken Inaglory, Licencja: CC BY-SA 3.0
The total Lunar Eclipse allows to see ,Milky Way which will be washed out by the light from not eclipsed full Moon. The eclipsed Moon is to the left from Milky Way
Moving lunar eclipse.JPG
Autor: Jarosław Jasiński, Licencja: CC0
Postępujące zaćmienie superksiężyca obserwowane z Polski we wrześniu 2015 roku.
Strefy zaćmienia Ziemi.svg
Autor: MesserWoland, Licencja: CC-BY-SA-3.0
A - Słońce, B - Ziemia, C, Księżyc na orbice wokół Ziemi, D - Strefa półcienia Ziemi, E - stożek cienia Ziemi.
Zaćmienie Księżyca 2015-09-28.jpg
Autor: Marcin Zienkowicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zaćmienie Księżyca 2015-09-28
Total lunar eclipse august 28 2007 edit.jpg
Autor: User:Fir0002, Licencja: GFDL 1.2
Total lunar eclipse, August 28 2007 as seen from Swifts Creek, Victoria, Australia (GMT +10)
Lunar eclipse optics.jpg
This artist conception depicts the optical effects of a lunar eclipse.
August 2007 Lunar Eclipse.jpg
Autor: Oryginalnym przesyłającym był Rjscholt z angielskiej Wikipedii, Licencja: CC BY-SA 2.5
A series of images of the August 28, 2007 lunar eclipse taken from the Oregon Coast by Randall J Scholten using a Nikon D200 and 200mm zoom lens. Created with Photoshop CS2.
Lunar eclipse with stars.JPG
Autor: Brocken Inaglory, Licencja: CC BY-SA 3.0
The total Lunar Eclipse allows to see stars, which will be washed out by the light from not eclipsed full Moon
LnrEclpse3307.jpg
Autor: Danny Teok, Licencja: CC BY-SA 2.5
LnrEclpse3307, Selected intervals of the March 3 2007 lunar eclipse as seen from Leeds, England. Dat789 16:50, 5 March 2007 (UTC)
Częściowe zaćmienie Księżyca.jpg
Autor: ColaZeroZBiedry, Licencja: CC BY-SA 4.0
Częściowe zaćmienie Księżyca, 16 lipca 2019.
2007-08-28 Melbourne lunar eclipse Dsc 2519.jpg
Autor: Peter Campbell, Licencja: CC BY-SA 3.0
Zaćmienie Księżyca widziane z Melbourne w Australii 28 sierpnia 2007
Lunar eclipse01.JPEG
Lunar Eclipse of October 28, 2004
Blood moon.jpg
Autor: Jarosław Jasiński, Licencja: CC0
Pełne zaćmienie superksiężyca obserwowane z Polski we wrześniu 2015 roku.
LunarEclipse.gif
Autor: Mnasiri7 Photo: Mansour Nasiri, Licencja: CC BY 3.0
Lunar Eclipse