Załęczański Park Krajobrazowy

Załęczański Park Krajobrazowy

park krajobrazowy
Państwo	Polska
Położenie	łódzkie: Działoszyn, Osjaków, Pątnów, Wierzchlas, opolskie: Rudniki, śląskie: Lipie
Mezoregion	Wyżyna Wieluńska
Data utworzenia	5 stycznia 1978
Akt prawny	Uchwała Nr XIII/50/78 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Sieradzu z dnia 5 stycznia 1978 r.[1]
Powierzchnia	147,5 km²
Powierzchnia otuliny	120,1 km²
Obszary chronione	rezerwaty przyrody: 3 w parku oraz 2 w otulinie
Położenie na mapie województwa łódzkiego Załęczański Park Krajobrazowy
Położenie na mapie Polski Załęczański Park Krajobrazowy
51°07′25″N 18°43′50″E/51,123611 18,730556
Strona internetowa

Załęczański Park Krajobrazowy – park krajobrazowy na Wyżynie Woźnicko-Wieluńskiej. Utworzony został 5 stycznia 1978 roku, jako pierwszy w centralnej Polsce. Powierzchnia parku wynosi 14 750 ha, a strefy ochronnej (otuliny) 12 010 ha. Znakomita większość powierzchni parku znajduje się na terenie województwa łódzkiego, jedynie 1162 ha parku oraz 3897 ha jego otuliny leżą w województwach opolskim i śląskim^[2][a]. Celem jego powołania była ochrona jurajskiego krajobrazu Wyżyny Wieluńskiej.

Park obejmuje tereny leżące w zakolu rzeki Warty, tzw. Łuk Załęczański, oraz przełomy Warty przez Wyżynę Wieluńską – Działoszyński i Krzeczowski.

Historia

Załęczański Park Krajobrazowy utworzony został uchwałą XIII/50/78 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Sieradzu dnia 5 stycznia 1978 roku (Uchwała nr XIII/50/78). W 1989 roku, na mocy Uchwały nr VIII/44/89 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Sieradzu, zostały zmienione granice Załęczańskiego Parku Krajobrazowego i jego strefy ochronnej w obrębie województwa sieradzkiego (Uchwała nr VIII/44/89).

Obecnie obowiązującym aktem prawnym jest Rozporządzenie nr 45/2005 Wojewody Łódzkiego z dnia 24 listopada 2005 r. w sprawie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego w granicach województwa łódzkiego.

Charakterystyka

Tablica w Załęczu Wielkim

Warta w okolicy Lisowic

Warta w pobliżu miejscowości Bobrowniki

Powierzchnia parku to 14 750 ha, a strefy ochronnej 12 010 ha. Około 53% powierzchni parku stanowią lasy, 34% grunty orne, 10% użytki zielone i wody, a 3% tereny osadnicze. Licznie występują tu zjawiska krasowe: leje, jaskinie, suche doliny.

Flora

Flora parku i jego otuliny liczy prawie 770 taksonów roślin naczyniowych, ok. 100 gatunków mszaków i ok. 80 gatunków porostów. Na obszarze ZPK występuje 39 gatunków roślin naczyniowych podlegających ochronie, w tym 25 objętych jest ochroną ścisłą, ponadto stwierdzono tu ok. 30 gatunków roślin rzadkich w skali kraju lub regionu, gatunków górskich oraz występujących na granicy zasięgów geograficznych: rojownik (rojnik) pospolity czy czosnek skalny, szczelinowy zespół wapieniolubnych paproci, zanokcica skalna, zanokcica murowa i paprotnica krucha, lilie wodne: grążel żółty i grzybień biały, wgłębka pływająca, mszar torfowcowy, rosiczka okrągłolistna, wełnianka pochwowata, modrzewnica zwyczajna i żurawina błotna.

Znaczną część powierzchni parku (ok. 53%) zajmują lasy. Dominują siedliska borowe na bardzo ubogim piaszczystym podłożu, w większości w postaci sosnowych monokultur o słabej kondycji zdrowotnej. W bezpośrednim sąsiedztwie koryta rzeki występują wikliny. Znajdziemy tu również fragmenty łęgu wierzbowo-topolowego oraz olsu porzeczkowego.

Najcenniejsze, niewielkie płaty lasów o naturalnym charakterze, występują poza doliną Warty: świetlista dąbrowa w okolicy Niżankowic, kwaśna dąbrowa trzcinnikowa w uroczyskach Ruda i Mierzyce, wyżynny jodłowy bór mieszany – w uroczysku Kluski (w szczątkowej postaci) i kwaśna buczyna w południowo-zachodniej części parku.

Fauna

Owady: motyle, chrząszcze z rodziny biegaczowatych, świerszcze, szarańczaki; ryby: płoć, okoń, karp, jaź, kleń, boleń, sumik amerykański, węgorz, jelec, miętus, szczupak, kiełb, brzana, ukleja; płazy i gady: salamandra plamista, gniewosz plamisty; ptaki: zimorodek, dudek, tracz nurogęś, gągoł, łabędź krzykliwy (łącznie odnotowano w parku występowanie ok. 130 gatunków ptaków); ssaki: chomik europejski, bóbr, wydra, kilkanaście gatunków nietoperzy – m.in. nocek duży, nocek Natterera, nocek rudy, gacek brunatny, mopek zachodni, nocek wąsatek, nocek Brandta.

Zabytki

• drewniane budownictwo sakralne pochodzące z pierwszej połowy XVI w. Kościółki typu wieluńskiego znajdują się w Łaszewie Rządowym oraz poza terenem parku w pobliskim Grębieniu, Popowicach, Gaszynie, Kadłubie i Wierzbiu.
• datowane na II-III w. n.e. dwa okazałe kurhany położone na krawędzi doliny Warty w Przywozie.
• bogate stanowiska archeologiczne.
• stara, prawdopodobnie XVIII-wieczna kapliczka w Kamionie.
• zabytki techniki: drewniany wodny młyn (obecnie elektryczny) w Kępowiźnie z XIX w.
• prymitywne piece do wypału kamienia wapiennego, tzw. wapienniki z początku XX w. w okolicach Działoszyna, Lisowic i Kolonii Lisowice.

Rezerwaty przyrody

Fragment Rezerwatu Węże

W obrębie parku

• Bukowa Góra, woj. śląskie – rezerwat ścisły
• Dąbrowa w Niżankowicach, woj. łódzkie
• Węże, woj. łódzkie

W otulinie parku

• Stawiska, woj. śląskie
• Szachownica, woj. śląskie

Jaskinie

Jaskina Ewy

Na Górze Zelce znajdują się jaskinie:

• Za Kratą (trzypoziomowa, długość korytarzy 70 m, głębokość 17 m)
• Stalagmitowa (długość korytarzy 110 m, głębokość 12 m)
• Niespodzianka (długość korytarzy 90 m, głębokość 17 m)
• Samsonowicza (długość korytarzy 12 m, głębokość 9 m)
• Zanokcica
• Mała
• Dwuwylotowa
• Draba

oraz wiele innych jaskiń bez nazw.

Na Górze Draby znajduje się jaskinia:

• Ewy (długość korytarzy 40 m, głębokość 8 m).

Na Górze Buki znajduje się jaskinia:

• Buki.

Na Krzemiennej Górze znajduje się jaskinia:

• Szachownica I (długość korytarzy 600 m),
• Szachownica II (długość korytarzy 200 m).

Pomniki przyrody

Pomniki przyrody na terenie parku:

• „Góra Świętej Genowefy” (200 m n.p.m.) – najdalej wysunięty ostaniec Jury Wieluńskiej ok. 1 km na zachód od Bobrownik
• Góra Wapiennik (198 m n.p.m.)
• Góra Krzemionki (228 m n.p.m.)
• „Granatowe Źródła” – jedyny przykład pulsujących, terasowych źródeł krasowych na Jurze Polskiej (część wody bije ze skalnej szczeliny na brzegu, a część na dnie zbiornika, którym jest starorzecze rzeki Warty)
• Ujście „Suchej Strugi” – w okolicach Lisowic
• „Żabi Staw” – wysoko zawieszony nad dnem doliny rzeki Warty zbiornik wody stojącej z liczną populacją podlegających ścisłej ochronie grzybieni północnych; ok. 1 km na zachód od Bobrownik
• 5 pomników przyrody – drzewa o obwodach pni od 270 do 674 cm. Przeważnie są to lipy i dęby

Pomniki przyrody w otulinie parku:

• „Jaskinia Ewy” – Góra Draby (230 m n.p.m.) we wsi Draby

• 

  Góra św. Genowefy w Załęczańskim Parku Krajobrazowym

• 

  Granatowe Źródła

Użytki ekologiczne

Użytek ekologiczny „Wronia Woda”

na terenie parku:

• „Wronia Woda” – starorzecze rzeki Warty, tzw. „warcisko”.
• 3 bagna śródleśne w Nadleśnictwie Wieluń.

w otulinie parku:

• 5 użytków ekologicznych – wszystkie to bagna śródleśne na terenie Lasów Państwowych Nadleśnictwa Wieluń

Inne obiekty

• „Meander Jarzębieski”.
• „Meander Toporowski”.
• Brama pomiędzy „Górą Wapiennik” i „Górą Św. Genowefy”.
• „Załęczański Łuk Warty”.
• „Wąwóz Królowej Bony”.
• „Dolinę Warty pod Kamionem”.
• „Przełom Krzeczowski”.
• „Parowy Łaszewskie”.
• Most w Bobrownikach.
• Źródło „Objawienie” w m. Kałuże (silne źródło (1,5 l/s) według tradycji woda posiada właściwości lecznicze, dość trudne do odszukania, gdyż leży pośród lasu o bogatym poszyciu).
• Źródła w Bobrownikach (grupa przykorytowych wywierzysk krasowych o dużej wydajności ok. 500 metrów na zachód od zabudowań wsi, przy północnym brzegu koryta Warty).
• Ośrodek Szkoleniowo-Wypoczynkowy „Nadwarciański Gród” w Załęczu Wielkim – Kępowiźnie.
• Drewniany młyn wodny w Załęczu Wielkim – Kępowiźnie zbudowany w latach 1910–1912.
• Drewniany, alkierzowy dwór w Ożarowie z 1757 r. – obecnie Muzeum Wnętrz Dworskich.
• Drewniany wiatrak – koźlak we wsi Kocilew k. Ożarowa wzniesiony w 1914 r.
• Drewniany kościółek typu wieluńskiego pw. Wszystkich Świętych w Popowicach z XVI w (zbudowany bez użycia gwoździ).
• Drewniany kościółek typu wieluńskiego pw. Świętej Trójcy w Grębieniu, wzniesiony na przełomie XV i XVI wieku

Szlaki turystyczne

Szlaki rowerowe

Oznaczenie szlaków rowerowych w Załęczańskim PK

Szlak Przełomu Krzeczowskiego EWI – 5

Znakowany na żółto (dawniej: na czerwono) szlak rowerowy ma kształt wydłużonej ósemki, której osią jest dolina Warty. Wiedzie przez pola i lasy, wznosząc i opadając na dno doliny, pokonuje rzekę aż czterokrotnie – dwa razy w miejscowości Toporów – Kamion, w miejscowościach Krzeczów oraz Przywóz – Ogroble. Trasa tego szlaku pozwala poznać rejon „Krzeczowskiego Przełomu Warty”, w tym jego cenny przyrodniczo odcinek zwany „Doliną Warty pod Kamionem”.

Szlak ma długość 20,5 km.

Szlak Załęczańskim Łukiem Warty EWI – 6

Znakowany na żółto (dawniej: na niebiesko) szlak rowerowy „Załęczańskim Łukiem Warty” pozwala poznać Załęczański Park Krajobrazowy, a zwłaszcza przyrodę i zabytki odcinka doliny Warty zwanego Załęczańskim Łukiem Warty. Trasa szlaku wiedzie m.in. przez Załęcze Wielkie, Piaski, Ogroble, Przywóz, Łaszew Rządowy, Bieniec, Kępowizna i z powrotem do Załęcza Wielkiego. Na trasie m.in. kurhany w Przywozie oraz zabytkowy młyn w Kępowiźnie.

Szlak ma długość 26,5 km.

Szlak Nadwarciańskich Krajobrazów EWI – 7

Znakowany na żółto (dawniej: na zielono) szlak rowerowy „Nadwarciańskich Krajobrazów” biegnie przez Załęczański Park Krajobrazowy. Szlak ten rozpoczyna się w Załęczu Wielkim i wiedzie przez Piaski, Bukowce, Bobrowniki, Troniny, Starą Wieś, Kluski i z powrotem do Załęcza Wielkiego. Na trasie lub w pobliżu tego szlaku leżą takie atrakcje turystyczne Załęczańskiego Parku Krajobrazowego jak: Starorzecze Wronia Woda, Góra Świętej Genowefy, Żabi Staw, Góra Wapiennik czy Granatowe Źródła, stanowiące pomniki przyrody.

Szlak ma długość 31,9 km.

Punkty węzłowe szlaków rowerowych

• most w m. Bobrowniki (szlak EWI – 7)
• most w m. Załęcze Wielkie (szlaki EWI – 6 i EWI – 7)
• most w m. Przywóz – Ogroble (szlaki EWI – 5 i EWI – 6)
• most w m. Toporów – Kamion (szlak EWI – 5)
• most w m. Krzeczów (szlak EWI – 5)

Szlaki piesze

Szlak Rezerwatów Przyrody Załęczańskiego Parku Krajobrazowego

Kolor: niebieski

Przebieg szlaku: Chorzew Siemkowice, PKP (0,0 km) – Siemkowice (6,0) – rezerwat przyrody „Mokry Las” (8,5) – Broników (14,5) – rezerwat przyrody „Dąbrowa w Niżankowicach” (20,3) – Bobrowniki (23,0) – Bugaj – rezerwat przyrody „Węże” (25,0) – Draby, PKS (29,0) – dalej do Blachowni k. Częstochowy (101,0).

Szlak Jury Wieluńskiej

Kolor: czerwony

Przebieg szlaku: Wieluń, PKP Miasto (0,0 km) – Ruda (5,2) – Łaszew (12,2) – Bieniec Duży (17,2) – Kępowizna (20,0) – Załęcze Wielkie (23,2) – Troniny – rezerwat przyrody „Węże” (28,2) – Lisowice (33,2) – Raciszyn – Działoszyn (40,0) – Grądy-Łazy (45,0) – dalej do Częstochowy (113,0).

Szlak przełomu Warty przez Wyżynę Wieluńską

Kolor: żółty

Przebieg szlaku: Działoszyn, PKP (0,0 km) – Działoszyn (3,7) – Lisowice (5,9) – Bobrowniki (10,0) – Ogroble (15,4) – Kamion (18,0) – Krzeczów (22,0).

Szlak kurhanów książęcych

Kolor: czarny

Przebieg szlaku: Ogroble (0,0 km) – Przywóz – Molenda – Bieniec Mały (5,5).

Ścieżki dydaktyczne na terenie Załęczańskiego Parku Krajobrazowego

• „Wielki Łuk Warty” – geologiczna ścieżka dydaktyczna^[4]

Wschód słońca nad Wartą w pobliżu Starej Wsi

Trasa nr 1

Przebieg: Ośrodek „Nadwarciański Gród” – Kępowizna – Bieniec – Przywóz – Ogroble – Madeły – Ośrodek „Nadwarciański Gród”.

Rowerowa lub piesza: trasa ok. 23 km

Trasa nr 2

Przebieg: Ośrodek „Nadwarciański Gród” – Kępowizna – Bieniec – Dzietrzniki – źródło „Objawienie" – Ośrodek „Nadwarciański Gród”.

Wycieczka piesza: trasa ok. 15 km

Trasa nr 3

Przebieg: Ośrodek „Nadwarciański Gród” – Draby – Węże – „Góra Zelce” (rezerwat „Węże”) – „Żabi Staw” – „Góra Świętej Genowefy” – Bobrowniki – Ośrodek „Nadwarciański Gród”.

Wycieczka autokarowa ok. 20 km, trasa piesza ok. 12 km

Trasa nr 4

Przebieg: Ośrodek „Nadwarciański Gród” – Draby – Kolonia Lisowice – Lisowice – Ośrodek „Nadwarciański Gród”.

Wycieczka autokarowa ok. 20 km, trasa piesza ok. 8 km

• „Najcenniejsze walory przyrodnicze Miasta i Gminy Działoszyn” – ścieżka dydaktyczna o długości 19 km. 14 stanowisk z tablicami na trasie Raciszyn (kamieniołom) – Lisowice (źródła) – Rezerwat Węże – Draby – Kol. Lisowice – Ponory Suchej Strugi. Otwarta w sierpniu 2017^[5].

• „Ośrodek” – leśna ścieżka dydaktyczno-rekreacyjna o długości ok. 3,5 km^[4]

• „Źródełko” – leśna ścieżka dydaktyczno-rekreacyjna o długości ok. 6 km^[4]

• „Załęczański Łuk Warty” – przyrodnicza ścieżka dydaktyczna^[4].

Trasa A (główna – piesza lub rowerowa)

Przebieg: Ośrodek „NG” – Bukowce – most w Bobrownikach.

Długość trasy – 10,2 km

Trasa B (północna – piesza lub rowerowa)

Przebieg: most w Bobrownikach – kamieniołom koło Bobrownik – Ogroble – Kurhany Książęce – Wąwóz Królowej Bony – Ośrodek „Nadwarciański Gród”.

Długość trasy – 15 km

Trasa C (południowa – piesza lub rowerowa)

Przebieg: most w Bobrownikach – rezerwat „Węże” – Góra „Wapiennik” – Ośrodek „Nadwarciański Gród”.

Długość trasy – 12,5 km

Trasa D

Trasa spływu kajakiem z Bobrownik do Ośrodka „Nadwarciański Gród”.

Długość trasy – 10,3 km

Szlak Konny Jury Wieluńskiej

Znakowany na czerwono. Przebieg na terenie ZPK: Rychłowice „Wzgórze Koni” – Nowy Świat – Strugi – Łaszew – Bieniec – Dzietrzniki gospodarstwo agroturystyczne „Nad Strugą” – Kępowizna – Załęcze Wielkie – Stara Wieś – Troniny i dalej do Częstochowy.

Zobacz też

• parki krajobrazowe w Polsce
• Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa części łódzkiej Załęczańskiego Parku Krajobrazowego
• Strona internetowa części śląskiej Załęczańskiego Parku Krajobrazowego
• Załęczański Park Krajobrazowy na Portalu Turystyki Aktywnej Ziemi Wieluńskiej