Załoźce

Załoźce
	; Kościół Niepokalanego Poczęcia w Załoźcach
	Herb
Państwo	Ukraina
Obwód	tarnopolski
Rejon	zborowski
Data założenia	przed 1511
Prawa miejskie	1520
Powierzchnia	4,4 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 2 649
Nr kierunkowy	+380 3540
Kod pocztowy	47234
	Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego Załoźce
	Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Załoźce
	Położenie na mapie Polski w 1939 r. (c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0 Załoźce
	49°47′42″N 25°22′44″E/49,795000 25,378889
	Strona internetowa
	Portal Ukraina

Galeria: zamek, mapa

Zamek w Załoźcach

Zamek w Załoźcach. Schemat

Załoźce, fragment mapy wojskowej Friedricha Miega (1769-1787)

Załoźce^[2]^[3] (ukr. Залізці) – osiedle typu miejskiego w obwodzie tarnopolskim, w rejonie zborowskim Ukrainy, leżące nad Seretem.

Nazwa, geografia

Do 1919 roku również w zapisach jako Załośce, Załośce Stare i Nowe. Leżą nad Seretem, który rozdziela miejscowość na Załoźce Stare i Załoźce Nowe^[4].

Historia

Pierwsza wzmianka o Załoźcach pochodzi z 1441 roku^[4], wymieniane jako miasto w 1511 roku lub 1516^[5]. W tym czasie Marcin Kamieniecki rozpoczął budowę lub zbudował tu zamek^[4], który pod koniec XVI wieku był własnością Konstantego Wiśniowieckiego^[6]. Parafia rzymskokatolicka w mieście przez pewny czas wchodziła w skład diecezji łuckiej^[7], chociaż kanonik katedry lwowskiej ks. Tomasz Pirawski w swym dziele „Relatio status almae Archidioecesis Leopoliensis”^[8] „napisanym w latach 1614 i 1615 twierdził, że kościoły w Olesku, Załoźcach i Brodach należeć powinny do dziekanii złoczowskiej archidiecezji lwowskiej^[9].

Przy końcu XVIII wieku hrabia Ignacy Miączyński ufundował w mieście klasztor i szpital Sióstr Miłosierdzia.

W wyniku I rozbioru Polski Załoźce znalazły się pod władzą Austrii. W tym czasie utraciły prawa miejskie^[4].

W czasie I wojny światowej w okolicy miasta toczyły się ciężkie boje oddziałów austriackich z wojskami rosyjskimi, w jednych i drugich licznie służyli Polacy. Wojskami rosyjskimi – 13 Dywizją Piechoty dowodził gen. Eugeniusz de Henning-Michaelis, a austriacką 43 Dywizją Piechoty gen. Tadeusz Rozwadowski^[10]. Walki doprowadziły do zrujnowania zamku^[4].

W 1939 roku miasto liczyło około 7000 mieszkańców.

Do 1945^[11] miasto w Polsce, w województwie tarnopolskim, w powiecie zborowskim, siedziba gminy Załoźce. W 1932 roku komisarzem rządowym miasta był emerytowany major taborów Adolf Drwota.

We wrześniu 1939 roku zajęte przez Armię Czerwoną, do 1963 roku były stolicą rejonu; później włączone do rejonu zborowkiego^[4].

Zajęte przez Wehrmacht 9 lipca 1941 roku; tego samego dnia zabito w Załoźcach 20 Żydów. Podczas okupacji niemieckiej miejscowość została włączona do powiatu (Landkreis) Tarnopol, była siedzibą gminy^[12]. W październiku 1942 roku Niemcy przesiedlili około 1 tys. załozieckich Żydów do Zborowa. W miejscowości pozostał obóz pracy, zlikwidowany w 1943 roku^[13].

Do 1944 roku w Załoźcach działał polski ruch oporu składający się z harcerzy Szarych Szeregów^[14]. Podczas drugiej okupacji sowieckiej władze sformowały w Załoźcach batalion niszczycielski, w którym służyli Polacy. Batalion ochraniał uchodźców z okolicznych wiosek, którzy ewakuowali się do miasteczka w obawie przed eksterminacją przez OUN-UPA oraz zwalczał ukraińskie podziemie. Po wojnie większość Polaków została ekspatriowana^[4].

Do 1944 roku miejska parafia łacińska, należała do dekanatu brodzkiego, archidiecezji lwowskiej. Parafię założył w roku 1547 Jan Kamieniecki.

Od 1961 roku osiedle typu miejskiego^[4].

W 1989 liczyło 2730 mieszkańców^[15].

W 2013 liczyło 2735 mieszkańców^[16].

Zabytki

zamek^[17] – w 1516 roku Marcin Kamieniecki, hetman polny koronny wybudował w mieście zamek. Od połowy XVI w. własność Wiśniowieckich, był główną siedzibą rodu. Po Wiśniowieckich dobra załozieckie stały się własnością Sobieskich, a następnie Potockich. Zamek jest obecnie w całkowitej ruinie.

cerkiew pw. Opieki Matki Bożej z 1740 roku (dawny kościół augustianów)^[18]
kościół pw. św. Antoniego z XVII wieku, zrujnowany po wojnie^[4]
kościół pw. Niepokalanego Poczęcia NMP z XIX w. (zwrócony katolikom po upadku ZSRR)^[4]

Urodzeni w Załoźcach

Jonah ben Jacob Ashkenazi (zm. 1745) – żydowski drukarz i giser, działający w Turcji
Wiesław Fuglewicz (1934–1982) – polski pisarz i rysownik lotniczy
Wołodymyr Jakubowski (1915–1947) – lokalny dowódca UPA, w Załoźcach znajduje się jego pomnik
Maria Kazecka (1880–1938) – poetka, działaczka niepodległościowa, kulturalna i społeczna
Marian Kułakowski (1893–1980) – podpułkownik dyplomowany artylerii Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, kawaler Orderu Virtuti Militari (brat Mieczysława)
Mieczysław Ludwik Kułakowski (1896–1942) – major artylerii Wojska Polskiego
Marian Michalski (1936-2018) – polski polityk, nauczyciel, poseł na Sejm II kadencji
Edward Prus (1931–2007) – polski historyk, politolog, działacz i aktywista narodowy, doktor habilitowany
Bolesław Sąsiadek (1923–2009) – polski żołnierz 1. Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, porucznik WP, działacz społeczny
Stanisław Mieczysław Sąsiadek (1922–2008) – podporucznik 3. Dywizji Piechoty
Stanisław Spittal (1891–1964) – major lekarz Wojska Polskiego, autor pracy pt. Lecznictwo ludowe w Załoźcach i okolicy^[a]

Pobliskie miejscowości

Milno
Olejów
Reniów
Zborów
Czystopady
Ratyszcze

Zobacz też

Linia Delwiga

Uwagi

↑ Stanisław Spittal na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 w korpusie oficerów sanitarnych, grupa lekarzy. W lipcu 1928 został przeniesiony z 6 Szpitala Okręgowego do 6 Batalionu Sanitarnego we Lwowie na stanowisko lekarza batalionu^[19].

Przypisy

↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.65
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dnia 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 15: Województwo tarnopolskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1923, s. 25.
↑ Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., PawełP. Luboński PawełP., Podole. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część II, Pruszków: Rewasz, 2006, s. 124-128, ISBN 83-89188-46-5, OCLC 69287000 .
↑ Jerzy Lileyko: Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej: XVI - XVIII w. Lublin: TNKUL, 2000, s. 175.
↑ Lileyko, s. 186.
↑ Michał Kurzej: Jerzy Kowalczyk. Świątynie późnobarokowe na Kresach. Kościoły i klasztory na Rusi Koronnej. „Biuletyn Historii Sztuki”, 70 (3-4), s. 562, 2008.
↑ Relatio...
↑ Antoni Schneider: Encyklopedii Krajoznawstwa Galicji. Lwów : Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1871, s. 244.
↑ Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015
↑ Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).
↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG, s.23
↑ Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I. A. Altman, Moskwa 2009, s. 324. ISBN 978-5-8243-1296-6. (ros.)
↑ „[...] harcerze szczepu w Załoźcach, wraz z przybyłymi już wówczas do tego miasta harcerzami wileńskimi, utworzyli - według wersji prof. dr hab. Edwarda Prusa – tzw. Batalion Szturmowy (należący do Istriebitielnych Bataljonów), w celach samoobrony ludności polskiej przed Ukraińcami.” [w:] Jerzy Jabrzemski. Harcerze z Szarych Szeregów. PWN. 1997. ISBN 83-01-12191-2. str. 195
↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.95
↑ Załoźce. [dostęp 2013-09-13].
↑ Grzegorz Rąkowski: Podole. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część II, s. 125-126.
↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 224.

Bibliografia

Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV, Warszawa, 1880–1902, s. 354.

Linki zewnętrzne

Załoźce, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 354 .
Zamek w Załoźcach
Sadok Barącz, Założce, Poznań, 1889.
Załoźce, Poznań, 1889
Archiwalne widoki i publikacje o miejscowości w bibliotece Polona

[20] Stanisław Spittal na stopień majora został mianowany ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 w korpusie oficerów sanitarnych, grupa lekarzy. W lipcu 1928 został przeniesiony z 6 Szpitala Okręgowego do 6 Batalionu Sanitarnego we Lwowie na stanowisko lekarza batalionu^[19].

[1] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.65

[2] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej opracowany na podstawie wyników Pierwszego Powszechnego Spisu Ludności z dnia 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 15: Województwo tarnopolskie. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 1923, s. 25.

[3] Zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 28 lutego 1937 r. o ustaleniu urzędowych nazw miast (M.P. z 1937 r. nr 69, poz. 104).

[Rakowski-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j GrzegorzG. Rąkowski GrzegorzG., PawełP. Luboński PawełP., Podole. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część II, Pruszków: Rewasz, 2006, s. 124-128, ISBN 83-89188-46-5, OCLC 69287000 .

[5] Jerzy Lileyko: Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej: XVI - XVIII w. Lublin: TNKUL, 2000, s. 175.

[6] Lileyko, s. 186.

[7] Michał Kurzej: Jerzy Kowalczyk. Świątynie późnobarokowe na Kresach. Kościoły i klasztory na Rusi Koronnej. „Biuletyn Historii Sztuki”, 70 (3-4), s. 562, 2008.

[8] Relatio...

[9] Antoni Schneider: Encyklopedii Krajoznawstwa Galicji. Lwów : Drukarnia Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, 1871, s. 244.

[10] Generał broni Tadeusz Jordan Rozwadowski, Wspomnienia Wielkiej Wojny, Warszawa 2015

[11] Ustawa z dnia 31 grudnia 1945 r. o ratyfikacji podpisanej w Moskwie dnia 16 sierpnia 1945 r. umowy między Rzecząpospolitą Polską a Związkiem Socjalistycznych Republik Radzieckich o polsko-radzieckiej granicy państwowej (Dz.U. z 1946 r. nr 2, poz. 5).

[12] Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG, s.23

[13] Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I. A. Altman, Moskwa 2009, s. 324. ISBN 978-5-8243-1296-6. (ros.)

[14] „[...] harcerze szczepu w Załoźcach, wraz z przybyłymi już wówczas do tego miasta harcerzami wileńskimi, utworzyli - według wersji prof. dr hab. Edwarda Prusa – tzw. Batalion Szturmowy (należący do Istriebitielnych Bataljonów), w celach samoobrony ludności polskiej przed Ukraińcami.” [w:] Jerzy Jabrzemski. Harcerze z Szarych Szeregów. PWN. 1997. ISBN 83-01-12191-2. str. 195

[15] Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу

[16] Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.95

[Zamek-17] Załoźce. [dostęp 2013-09-13].

[18] Grzegorz Rąkowski: Podole. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część II, s. 125-126.

[CITEREFDz._Pers._MSWojsk.Nr_11_z_24_lipca_1928_roku,_s._224-19] Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 224.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[a]

[19]

Przynależność wojewódzka	woj. tarnopolskie (1920–39)
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)	Pomorzany Załoźce (od 1934) Zborów (od 1934)
Miasteczka (1920–34)	Jezierna Markopol (do 1934 →) Załoźce (→) Zborów (→)
Gminy miejskie (1920–39 →)	Pomorzany Załoźce Zborów
Gminy wiejskie zbiorowe (1934–39 →)	Bogdanówka Hukałowce Jezierna Olejów Pomorzany Załoźce Zborów

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne