Zabawa (herb szlachecki)

Zabawa
	(c) I, Voytek S, CC-BY-SA-3.0
Typ herbu	szlachecki
Pierwsza wzmianka	1465 (pieczęć)

Herb Zabawa w herbarzu Jana Długosza z lat 1464–1480 Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae.

Zabawa – polski herb szlachecki.

Opis herbu

Opis zgodnie z klasycznymi regułami blazonowania:

Tarcza dwupolowa, dzielona w słup. Pole prawe błękitne, pole lewe szachowane czerwono-srebrne.

Klejnot: Pięć piór strusich.

Labry: Z prawej błękitne, podbite srebrem, z lewej czerwone, podbite srebrem.

W najstarszych herbarzach, można spotkać opis herbu z odwrotnym układem pól^[1].

Najwcześniejsze wzmianki

1465 r. i 1483 r. - pieczęcie Stanisława Świradzkiego, kanonika krakowskiego.
Najwcześniejsze źródło heraldyczne wymieniające herb to datowane na lata 1464–1480 Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae polskiego historyka Jana Długosza, który uznaje go za rdzennie polski. Zapisuje on informacje o herbie wśród 71 najstarszych polskich herbów szlacheckich we fragmencie: "Zabawa: pro medietate campi scaccalem tabulam et pro altera medietate campum celestinum. Genus Polonicum, in quo viri sensati."^[2].

Legenda Herbowa

Legenda herbowa ,przytaczana w herbarzu Kaspra Niesieckiego, wywodzi nazwę herbu od legendy o rycerzu Wiślimierzu herbu Szachownica, który jako dowódca straży przedniej, wraz ze swymi ludźmi zaatakował przyczajonego w zasadzkach nieprzyjaciela i nękał go tak długo różnymi podchodami, czy utarczkami zbrojnymi (nazwanymi zabawami), aż nadciągnął idący za nim hetman wraz z wojskiem i ustawił je do boju. Król będąc wdzięczny owemu rycerzowi, w uznaniu jego męstwa i zabawieniu na sobie nieprzyjaciela, pośród upominków, herb jego nazwał Zabawą^[3].

Herbowni

Bruski, Bubelwic, Bubełwic, Brzeziński^[4], Drochecki, Dąbrowski, Koczeński, Koczyński, Koczywski, Kościelecki, Piasecki, Pierocki, Pirocki, Pirucki, Sokół, Szwyradzki, Węchadłowski, Włodek, Zabawski, Świradzki, Świraski.

Niektórzy heraldycy, mylnie przypisują do tego herbu jeszcze nazwiska: Burski, Goliński i Niesiecki. Tym nazwiskom, przysługują inne herby. I tak Burscy pieczętują się herbem Jastrzębiec, Golińscy herbem Wyssogota, Niesieccy herbem Poraj.

Częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie było nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.

Znani herbowni

Wisław z Kościelca - biskup krakowski

Zobacz też

Odmiana herbu Zabawa - Spiczak,
Lista herbów.

Przypisy

↑ Andrzej Kulikowski: Wielki herbarz rodów polskich. Warszawa: Świat Książki, 2005, s. 316. ISBN 83-7391-523-0.
↑ Celichowski 1885 ↓, s. 15-27.
↑ Kasper Niesiecki, Herbarz, tom X, s. 5
↑ Tadeusz Gajl: Nowy herbarz polski. Gdańsk, Gdynia: Gdański Kantor Wydawniczy, 2016, s. 472. ISBN 978-83-62129-37-9.

Bibliografia

Zygmunt Celichowski: Jan Długosz, "Insignia seu clenodia regis et regni Poloniae.Z kodeksu kórnickiego.". Poznań: Zygmunt Celichowski, 1885.
Herbarz Polski – Kasper Niesiecki, Lipsk 1845, Tom X, str. 3-6
Herbarz Polski Od Średniowiecza Do XX Wieku – Tadeusz Gajl, Gdańsk 2007
Wielki herbarz rodów polskich, Andrzej Kulikowski, Warszawa 2005, str. 316-317

[Kulikowski1-1] Andrzej Kulikowski: Wielki herbarz rodów polskich. Warszawa: Świat Książki, 2005, s. 316. ISBN 83-7391-523-0.

[CITEREFCelichowski188515-27-2] Celichowski 1885 ↓, s. 15-27.

[3] Kasper Niesiecki, Herbarz, tom X, s. 5

[4] Tadeusz Gajl: Nowy herbarz polski. Gdańsk, Gdynia: Gdański Kantor Wydawniczy, 2016, s. 472. ISBN 978-83-62129-37-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

C	Carducci Carmignano Casanova Cetis Cetnar Cetner Hrabia Chai Chalecki Chamier Chamier II Chamier III Chamier IV Charczowski Hrabia Charis Charyton Chaudoir Chełmowski Chitry Chłędowski-Pfaffenhoffen Chłusowicz Chmieliński Chocimirski Chodkiewicz Chołoniewski Hrabia Chomąto Choryński Chośnicki Chroniewski Chróścieski Chrynicki Chunowski Chyliński Chynowski Cielątkowa Cielepała Cieleski Ciemiński III Cieńcewicz Cieszyca Cietrzew Cietrzew II Ciężosił Cimerman Ciołek Ciołek II Ciołek odmienny Ciołek Torelli Cios Cisewski Cisiewski Clodt Cyngiel Cypser Cyremberg Czapiewski Czapiewski II Czapiewski III Czapla Czapliński II Czapski Czarliński Czarliński III Czarnecki Czarnicki Czarnowron Czarnowski Czarnowski III Czartoryski Czarzyna Czasza Czechowicz Czechowski Czeki Czerniecki Czirson Czirson II Czudnochowski Czyszyński Czyż
D	Dalibór Dangel Dangiel Dangiel II Daniel Danowicz Dantyszek Dargolewski Darguż Daszkiewicz Dąb Dąb II Dąbrowa Dąbrowo-Korab Dąbrowski de Laurans de Laveau Deboli Deciusz Dembiński Hrabia Demiński Demryc Desier Deskur Deszpot Dębicki Hrabia Dębicz Dębnik Dębno Dęboróg Dęboróg II Dolaczko Doliniański Dołęga Dołęga odmienny Domaros Dorzyn Dost Dote Drogosław II Drohojowski Hrabia Druck Drużyłowski Drużyna Dryja Dryja IV Drzewica Dubieński Dubrowski Dudicz Dulski Baron Dułak Dułak II Dułak III Dułak IV Dyakowski Dybowski Dymsza Działosza Działyński Hrabia Dzianott Dziboni Dzieduszycki Hrabia Dziejosław
E	Eberc Eberhard Ebert Einberger Ejgird Engestrem Erbs Erkinian Essen
F	Fajerhak Falck Fanellis Farensbach Fargow Felden Felsztyński Ferber Ferdinando Figenau Fisz Fiszer III Fleming Fogelveder Foks Fontana Frangebarg Fredro Hrabia Frenkel Frentzel Freyhold Frycz Fryze Fuchs Fuengirola

G	Gadon Gaier Ganske Garczyński Garczyński II Hrabia Garczyński III Gardani Gącz Gąska Genderych Geometer Gersztorf Geszaw Gierczyński Gierlach Gierszt Ginwiłł Girk Girski Giza Giza II Glaubicz Gliński Gliszczyński Gliszczyński III Gliszczyński IV Gliszczyński V Gliszczyński VII Glotz Głosków Główczewski Główczewski II Główczewski III Głuchowski Gnadkowski Gniazdowa Gnieszawa Gniewiewski Gniewosz Gnoiński Godlewski Godula Goduszewski Godziemba Golejewski Golędzinowski Golski Gołembiowski Gołuchowski Gomoliński Goncz Goniecki Goniębicki Gorawin Gordon II Gorłowski Gorzeński Gosiewski Gosławski Gostkowski Gostkowski Baron Gostkowski Gostomski Gostomski II Gostomski III Goszyński Gowiński Gozdawa Gozdawa II Gozdawa IV Gozdawa odmienny Górecki Górka Góry Graban Grabie Grabowski III Grabowski IV Grabowski IX Hrabia Grabowski V Grabowski VI Grabowski VIII Hrabia Grabowski XI Graefe Graff Gralat Grammlich Gran Gransberger Grela II Gretz Gretz-Grecz Grisheim Grocholski Grocholski Hrabia Grodek Grodzicki Grodzicki Hrabia Gromadzki Gromiec Gródek-Grodecki Gruba II Gruba III Gruchała Grudziński Grudziński Hrabia Grunwalth Gruszczyński Gryf Gryf II Gryziewicz Gryzima Grzebin Grzębski Grzybowski Grzymała Gussmann Gut Gutag Gutakowski Guteter Gutowski Guzkowski Gwagnin Gwiazda Gwiazdowilk Gwiazdowski Gwiazdy Gwiaździcz Gyss
H	Haan Habich Hadziewicz Baron Hagen Hagenau Hagendorn Hatten Haubicki Hauke-Bosak Hejdebrand Hejdel Hejdenpol-Wrzospolski Hejdenstein Hejking Hejmer Hełm Henikstein Hening Hening III Herburt Herkulea Herman Herner Hertyk Hilburg Hilchen Hilgers Hoffman Hofner Hohenauer Hołobok Hołowiński Hołownia Hołownia II Hormuzaki Hornowski Hornowski II Horoch Baron Horowitz Horwat Hozyusz Hryniewiecki Huebner Hulewicz Hummitsch Humnicki Humnicki Hrabia Hun Husarzewski Husarzewski Hrabia Hutor Hutten-Czapski Huwald Huzing Hybener Hybryda
I	Iljak Ilmanowski Ilnicki Iwański Izabeliusz Izwolski
J	Jabłonowski Jabłonowski II Jabłonowski III Jabłoński Jackowicz Jacyna Jaczyński Jadunka Jaegerman Jakubowicz Jakubowski Baron Jakubowski Jakubowski Jakubowski Jakuszewski Janadar Janczewski Janicz Janina Janina odmienny Jankiewicz Janoreński Janowski Janowski II Janowski III Janulewicz Jaraczewski Hrabia Jark Jarocki Jaroczewski Jarosław Jarosz Jastrzębczyk Jastrzębiec Jastrzębiec IV Jaworski Baron Jaworski Jaworski Hrabia Jazgarek Jedlina Jelce II Jelce Jeleń Jeleń II Jeleński Jelita Jelita II Jelita III Jelski Jenonia Jerlicz Jerzmanowski Jerzysław Jeski Jeski II Jeski III Jezierski Hrabia Jezierza Jeziora Jeż Jeżewski Jędrzejewicz Jordan Juchnowski Judycki Junicki Junosza Junosza II Junosza III Junosza IV Juracha Jurgielewski Jurgiewicz Jurgiewicz Jurkiewicz Jurzyc Justimonti Juszyński Jutrzenka Jutrzenka II Juźwikiewicz

L	Labor Lachnicki Lachnit Lakowski Lamar Lanckoroński Hrabia Landsberg Larysza VII Larzak Laski Laudański Lausson Lazur Leczysław Ledóchowski Hrabia Legendorf Lelewel Leliwa Leliwa II Leliwa III Leliwa IV Leliwa V Leliwa VI Lemnicki Lenkiewicz Leo Lepieski Lerchenfeld Lesieniewicz Leski Leszczyc Leszczyński Lew I Lew II Lew III Lew IV Lew V Lew VI Lew VII Lew z Tarczą Lew Złoty Lewalt Lewart II Lewartowski Lewicki Lewicki Lewicki Hrabia Lewiecki Lgocki Lica Lichocki Lichtfus Lichtyan Lichtyan III Liczbiński Lidl Lill Limont Limożeńczyk Linda Linde Lindenowski Lingenau Linhardt Lipin Lipiński Lipiński II Lipiński III Lipiński IV Lipowski Lis Lis VII Lisewski Liskowski Liwingston Lizander Losa Lostin Lotaryńczyk Luberadzki Lubiatowski Lubicz Lubicz II Lubieniec Lubieniecki Hrabia Lubliniec Lubocki Lubomirski Lubowla Lubowski Lureński Lutomski Lutostański Lutyński Luziański Luziński
Ł	Łabędzik Łabędziogrot Łabędź Łada IV Łagoda Łagoda II Łącki Łącki II Łącki III Hrabia Łączyński Łączyński Hrabia Łebiński Łebiński II Łękna Łęski Łętowski Łętowski IV Łoboda Łopot Łosiatyński Łosień Łosowicz Łoś Hrabia Łowczycki Łubieński Baron Łubieński Łubieński Hrabia Łuk Łukaszewicz Łukocz Łyszczyński Łyśniewski Łyżyński-Abramowicz
M	Maceńko Macewicz Macewicz II Mach Mach II Mach III Machajło Machna Machnicki Macharzyński Maltin Małachowski Hrabia Małszycki Mamleczewicz Manget Manikowski Manowarda Manuczy Marassé Marchesini Marcinkowski Marcińczyk Maricius Marischler Mark Markiewicz Marzęcki Masalski Masalski II Masalski III Masalski IV Maskewicz Massow Maszalski Matijewicz Maty Mauthner Mazewski Mazurkowicz Mądrostki II Mąkierski Meck Meissner Męciński Męciński Hrabia Męk Mękarski Mianowski Miączyński Hrabia Michałowski Baron Michałowski Hrabia Michelson Mier Mier Hrabia Mierczyński Mierosławski Mieroszowski Hrabia Mierzejewski Mikan Milheim Miliński Milnheim Miłkowski Miłkowski II Miłowicz Miłydar Miłżecki Minasowicz Minbułatowicz Minkowski Mirecki Młodecki Młodkowski Młotek Mniszech Mniszech Hrabia Mniszek Hrabia Mocarski Modłkowski Modrzewski Modrzewski II Modzela Mogila II Mogilnicki Mogiła Mogiła II Mohyła Monkiewicz II Montelupi Montowt Mora Morawicki Morawski galicyjski Morawski Morozewicz Morski Hrabia Morsztyn Hrabia Mortęski Mossakowski Mostowski Hrabia Moszczeński Hrabia Moszewski Moszyński Moszyński Hrabia Mowczan Mroczek Mroczek Mścigniew Mściszewski II Mściszowski Muchla Munkenbenk Murdelio Muryson Myślikowski Mytkowicz

R	Racki Raczkowski Raczkowski Raczyński Radanowicz-Hartmann Radański Radecki Radoszyński Radwan Radwan V Radwan VIII Radyński Radzic Radzic II Radzicki Rakoczy Rakowski Ramm Ramułt Ramułt II Rarog Rarowski Ras Rastawiecki Baron Raszyc Raszyniec Ratułt Rau Rauter Rawicz Rawicz II Rdułtowski Redko Regawski Regman Reichard Reisewitz Baron Reisewitz Hrabia Reiss Rejżewski Rek Rekowski Rekowski II Rekowski III Rekowski IV Rekowski IX Rekowski V Rekowski VI Rekowski VII Rekowski VIII Rekowski X Rekowski XI Rekowski XII Reksin Rembowski Rembowski II Rembowski III Remer Renard Renne Repka Reptowski Rewoliński Rey Hrabia Rezwic Ręka II Rękomiecz Rękopiór Ringemuth Riokur Roch III Roch IV Rochcicki Rodacki Rodzianko Rogala Rogale Rogaliński Hrabia Rogenbuk Rokowiec Rola Roląsław Romaszkan Romer Romer Hrabia Ronikier Rosbierski Rosen Roskau Rostok II Rostworowski Rosyniec Rotenhof Rotermund Rozłoniewski Rozmiar Rozstocki Rozwadowski Hrabia Różopiór Różycki Różyński Książę Różyński-Manger Rusin Rusk Ruslejski Rusowicz Russocki Hrabia Rustejko Ruściński Rutenberg Rutkowski Rutkowski II Rutowski Ryc Ryc II Rycerzosław Rychliński Rychter Rycz Ryczgorski Rydezel Rydger Rydger III Rydygier Rydynger Rydzyński Rydzyński Hrabia Rygeman Ryk Ryks Rymer Ryp Rysiewicz Ryś Rywocki Ryx Rzeczycki Rzesiński Rzewuski Hrabia Rzędzicz
S	Saława Sambor Samojłowicz Sampławski Samson Samson odmienny Sandrecki Sapucho Sarbski Sarnowski Sartawski Sartorius Sas Sas II Sas III Sas Pruski Sasulicz Sawa Sawaniewski Schelking Schiling Schiller Schinbuhr Schindler Schlichting Schlieffen Schmid Schouppe Schrappfer Schüller Schütz Schweinichen Schymberg Scypio Seck Secymiński Seeling Seffler Seidler Sejfert Selasiński Seredkiewicz Serny Sertz Sędzimir Sędziwój Sieniawski Sienicki Sieniuta Siennicki Sierakowski Sierakowski Hrabia Sierawski Sieroszewski Sierpy Siestrzeńcewicz Sigert Sikorski Sikorski II Sikorski III Sikorski IV Sikorski V Simolin Sinczekowicz Singer Sistowski Skarbomierz Skirmunt Skoczowski Skop Słomiński Słoń Słońce Słowieński Słownik Słuczanowski Sobolewski Sobotka Sobotowski Solecki Solfa Solski Sołomerecki Sołtan Sołtan IV Spiczak Spieczyński Spławski Sprengel Springenburg Standeiski Stankar Stara Strzała Staropis Starostka Starykoń Starzeński Staszkiewicz Staszkiewicz II Staszkiewicz III Stebnicki Stefan Stegmański Stepanowicz Sternberg Sterpiński Stojanowicz Stojentin Stojeński Stokalski Straż Strażnicki Strącz Strobicz Strocki Stroic Strojnowski Strugi Strzała V Strzała VI Strzała XI Strzała Złamana Strzałka Strzałkowski Stupaczewski Sturtzen Stwoliński Stylarski Styp II Suchekomnaty Suchekomnaty III Sulicki II Sulima Suliski Sułkowski Suryn Suszyński Sutkiewicz Sutocki Swarozynski Sylm Symolin Syrok Syrokomla Syrokomla II Szaleski Szaława Szampach Szaniawski Szantyr Szantyr Szarliński Szauman-Szumski Szawłowski Szczaplina Szczepański Szczerbic Szczęski Szczytyński Szedzieński Szeliga Szeliski Szembek Szembek Hrabia Szeps Szeptycki Szerenos Szorc Szorfas Szpado-Koł Szpady Szpęgawski Szpot Szramczenko Szreniawa Sztembart Szulc Szulc II Szweykowski Szydłowski Szydłowski rosyjski Szymkowicz Szymonowicz Szymonowicz Baron
Ś	Ślepowron Świeńczyc Świerczek Świnka Świstelnicki Świszczewski

T	Tabęcki Tabor Taczała Taczanowski Tada Tada II Tada III Talski Tanata Tański Tarak Tarma Tarmen Tarmolin Tarnawa Tarnawiecki Taylor Tchórzowski Tchórzowski Tekurzewski Telatycki Tepfer Terpiłowski Tesmar Tesmar II Tesmer Tessen Tettmayer Tępa Podkowa Tojpin Tokarski Toloczkowicz Tołoczko Topiczewski Topór Topór odmienny Torczyłło Traczobron Tragurio Traubenberg Trąby Trebnicki Trebnitz Trecki Tresler Trestka Trojanowski Trojański Trojnicki Truchanow Trupia Głowa Trusiewicz Trybel Tryncza Tryumf Tryzna Trzaska Trzcieński Trzciniec Trzebiński Trzeciak Trzecieski Trzesiewski Trzy Buławy Trzy Gwiazdy Trzy Kawki Trzy Kotwice Trzy Tarcze Trzy Wilki Trzywdar Trzywdar II Tuwszowicz Twardost Twardzicki Tyba
U	Ukołow Ulanicki Ulina Ulrich Uruski Ustarbowski Uszacki Utratowski
V	Vogesack Voigt
W	Wadkowski Wadwicz Waga Wakowski Waksman Walbach Walczewski Waldstein Walentino Walewski Wańkowicz II Wapiński Warkocz Warkowski Warnia Warnsdorf Warzewski Watlewski Wąborkowski Wąglikowski Wąż Wąż II Wąż VI Wczele Wdzięczność Wejher Wenda Went Wenturelli Werden Werona Weselini Wesierski Wesoła Weyss Wędrychowski Węgier Węgierski Węgrzynowicz Węsierski Węsierski IV Węsierski VI Węsierski VII Wichert Wichulski Wicken Wicon Wiczliński Widejko Widły Wiecki Wiekowicz Wieliczkowski Wielistowski Wielkołucki Wielopolski Wielorad Wieniawa Wierność Wieruszowa Wierzbna Wierzchowski Wierzejewski Wiesiołowski Wieże Wilczewski Wiśniewski Wiśniewski Hrabia Wiśniewski Witk Witk II Witk III Witk IV Witk V Witkowski Własnosił Włocki Włoszek Wnuk Wnuk Wnuk-Czapiewski Wobeser Woda Wodanowski Wodoradzki Wodzicki Wodzicki Hrabia Wojna Wojniłowicz Wojniłowicz II Wojno Wojnowski Wolski Wolszlegier Wołczyński Wołha Wołkowyski Wołłowicz Wołodkowicz Wołoszynowski Wonson Worcell Woronowicz Woropaj Wostrowski Wroński Wrycza Wukry Wussow Wydra Wyhowski Wysocki Wyssogota
Z	Zabawa Zadora Zagajewski Zagłoba Zakobielski Zakrzewski galicyjski Zakrzewski Zamecki Zamłyński Zamorski Zanelli Zanke Zańkowski Zapędowski Zarecki Zaremba Zarzecki Zarzycki Zastrow Zasulicz Zatajony Miesiąc Zatajony Miesiąc II Zawada Zawadzki Zawadzki Zaworowicz Zbaraski Zbigniewicz Zbiświcz Zboiński Zeydel Zęby Zgoda Zieleński Zieloński Ziemiałkowski Ziemięcki Zienkowicz Zientarski Zinke Zinten Ziwny Złosz Złota Goleń Złotowłos Złotowski Zmiącki Znin Zoll
Ż	Żaba Żaliński Żaliński II Żaliński III Żalski Żarowski Żądłowski Żebrowski Żebrowski-Frącz Żelaziński Żeleński Żelewski Żelewski II Żelewski III Żelewski IV Żelewski V Żelewski VI Żelsławski Żeromski Żeromski Żmuda Żmuda II Żmuda III Żmudzki Żukowski Żychcki Żychliński Życiński Żyliński

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne