Zabrost Wielki

Zabrost Wielki

wieś
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	węgorzewski
Gmina	Budry
Liczba ludności (2011)	116[1]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	11-606[2]
Tablice rejestracyjne	NWE
SIMC	0755655
Położenie na mapie gminy Budry Zabrost Wielki
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zabrost Wielki
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Zabrost Wielki
Położenie na mapie powiatu węgorzewskiego Zabrost Wielki
54°19′21″N 21°55′41″E/54,322500 21,928056

Zabrost Wielki 001

Zabrost Wielki 003

Zabrost Wielki (niem. Gross Sobrost) – wieś w Polsce, w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie węgorzewskim, w gminie Budry.

Częścią wsi Zabrost Wielki są Budy, a osadą wsi Sąkieły Wielkie^[3].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa suwalskiego.

Miejscowość położona przy granicy z obwodem kaliningradzkim, 24 km na północny wschód od Węgorzewa. W skład sołectwa Zabrost Wielki wchodzą następujące miejscowości: Zabrost Wielki, Skalisze i Dąbrówka. W miejscowości działa Polsko-Ukraińskie Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Zabrost Wielki oraz funkcjonuje "Ekomuzeum Zabrost Wielki"^[4].

Przy moście na Węgorapie, między Zabrostem Wielkim a Sąkiełami Wielkimi, w pobliżu cmentarza, znajduje się pagórek (95 m wysokości) o nazwie Zamkowa Góra. Prawdopodobnie znajdowało się tam grodzisko staropruskie.

Historia

Najprawdopodobniej około przełomu X i XI w. oraz w XII–XIII w. funkcjonowały tutaj ufortyfikowane grodzisko plemienia Nadrowów, którego głównym celem było strzeżenie pobliskiego brodu^[5]. Istnienie tu dawniej brodu potwierdza nazwa wsi Zabrost (Sobrost), którą należy najpewniej wywodzić ze złożenia dwóch słów z języka pruskiego: subs – sam i brastan – bród^[5]. W końcu XIV w. była to strażnica krzyżacka, zbudowana w puszczy. Zabrost Wielki jako część dóbr von Schliebenów w obrębie starostwa darkiejmskiego, wzmiankowany był w 1523 r.^[5] Wieś założona w XVI w. W tym czasie była to wieś szlachecka z dworem. W XVIII w. wybudowano we wsi szkołę.

W 1914 roku w czasie I wojny światowej wieś została zniszczona przez Rosjan, później w latach 1916-1917 odbudowana wg całościowego planu przez berlińskiego architekta Carla Kujatha^[5] (do dzisiaj przetrwała w niezmienionym kształcie). We wsi istniała kuźnia, powstała prawdopodobnie na przełomie XIX i XX w. lub w czasie odbudowy wsi po zniszczeniach z okresu I wojny światowej.

W 1935 r. w tutejszej szkole pracowało dwóch nauczycieli a uczyło się 100 uczniów. W 1939 r. we wsi mieszkało 221 osób. Do 1945 r. należała do powiatu darkiejmskiego. W czasie II wojny częściowo zniszczona została kuźnia.

W 1947 roku wieś zasiedlono Ukraińcami w ramach Akcji „Wisła”.

W 2003 Zabrost Wielki zdobył I miejsce w konkursie na najlepiej zachowaną, zabytkową wieś Warmii i Mazur. W roku 2010 we wsi mieszkało 113 osób.

Zabytki

• Chałupy z podcieniami, wzniesione w konstrukcji ryglowej według charakterystycznego układu: dom mieszkalny ustawiony bokiem do drogi, stodoła szczytem, a pomiędzy budynkami ozdobne bramy^[6].
• Kuźnia z przełomu XIX i XX wieku, rozebrana w 1994 roku, zrekonstruowana w 1996 r. w Muzeum Kultury Ludowej w Węgorzewie.
• Cmentarz wojskowy z czasów I wojny światowej z cennym starodrzewiem i rzadko występującymi krzyżami żeliwnymi.
• Granitowy głaz z wyrytą datą 1914, znajdujący się za ostatnimi zabudowaniami miejscowości, upamiętniający przypuszczalnie bitwę stoczoną tu we wrześniu tego roku.
• Zamkowa Góra, na której wznosił się do XIII wieku pruski gród obronny^[5]

Bibliografia

• Zabrost Wieki, Moje Mazury [1], dostęp 2015-07-10
• Węgorzewo. Z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn, 1968, 314 str.
• Zabrost Wielki - wieś niezwykła - OP40EB (Opencaching.pl [2], (dostęp 2015-07-11)

Przypisy