Zabytki w Toruniu

Flaga UNESCO

Zabytki w Toruniu – najcenniejsze budowle świeckie i sakralne oraz mury miejskie, baszty i bramy na terenie Torunia.

Charakterystyka

Siedziba wojewódzkiego konserwatora zabytków w Toruniu

Zespół Staromiejski Torunia jest jednym z najcenniejszych zespołów zabytkowych w Polsce, a pod względem ilości zachowanych kamienic z okresu średniowiecza znajduje się na czołowym miejscu wśród miast południowego pobrzeża Bałtyku i Morza Północnego[1].

Na obszarze Zespołu Staromiejskiego znajduje się ok. 150 obiektów wpisanych do rejestru zabytków, przy czym o ile w rejestrze znajdują się wszystkie ważniejsze budowle monumentalne i użyteczności publicznej, o tyle liczba ta nie odzwierciedla rzeczywistej ilości kamienic o wysokich wartościach zabytkowych. Stare i Nowe Miasto 16 września 1994 roku uznane zostało za pomnik historii[2], natomiast w 1997 roku wpisano je na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.

Zabytki Torunia znajdują się na Europejskim Szlaku Gotyku Ceglanego.

Zabytkowe historyczne układy urbanistyczne

Zespół StaromiejskiBydgoskie PrzedmieścieMiasteczko Akademickie
Zespół Staromiejski Torunia, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.jpgZabytkowy budynek ul Bydgoska.jpgMiasteczko Uniwersyteckie w Toruniu.jpg
Obiekt zabytkowy znak.svg (1952 rok)
Pomnik Historii logo.svg (1994 rok)
Flag of UNESCO.svg (1997)
Obiekt zabytkowy znak.svg (2011 rok)Obiekt zabytkowy znak.svg (2020 rok)

Nadzór konserwatorski

Nadzór konserwatorski nad toruńskimi zabytkami sprawuje Miejski Konserwator Zabytków[3]. Siedzibę w Toruniu ma także Kujawsko-Pomorski Wojewódzki konserwator zabytków[4]. Ponadto w mieście istnieją: kujawsko-pomorski oddział Narodowego Instytutu Dziedzictwa i oddział Towarzystwa Opieki Nad Zabytkami.

Warto dodać, że przy Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Mikołaja Kopernika funkcjonuje Instytut Zabytkoznawstwa i Konserwatorstwa kształcący znanych i wysoko cenionych konserwatorów sztuki.

Zespół Staromiejski

Uroku toruńskiemu Staremu i Nowe Miastu dodaje gęste oświetlenie zabytków. Jedna z najpiękniejszych panoram, widok z lewego brzegu (np. z mostu drogowego, lub punktu widokowego na Majdanach), warta jest zobaczenia szczególnie po zmroku.

Ulice

Ul. Szeroka w Toruniu

Wybrane ulice na terenie Zespołu Staromiejskiego:

Kościoły

Rynek i Ratusz Starego i Nowego Miasta

Mury Miejskie

Mury miejskie, budowane od połowy XIII, rozbudowywane i modernizowane do XV w., w większości rozebrane w XIX w., najdłuższy odcinek zachował się wzdłuż Wisły, krótsze fragmenty wzdłuż ulic Podmurnej, Pod Krzywą Wieżą, Międzymurze, Wały Sikorskiego.

Bramy i baszty

Bramy i baszty na terenie Starego Miasta zachowane do dziś[5][6]:

Bramy

  • Mostowa – pochodzi z 1432 roku, była najpóźniejszą z gotyckich bram toruńskich. W średniowieczu była nazywana Promową – od promu na Wiśle. Obecną nazwę wzięła od mostu zbudowanego w l. 1497-1500. Zamyka wylot ulicy Mostowe.
  • Klasztorna – wzniesiona w 1 połowie XIV w. Bramę zwano również św. Ducha – od kościoła pod tym wezwaniem, który stał wraz ze szpitalem i klasztorem benedyktynek poza murami miasta. Zamyka wylot ulicy św. Ducha.
  • Żeglarska – powstała w 1 połowie XIV w. Zamyka ulicę Żeglarską.

Baszty

Ruiny zamku krzyżackiego

Zamek krzyżacki był siedzibą komtura, został wzniesiony w XIII wieku i rozbudowany w XIV i XV Wieku. Zdobyty i zburzony przez mieszczan toruńskich po zwycięskim powstaniu przeciw zakonowi krzyżackiemu w 1454 roku. W następnych wiekach teren był bardzo zaniedbany. Dopiero w latach 1958–1966 teren zamku odgruzowano. Ważną datą był rok 1966, czyli rocznica 500-lecia Pokoju Toruńskiego, która przyczyniła się do ostatecznego zabezpieczenia i zagospodarowania ruin zamku krzyżackiego jako pomnika Pokoju Toruńskiego.

Kamienice Starego i Nowego Miasta

Kamienice gotyckie

Wybrane kamienice gotyckie
ul. Żeglarska 17/19
ul. Franciszkańska 12
Wybrane kamienice gotyckie
ul. Mostowa 24
ul. Piekary 9
ul. Łazienna 5

Znajdujące się na Starym Mieście

  • Dom Kopernika”. ul. Kopernika 17, koniec XV w., i połączona z nią kamienica przy Kopernika 15, późnogotycka z ok. poł. XIV w., fasady rekonstruowane w latach 60.
  • Kopernika 21
  • Kopernika 38, XV w.
  • Rynek Staromiejski 9, koniec XIII w.
  • Rynek Staromiejski 17, połowa XIII w. (przebudowana w XIV, XVI, XVII i XVIII wieku; zachowało się tu wiele elementów dawnej kamienicy gotyckiej)
  • Rynek Staromiejski 20, około 1489 r.
  • Rynek Staromiejski / ul. Panny Marii 2, XIV w.
  • Piekary 9, około 1400 r.
  • Rabiańska 8, XV w. – obecnie mieści Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN
  • Rabiańska 24, początek XVI w.
  • Żeglarska 5, XIII/XIV w.
  • Żeglarska 7, około 1500 r.
  • Żeglarska 9, XV w.
  • Żeglarska 10, XV w.
  • Żeglarska 13, XV w.
  • Łazienna 3, XV w.
  • Łazienna 5, XIV w.
  • Łazienna 22, XV w. – jedna z najlepiej zachowanych gotyckich kamienic patrycjuszowskich w Polsce
  • Franciszkańska 12, połowa XVI w.
  • Szczytna 2, połowa XIV w.
  • Szczytna 11
  • Szczytna 13, XIV w.
  • Szczytna 15, XV w.
  • Szczytna 16, XV w.
  • Szczytna 17,koniec XIV w.
  • Mostowa 22, XV w.
  • Mostowa 24, XV w.
  • Szeroka 38, XIV/XV w. – najstarsza kamienica tej ulicy
  • Chełmińska 14, XV w.
  • Mostowa 6, trzy późnogotyckie kamienice, na początku XVI w. podczas przebudowy renesansowej połączono wspólną fasadą zwieńczoną półkolistymi szczytami flankowanymi sterczynami
  • Piekary 20, XV w.

Znajdujące się na Nowym Mieście

  • Królowej Jadwigi 9, XIV w.
  • Sukiennicza 26, XV w.
  • Wielkie Garbary 7, zespół trzech kamienic, kamienica środkowa – gotycka, lewa – renesansowa, prawa – barokowa z klasycystyczną fasadą, na gotyckich piwnicach
  • Małe Garbary 6, początek XV w.
Wybrane kamienice renesansowe
ul. Piekary 41
Rynek Nowomiejski 23
ul. Piekary 12
ul. Łazienna 4

Kamienice renesansowe i manierystyczne

Znajdujące się na Starym Mieście

  • Dom Eskenów
  • Łazienna 4, koniec XVI w.
  • Panny Marii 9, 2 połowa XVI w.
  • Piekary 41, koniec XVI w.
  • Piekary 25, przełom XVI i XVII w.
  • Piekary 12, z XVI-XVII w.
  • Rynek Staromiejski 19, ok. 1600
  • Rynek Staromiejski 31, z 1653 r.
  • Rabiańska 6, kamienica na zrębie gotyckim, przebudowana ok. 1625 r.
  • Szeroka 40, XVII-wieczna

Znajdujące się na Nowym Mieście

  • Królowej Jadwigi 3, połowa XVI w.
  • Małe Garbary 7, połowa XVII w.
  • Rynek Nowomiejski 23, XVII w.

Kamienice barokowe

Znajdujące się na Starym Mieście

Znajdujące się na Nowym Mieście

Spichrze

Inne zabytki

Znajdujące się na Starym Mieście

Znajdujące się na Nowym Mieście

Twierdza Toruń

XIX-wieczna Twierdza Toruń składa się z ponad 150 obiektów (w tym 15. dużych fortów). Fortyfikacje toruńskie są zabytkami techniki wojennej i tworzą unikatowy system fortyfikacji na skalę europejską. Twierdza Toruń do rejestru zabytków została wpisana w 1971 roku[7].

Zabytki poza zespołem staromiejskim

Barbarka

Wybrane zabytki znajdujące się na Barbarce:

ZdjęcieNazwaRok powstania
Kaplica św. Barbary w Toruniu5.jpgkaplica św. Barbary1842
Cmentarz św. Barbary w Toruniu8.jpgcmentarz św. Barbary1842
Barbarka pomnik kamienny.jpgChwalebne kamienieok. 1919

Bielany

Wybrane zabytki znajdujące się na Bielanach:

ZdjęcieNazwaRok powstania
Hospicjum Światło im. Jana Pawła II w Toruniu.jpgDwór Bielański, obecnie Hospicjum ŚwiatłoXVII/XVIII w.
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych TORUN.jpgdawny budynek Królewskiego Kolegium Nauczycielskiego, obecnie siedziba Kujawsko-Pomorskiego Funduszu Pożyczkowegokoniec XIX w.
Toruń, ul. Sienkiewicza 36 (OLA Z.).JPGdawny Przytułek dla Starców i Kalek, obecnie Kujawsko-Pomorskie Centrum Edukacji Nauczycieli1887
Stacja pomp Stare Bielany w Toruniu1.jpgStacja pomp Stare Bielany1894
Koszary 6. sog.jpg6. Samodzielny Oddział Geograficzny
UMK WT 1.JPGWyższe Seminarium Duchowne
Kościół św. Józefa w Toruniu.jpgZespół klasztorny ojców redemptorystów wraz z kościołem pw. św. Józefa1962

Bydgoskie Przedmieście

Od 2011 roku dzielnica znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków (historyczny układ urbanistyczny Bydgoskiego Przedmieścia i Rybaków)[8].

Mokre

Wybrane zabytki znajdujące się na Mokrem:

ZdjęcieNazwaRok powstania
Młyn Richtera jest obecnie siedzibą Centrum Nowoczesności Młyn Wiedzy.jpgmłyn zbożowy RichteraXIX wiek
Toruń, hala tokarni, 1898, ul. Grudziądzka (OLA Z.).JPGfabryki maszyn Born i Schütze1856
Torun cerkiew 01.jpgCerkiew św. Mikołaja1888
Torun willa Batorego 5.jpgWilla Krauzego1903
Toruń, zespół kościoła poewangelickiego św. Jerzego, ul. Podgórna 74,76(Ola Z.).JPGKościół Matki Boskiej Zwycięskiej wraz z plebanią1907
Torun Chrystusa Krola 1.jpgKościół Chrystusa Króla1930

Chełmińskie Przedmieście

Wybrane zabytki znajdujące się na Chełmińskim Przedmieściu:

ZdjęcieNazwaRok powstania
Aniołektoruń.jpgCmentarz św. Jerzego1811
Cmentarz Najświętszej Marii Panny w Toruniu, jesień 2017.jpgCmentarz Najświętszej Marii Panny1919
Przedszkole Miejskie nr 6 im. Wandy Chotomskiej w Toruniu.jpgBudynek Przedszkola Miejskiego nr 6 im. Wandy Chotomskiej
Siedziba Krajowej Spółki Cukrowej w Toruniu22.jpgBudynek Krajowej Spółki Cukrowej
Lodowisko w Toruniu56.jpgLodowisko Tor-Tor im. Józefa Stogowskiego1960

Jakubskie Przedmieście

Wybrane zabytki znajdujące się na Jakubskim Przedmieściu:

ZdjęcieNazwaRok powstaniaUwagi
Toruń, cmentarz żydowski, ul. Pułaskiego 18 (tablica pamiątkowa na obelisku i lipa Rabina Kaliszera) (OLA Z.).JPGCmentarz żydowskiXVIII w.
Torun cmentarz sw Jakuba nagrobek Teresy Nawrowskiej 01.jpgCmentarz św. Jakuba1817
Toruń, koszary „Bramy Lubickiej”, ul. Chłopickiego 1 do 7 (1) (OLA Z.).JPGfort św. Jakuba1833/1884

Winnica

Wybrane zabytki znajdujące się na Winnicy:

ZdjęcieNazwaRok powstaniaUwagi
Toruń, ul. Winnica 44 (2) (OLA Z.).JPGbudynek mieszkalny1902Dawny młyn wodny, wzniesiony XIII w., tzw. Trzeposz (niem.Treposch). Początkowo drewniany, wielokrotnie przebudowywany, ostatecznie w 1902 r. zaadaptowany na cele mieszkalne – do 1944 r. mieścił się tam letni pensjonat dla niemieckich oficerów. Do młyna prowadziła istniejąca do dziś, lecz zachowana we fragmencie ul. Droga Trzeposka. Młyn zasilany był wodą z nieistniejącego dziś stawu młyńskiego zlokalizowanego ok. 100 m w kierunku wschodnim
Fragment zabudowy jednorodzinnej przy ulicy Winnica w Toruniu.jpgbudynki mieszkalneXIX w.Domy ryglowe z końca XIX w. przy ul. Winnica, Ścieżka Szkolna, Antczaka i Studziennej, niektóre z zachowanymi drewnianymi gankami
Torun gazownia Szosa Lubicka.JPGGazownia1945
Twierdza Torun Fort I 2011.jpgFort I Twierdzy Toruń1892Początkowo standardowy fort artyleryjski, po przebudowie fort pancerny

Rudak

Wybrane zabytki znajdujące się na Rudaku

ZdjęcieNazwaRok powstaniaUwagi
Toruń, zaniedbany cmentarz poniemiecki, ul. Rudacka (2) (OLA Z.).JPGCmentarz na RudakuXVII w.
Twierdza Torun Fort Kolejowy (babu2).jpgFort Kolejowy1866Standardowy fort artyleryjski
Twierdza Torun Fort XV (babu2).jpgFort XV Twierdzy Toruń1894
Torun kosciol Opatrznosci Bozej.jpgkościół Opatrzności Bożej1909
Figura Chrystusa na Rudaku w Toruniu.jpgFigura Chrystusa1922

Kaszczorek

Wybrane zabytki znajdujące się w Kaszczorku:

ZdjęcieNazwaRok powstaniaUwagi
Kaszczorek kościół.jpgKościół Podwyższenia Krzyża Świętego1321
Most tłokościółgóra.jpgmost żelbetowo-stalowo-drewniany1893
Ujscie Drwecy do Wisly, Zlotoria (2).JPGichtiofaunistyczny rezerwat przyrody1961Ochronie gatunkowej podlegają: pstrąg potokowy, łosoś, certa i troć wędrowna. Przy ujściu Drwęcy do Wisły żyje minóg rzeczny. Rzeka stanowi naturalną historyczną granicę pomiędzy ziemią chełmińską a ziemią dobrzyńską.

Podgórz

Wybrane zabytki znajdujące się na Podgórzu[9]:

ZdjęciePierwotne przeznaczenieAktualne przeznaczenieRok powstania
Torun Dybow dziedziniec.jpgZamek Dybówcentrum kulturyok. 1423
Toruń, kościół pw śś. Piotra i Pawła, Podgórz, ul. Poznańska 49 (1) (OLA Z.).JPGkościół i klasztor poreformackikościół parafialny zakonu franciszkanów1644
Torun-Podgorz zrujnowana gazownia.jpgKompleks Gazowni i Wodociągów na Podgórzu1908[10]
Torun ratusz Podgorza.jpgbudynek ratusza i pocztyprzychodnia zdrowia1907
Torun-Kluczyki wieza cisnien.jpgkolejowa wieża ciśnieńbudynek mieszkalny1943
Państwowej Straży Pożarnej w Toruniu.jpgOchotnicza Straż PożarnaPaństwowa Straż Pożarna1907

Okres międzywojenny

Budowle z okresu międzywojennego, o architekturze nawiązującej do klasycyzmu, z elementami modernizmu, funkcjonalizmu i art déco[11][12]:

ZdjęciePierwotne przeznaczenieAktualne przeznaczenieRok powstaniaArchitektDzielnica
Urząd marszałkowski w Toruniu.jpgDyrekcja Okręgowa Kolei PaństwowychUrząd Marszałkowski województwa kujawsko-pomorskiego1932Franciszek Krzywda-Polkowski, ze zmianami Stefana CybichowskiegoCentrum
Torun dyrekcja lasow Mickiewicza 9.jpgRegionalna Dyrekcja Lasów PaństwowychRegionalna Dyrekcja Lasów Państwowych1931Kazimierz Ulatowski, rzeźby Ignacy ZelekBydgoskie Przedmieście
Gmach Starostwa Pomorskiego, ob- Wydz- Humanistyczny UMK, 1935-36 2012-09-26 12-58-54.jpgStarostwo Krajowe i Komunalna Kasa OszczędnościCollegium Minus Uniwersytetu Mikołaja Kopernika1935Jerzy WierzbickiZespół staromiejski Torunia
Miejska Przychodnia Specjalistyczna w Toruniu66.jpgKasa ChorychMiejska Przychodnia Specjalistyczna1928Kazimierz Ulatowski, Ignacy Zelek, witraże H. JackowskiCentrum
Hala wystawowa w Toruniu4.jpgHala WystawowaHala Wystawowa1928Kazimierz UlatowskiBydgoskie Przedmieście
Torun Bank Rolny.jpgBank RolnyBudynek Banku BGŻ BNP Paribas1937Marian LalewiczCentrum
Przychodnia Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych w Toruniu66.jpgDyrekcja Dróg WodnychWojewódzki Szpital Obserwacyjno-Zakaźny1932Kazimierz UlatowskiBydgoskie Przedmieście
Budynek Wydziału Matematyki i Informatyki UMK w Toruniu.jpgMuzeum Ziemi Pomorskiej im. J. PiłsudskiegoWydział Matematyki i Informatyki UMK1947S. Putowski i T. KaszubskiBydgoskie Przedmieście
Archiwum-DS1 2.JPGDom Społeczny im. Józefa PiłsudskiegoBudynek Domu Studenckiego nr 11935Kazimierz UlatowskiBydgoskie Przedmieście
Bank Inwestycyjny1935Romuald Gutt
12 Podgórska Street in Toruń 2.jpgRozgłośnia Polskiego Radiabudynek mieszkalny1935Antoni DygatStawki
Torun Dom Zolnierza 2018 01.jpgDom ŻołnierzaKino Grunwald, obecnie w trakcie adaptacji na Teatr Muzyczny1933Leopold JarosławskiCentrum|
UMK - Wydział Fizyki.jpgPomorski Sąd ApelacyjnyBudynek Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej UMK1945Zbigniew WahlChełmińskie Przedmieście
Torun dom Vesty Mickiewicza 7.jpgDom mieszkalny towarzystwa ubezpieczeń VestaBudynek mieszkalny1934Wera i Kazimierz SylwestrowiczBydgoskie Przedmieście
ZS numer 14 w Toruniu.JPGSzkoła Podstawowa nr 18Szkoła Podstawowa nr 141947Stawki

Cmentarze

Cmentarze wpisane do rejestru zabytków[13]:

ZdjęcieNazwaAdministratorRok założeniaDzielnicaUwagi
Cmentarz Garnizonowy w Toruniu4.jpgCmentarz Komunalny nr 1Gmina Miasta Toruń1839Centrumnieczynny, dawniej wojskowy
Toruń, cmentarz „samobójców”, tzw. Szmalcówka, ob. komunalny, 2 poł. XIX (OLA Z.).JPGCmentarz Komunalny nr 2Gmina Miasta Toruń1891Mokre
Toruń Jabłoński.jpgCmentarz św. Jerzegoparafia katedralna, parafia ewangelicko-augsburska, parafia prawosławna i parafia WNMP1811Chełmińskie Przedmieście
Cmentarz św. Barbary w Toruniu1.jpgCmentarz św. Barbaryparafia św. Antoniego1842Barbarka
Toruń, cmentarz przy ul. Rydygiera 21 (15) (OLA Z.).JPGCmentarz Matki Bożej Królowej Polskiparafia MBKPI poł. XIX w.Rubinkowo Inieczynny
Toruń Wybick Lula.JPGCmentarz Najświętszej Marii Pannyparafia WNMP1919Chełmińskie Przedmieście
Torun Golgota chapel 01.JPGCmentarz św. św. Piotra i Pawłaparafia św. św. Piotra i Pawła1651Podgórz

Okolice Torunia

Okolice Torunia to tereny o dużych walorach turystycznych, o ciekawych miejscach związanych z historią regionu. Spośród nich wyróżnić można doskonale zachowany zamek krzyżacki w Zamku Bierzgłowskim, ruiny zamków w Złotorii, Raciążku, Papowie Biskupim, Małej Nieszawce, Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie, Ośrodek Szopenowski w Szafarni oraz Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach.

Historyczne przejścia graniczne

  • Pod Toruniem, od Służewa, przez Otłoczyn wzdłuż rzeczki Tążyna (D1-C2) oraz od Silna przez Grabowiec do Lubicza Górnego (C2) przebiegała granica carsko-pruska, wzdłuż której zachował się tzw. „kordon graniczny” – wał ziemny z rowami oddzielający zaborców, a także posterunki graniczne pruskie (Obory, Nowa Wieś, Otłoczyn – komora celna, cmentarz protestancki), carskie (Smogorzewiec, Zawały, Aleksandrów Kujawski – okazały dworzec kolejowy na miarę wielkości Imperium Rosyjskiego) oraz prawosławny cmentarz żołnierzy carskich (Lubicz Górny).
  • Przejście graniczne Otłoczyn – Aleksandrowo (dzisiaj miasto Aleksandrów Kujawski). W 1862 roku uruchomiono połączenie kolejowe Prus z Rosją z Bydgoszczy do Łowicza. Nowy szlak handlowy oficjalnie nazwano Drogą Żelazną Warszawsko-Bydgoską.

Przypisy

  1. Eugeniusz Gąsiorowski, Toruńska kamienica mieszczańska, s. 69, [w:] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Nauki Humanistyczno Społeczne, z. 16, Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo, I.
  2. Zarządzenie Prezydenta RP z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 422).
  3. Miejscy Konserwatorzy. torun.wkz.gov.pl. (pol.).
  4. Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków. torun.wkz.gov.pl. (pol.).
  5. Bramy i baszty. torun.pl. (pol.).
  6. Przewodnik Toruń. Warszawa: Sport i Turystyka, 1971, s. 64.
  7. Twierdza Toruń. torun.pl. (pol.).
  8. Konserwator - Rejestr zabytków nieruchomych, www.torun.wkz.gov.pl [dostęp 2017-05-30] (ang.).
  9. JW Web Development, Toruń, Atrakcje Torunia, Przewodnik po Toruniu, Zwiedzanie Torunia z przewodnikiem, Przewodnicy miejscy Toruń przewodnik miejski Informacja turystyczna, Zabytki Torunia i kujawsko-pomorskiego, Muzea, Historia, Pierniki toruńskie, Twierdza Toruń, www.turystyka.torun.pl [dostęp 2018-04-22] (pol.).
  10. Kluczwajd 2018 ↓, s. 34.
  11. Michał P. Kadlec, PO TORUNIU: KSIĄŻKA #9 | „Toruński modernizm: architektura miasta 1920-1989” – praca zbiorowa, PO TORUNIU, 30 stycznia 2017 [dostęp 2018-04-22].
  12. Modernizm toruński | www.torun.pl, www.torun.pl [dostęp 2018-04-22] (pol.).
  13. JW Web Development, Cmentarze Toruń, www.torunskiecmentarze.pl [dostęp 2018-04-22] (pol.).

Bibliografia

  • Katarzyna Kluczwajd: Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat. Łódź: Dom Wydawniczy Księży Młyn, 2018. ISBN 978-83-7729-452-9.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Flag of UNESCO.svg
Flag of the United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO)
Obiekt zabytkowy znak.svg
Wzór znaku informacyjnego umieszczonego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków w Polsce
Toruń, kościół garnizonowy św. Katarzyny.jpg
Autor: Tomek Grudziński, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, dawny kościół ewangelicki, ob. rzym.-kat. par. p.w. św. Katarzyny (garnizonowy), 1894-1897
Torun Chrystusa Krola 1.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY 3.0
Toruń-Mokre, kościół Chrystusa Króla, arch. Kazimierz Ulatowski (zabytek nr rejestr. A/1344)
Lodowisko w Toruniu56.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Lodowisko w Toruniu56
Cmentarz Najświętszej Marii Panny w Toruniu, jesień 2017.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz Najświętszej Marii Panny w Toruniu, jesień 2017
CopernicusHouse.jpg
Autor: Stephen McCluskey, Licencja: CC BY-SA 2.5
Toruń, ul. Kopernika - zespół dwóch kamienic gotyckich, od lewej:
  • - Kopernika nr 15 (dawniej 13) - gotycka kamienica z oficynami, ok. 1350, obecnie część oddziału Muzeum Okręgowego - Dom Mikołaja Kopernika (zabytek nr A/962)
  • - Kopernika nr 17 (dawniej 15) - gotycka kamienica "Dom Kopernika" ok. 1464-1480, XX w. (zabytek nr A/962 oraz 37/A)
Torun kamienica Zeglarska 17-19.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Toruń, ul. Żeglarska 17/19 - kamienica gotycka
Siedziba Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego konserwatora zabytków w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Siedziba Kujawsko-Pomorskiego Wojewódzkiego konserwatora zabytków w Toruniu
Ulica Bankowa w Toruniu, mury miejskie.JPG
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ulica Bankowa w Toruniu, mury miejskie
Zespół Staromiejski Torunia, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zespół Staromiejski Torunia, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa Kultury UNESCO
Torun Building XVI.JPG
Autor: Scotch Mist, Licencja: CC BY-SA 3.0
Rynek Staromiejski, w pierzei wodoczny Hotel Trzy Korony, w głębi kościół Wniebowzięcia NMP, Galeria Mist Scotch zawiera wiele zdjęć zabytkowych budowli, pomników i miejsc pamięci w Polsce.
Kaplica św. Barbary w Toruniu5.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kaplica św. Barbary w Toruniu
Toruń, ul. Winnica 44 (2) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Winnica 44 - dom, 1902 (zabytek nr A/233)
Twierdza Torun Fort IV (babu2).jpg
Autor: babu2, Licencja: CC BY 2.0
Fosa w prawej części koszar szyjowych Fortu IV Twierdzy Toruń
Toruń Wybick Lula.JPG
Cmentarz przy ul. Wybickiego w Toruniu, nagrobek Anastazji Lula (1880-1932)
Budynek Wydziału Matematyki i Informatyki UMK w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Budynek Wydziału Matematyki i Informatyki UMK w Toruniu
Brama klasztorna, ul ducha św.jpg
Autor: Spens03, Licencja: CC BY-SA 3.0
Brama klasztorna (The Monestery gate), widok od ul. Ducha Świętego
Torun Mostowa 24 (01).jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, kamienica przy ul. Mostowej 24.
Hospicjum Światło im. Jana Pawła II w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hospicjum Światło im. Jana Pawła II w Toruniu
Toruń - Ratusz nocą.jpg
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC BY-SA 2.5
Ratusz w Toruniu nocą.
Toruń, cmentarz „samobójców”, tzw. Szmalcówka, ob. komunalny, 2 poł. XIX (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, cmentarz „samobójców”, tzw. Szmalcówka, ob. komunalny, 2 poł. XIX
Stacja pomp Stare Bielany w Toruniu1.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Stacja pomp Stare Bielany w Toruniu1
12 Podgórska Street in Toruń 2.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Dawny budynek radiostacji w Toruniu przy ul. Podgórskiej 12 z lat 30. XX w., proj. Antoni Dygat. Przebudowany po 1945 r.
Twierdza Torun Fort IX 2011.jpg
Autor: Michał Madajewski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fort IX Twierdzy Toruń
Koszary 6. sog.jpg
Autor: Darek Tyfus, Licencja: CC BY-SA 4.0
Widok od ul. Sienkiewicza na ścianę koszar 6. Samodzielnego Oddziału Geograficznego w Toruniu
Toruń, Kościół Św. Ducha.jpg
Autor: 1bumer, Licencja: CC BY-SA 3.0
kościół akademicki św. Ducha w Toruniu, 1743-56, 1897-99
Mury Starego Miasta w Toruniu66.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mury Starego Miasta w Toruniu66
Kaszczorek kościół.jpg
Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Kaszczorku, woj. kujawsko-pomorskie.
Kościół św. Józefa w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Józefa w Toruniu
Szafarnia, zespół pałacowy.jpg
Autor: 1bumer, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Szafarnia, zespół pałacowy, dwór
Torun Golgota chapel 01.JPG
Autor: Pnapora, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, kaplica Golgota, 1813
Podmurna 18, Toruń.JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Podmurna 18 - Baszta „Monstrancja” (zabytek nr rejestr. A/145 z 17.10.1929 i z 17.07.1998)
Torun-Kluczyki wieza cisnien.jpg
Toruń-Kluczyki, wieża ciśnień
UMK - Wydział Fizyki.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
UMK - Wydział Fizyki
Pomnik Historii logo.svg
Logo Pomników Historii Polski
Miejska Przychodnia Specjalistyczna w Toruniu66.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Miejska Przychodnia Specjalistyczna w Toruniu66
Torun ul Szeroka.jpg
Autor: Piotr Kożurno, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ulica Szeroka w Toruniu.
Fragment zabudowy jednorodzinnej przy ulicy Winnica w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fragment zabudowy jednorodzinnej przy ulicy Winnica w Toruniu
Torun Building XVII.JPG
Autor: Scotch Mist, Licencja: CC BY-SA 3.0
Galeria Mist Scotch zawiera wiele zdjęć zabytkowych budowli, pomników i miejsc pamięci w Polsce.
Ruiny zamku w Raciążku.jpg
Autor: ZeroJeden, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
ruiny zamku, XIV-XVIII, 1 poł. XIX Raciążek, Gmina Raciążek
Witraż katedra, Toruń 04.jpg
Autor: PawełS, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, Bazylika katedralna św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty w Toruniu
Distinctive emblem for cultural property.svg Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID 602949.
Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu55.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Muzeum Uniwersyteckie w Toruniu55
Kościół św. Jakuba, Toruń.JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń - kościół par. pw. św. Jakuba, XIV w.
Toruń, baszta Żuraw, ul. Bulwar Filadelfijski 6 (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, Bulwar Filadelfijski 6 - baszta „Żuraw", k. XIII, XVI, XVII, 1823 (zabytek nr A/130 z 17.10.1929 i z 30.05.1996)
Twierdza Torun Fort V (babu2).jpg
Autor: babu2, Licencja: CC BY 2.0
Brama wjazdowa do Fortu V Twierdzy Toruń
Barbarka pomnik kamienny.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY 3.0
Toruń-Barbarka, kamienny pomnik prawdopodobnie z lat 1912-19
Toruń, koszary „Bramy Lubickiej”, ul. Chłopickiego 1 do 7 (4) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Chłopickiego 1-7 - koszary „Bramy Lubickiej”, 1880-93: schron koszarowy (zabytek nr rejestr. A/95/1-5)
Torun ratusz Podgorza.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Torun Ducha 3.jpg
Autor: Andrzej Otrębski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń - kamienica przy ul. Św. Ducha 3
Mury obronne Starego Miasta.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mury obronne Starego Miasta
Torun willa Batorego 5.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Toruń, willa przy ul. Batorego 5 z 1903 r.
I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
I Liceum Ogólnokształcące im. Mikołaja Kopernika w Toruniu
Torun gazownia Szosa Lubicka.JPG
Autor: Piotr Kożurno, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zakłady gazowe w Toruniu, ul. Szosa Lubicka.
Toruń, hala tokarni, 1898, ul. Grudziądzka (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Grudziądzka - zespół odlewni żelaza i stali (dawenej fabryki maszyn „Born i Schutze”): hala tokarni, 1898 (zabytek nr A/741/1-6)
Twierdza Torun Fort XV (babu2).jpg
Autor: babu2, Licencja: CC BY 2.0
Lewa kaponiera barkowa Fortu XV Twierdzy Toruń
Figura Chrystusa na Rudaku w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Figura Chrystusa na Rudaku w Toruniu, tekst pod figurą: Serce Jezusa zmiłuj się nad nami. Fundacja Gminy Stawki 1930
Torun Bank Rolny.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Toruń, dawny Bank Rolny, obecnie Bank Gospodarki Żywnościowej, zbudowany w latach 1937-39 wg proj. Mariana Lalewicza
Dzielnica staromiejska w Toruniu jpg.DSCN7296ps.jpg
Autor: Wiesław Gwizdalski, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń dzielnica staromiejska - w tle kościół parafialny, obecnie katedra p.w. św. Jana Chrzciciela i Jana Ewangelisty (zabytek nr A/275/244)
Urząd marszałkowski w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
urząd marszałkowski w Toruniu
Torun Dom Zolnierza 2018 01.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, ul. Warszawska 11, dawny Dom Żołnierza, później kino Grunwald, obecnie w trakcie adaptacji na Kujawsko-Pomorski Teatr Muzyczny.
Toruń, zaniedbany cmentarz poniemiecki, ul. Rudacka (2) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
zaniedbany cmentarz ewangelicki, ul. Rudacka 29
Toruń, kościół pw śś. Piotra i Pawła, Podgórz, ul. Poznańska 49 (1) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń Podgórz, ul. Poznańska 49 - zespół klasztorny poreformacki:
  • - kościół, obecnie parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, 1644 r., XVIII w.
  • - klasztor, obecnie plebania oraz klasztor franciszkanów, poł. XVII, XVIII w.
Zakład Astrofizyki Centrum Astronomicznego im. M. Kopernika.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zakład Astrofizyki Centrum Astronomicznego im. M. Kopernika
Torun kamienica ul Piekary 41.jpg
Autor: Piotr Kożurno, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, ul. Piekary 41 - renesansowa kamienica, XV/XVI, k. XVIII. (zabytek nr A/198)
Leaning Tower in Toruń.jpg
Autor: Zorro2212, Licencja: CC BY-SA 3.0
Krzywa wieża w Toruniu
602998 Toruń Baszta Koci Łeb.JPG
Autor: Dawid Galus, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, baszta Koci Łeb z przyległymi odcinkami murów obronnych i przylegającym budynkiem, XVI, 1703
Torun kamienica ul Piekary 9.jpg
Autor: Piotr Kożurno, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kamienica przy ul. Piekary 9 w Toruniu. Gotycka, przebudowana w 1897 r.
Ujscie Drwecy do Wisly, Zlotoria (2).JPG
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ujście Drwęcy do Wisły w Złotorii, na granicy Torunia.
Toruń, cmentarz przy ul. Rydygiera 21 (15) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Rydygiera 21 - cmentarz parafii MB Królowej Polski na Rubinkowie (nieczynny), po 1930 (zabytek nr A/554)
Ulica Szeroka w Toruniu8.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Ulica Szeroka w Toruniu8
Cesar's Arch (gate) in Torun.JPG
Autor: Nieszka, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl

Toruń - zabytkowe kamienice:

  • ul. Piekary 35 - kamienica, XV, XVIII, 4 ćw, XIX, XX
Distinctive emblem for cultural property.svg Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID 603167.
  • ul. Piekary 37 - kamienica, tzw. Łuk Cezara, XV, XVII/XVIII, 1915
Distinctive emblem for cultural property.svg Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID 603168.
  • ul. Piekary 39 - kamienica, XV, XVIII, 4 ćw. XIX, 1936
Distinctive emblem for cultural property.svg Ta fotografia przedstawia zabytek wpisany do rejestru zabytków pod numerem ID 603169.
Gmach Starostwa Pomorskiego, ob- Wydz- Humanistyczny UMK, 1935-36 2012-09-26 12-58-54.jpg
Autor: owiec46, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Fosa Staromiejska 1 a - dawny gmach Starostwa Pomorskiego, obecnie Wydział Humanistyczny UMK, 1935-36 (zabytek nr A/1349 z 11 lutego 2008)
Torun kamienica Piekary 12.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, renesansowa kamienica z XVI w. przy ul. Piekary 12, obecnie siedziba konsulatu Litwy.
Piwnice Schmidt-Cassegrain telescope.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Pawilon z teleskopem Schmidta-Cassegraina w obserwatorium w Piwnicach
Torun dyrekcja lasow Mickiewicza 9.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, ul. Mickiewicza 9, budynek Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych, proj. Kazimierz Ulatowski, rzeźby Ignacy Zelek.
Toruń Jabłoński.jpg
Nagrobek Adama Jabłońskiego (1888-1936) na cmentarzu św. Jerzego w Toruniu
Torun kamienica ul Franciszkanska 12.jpg
Autor: Piotr Kożurno, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, ul. Franciszkańska 12 - gotycka kamienica, XIV, poł. XVI w. (zabytek nr A/278)
UMK WT 1.JPG
Autor: Piroman, Licencja: CC BY 3.0
Widok na Wyższe Seminarium Duchowne Diecezji Toruńskiej
Ul. Podmurna 30, Toruń.JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Podmurna 30 - baszta w zespole murów miejskich, 2 poł. XIII, 1880 (zabytek nr A/503)
Cmentarz Garnizonowy w Toruniu4.jpg
Toruń, cmentarz garnizonowy, foto Edyp
Torun cmentarz sw Jakuba nagrobek Teresy Nawrowskiej 01.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, cmentarz parafii św. Jakuba w Toruniu przy ul. Antczaka - nagrobek Ireny z Żuralskich Nawrowskiej (1891-1928).
Kościół św. Szczepana w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół św. Szczepana w Toruniu
Brama Klasztorna w Toruniu1.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Brama Klasztorna w Toruniu1
Medieval Town of Torun Poland (355456506).jpg
Autor: Janusz Leszczynski from Vancouver BC, Canada, Licencja: CC BY 2.0

Torun owes its origins to the Teutonic Order, which built a castle there in the mid-13th century as a base for the conquest and evangelization of Prussia. It soon developed a commercial role as part of the Hanseatic League. In the Old and New Town, the many imposing public and private buildings from the 14th and 15th centuries (among them the house of Copernicus) are striking evidence of Torun's importance.

Explore Jan 12th 2007 # 383

'Medieval Town of Torun' On Black
Torun ul Ciasna luki.jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Pko (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY 2.5
Toruń, ul. Ciasna, najwęższa ulica toruńskiej starówki.
Torun kamienica ul Lazienna 4.jpg
Autor: User:Pko, Licencja: CC BY-SA 3.0
Renesansowa kamienica przy ul. Łaziennej 4 w Toruniu.
Toruń Fort XIII 3.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, fort XIII im. K. Kniaziewicza, 1880-1885, 1889-1893, 1905-1914
Zamek krzyzacki s2.jpg
Autor: Spens03, Licencja: CC BY-SA 3.0
Ruiny zamku krzyżackiego
Brama Mostowa, Toruń.JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Brama Mostowa, 1432, widok od strony Wisły
Torun Mostowa 14 (palac Fengerow) fasada.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY 3.0
Toruń, Mostowa 14, dawny pałac Fengerów, zbudowany 1742, przebudowany w 1833 (zabytek nr A/510)
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych TORUN.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych TORUN
Torun Dybow dziedziniec.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Toruń, Zamek Dybowski, dziedziniec
Torun cerkiew 01.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Toruń-Mokre, cerkiew prawosławna św. Mikołaja (dawny kościół ewangelicki) przy ul. Podgórnej
Przedszkole Miejskie nr 6 im. Wandy Chotomskiej w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Przedszkole Miejskie nr 6 im. Wandy Chotomskiej w Toruniu
Toruń, mury miejskie i brama Żeglarska (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń - Brama Żeglarska, 1 poł. XIV, XIX (zabytek nr rejestr. A/47/181)
Torun apartment house under the star2.jpg
Autor: Tomasz Barc, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, Rynek Staromiejski 35 (d. 33), kamienica „Pod Gwiazdą”, 2 poł. XIII, poł. XVI, 1697, 1967-1969
Toruń, ul. Sienkiewicza 36 (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Sienkiewicza 36 - dawny dom starców, obecnie Nauczycielskie Kolegium Języków Obcych, 1886-1887 (zabytek nr A/274)
Toruń - Zamek Krzyżacki 02.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Ruiny Zamku Krzyżackiego w Toruniu.
Toruń, zespół kościoła poewangelickiego św. Jerzego, ul. Podgórna 74,76(Ola Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Podgórna - Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej, dawniej ewangelicki p.w. św. Jerzego (Ola Z., zabytek nr rejestr. A/64/1-2)
Torun Building XIII.JPG
Autor: Scotch Mist, Licencja: CC BY-SA 3.0
Galeria Mist Scotch zawiera wiele zdjęć zabytkowych budowli, pomników i miejsc pamięci w Polsce.
Torun-Podgorz zrujnowana gazownia.jpg
Toruń-Podgórz, zrujnowana gazownia z pocz. XX w.
Mury miejskie Torunia.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mury miejskie Torunia
Cmentarz św. Barbary w Toruniu8.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz św. Barbary w Toruniu8
ZS numer 14 w Toruniu.JPG
Autor: Ananas96, Licencja: CC BY-SA 4.0
ZS 24 w Toruniu
Toruń - Zamek Krzyżacki 01.JPG
Autor: Lestat (Jan Mehlich), Licencja: CC BY-SA 3.0
Ruiny Zamku Krzyżackiego w Toruniu.
Siedziba Krajowej Spółki Cukrowej w Toruniu22.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Siedziba Krajowej Spółki Cukrowej w Toruniu22
Państwowej Straży Pożarnej w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Państwowej Straży Pożarnej w Toruniu
Twierdza Torun Fort Kolejowy (babu2).jpg
Autor: babu2, Licencja: CC BY 2.0
Podstawa osi trzpienia lawety działa w Forcie Kolejowym Twierdzy Toruń
Mur wysoki, ul. Pod Krzywą Wieżą (Ola Z.).jpg
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Pod Krzywą Wieżą - mury miejskie Starego Miasta (zabytek nr A/1256)
Torun kamienica ul Lazienna 5.jpg
Autor: Piotr Kożurno, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, ul. Łazienna 5 - gotycka kamienica, 2 poł. XIV, XVIII, XIX w. (zabytek nr A/258)
Torun Rynek Nowomiejski 23.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, renesansowa kamienica przy Rynku Nowomiejskim 23 z końca XVI w.
2009.07.23 BIERZGŁOWO (51).JPG
Autor: Kozak1410, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Bierzgłowo, zamek, ob. diecezjalne centrum kultury, XIII/XIV, 1860, 1909
Siedziba muzeum.JPG
Autor: Urszula, Licencja: CC BY-SA 3.0
siedziba Muzeum Piśmiennictwa i Drukarstwa w Grębocinie - XIII-wieczny kościół poewangelicki
Twierdza Torun Fort I 2011.jpg
Autor: Michał Madajewski, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fort I Twierdzy Toruń - brama wjazdowa
Artus Court in Toruń in National Day decoration.jpg
Autor: Margoz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Dwór Artusa udekorowany z okazji Święta Narodowego
Most tłokościółgóra.jpg
Autor: Jacek 767, Licencja: CC BY-SA 3.0
Drewniany most Kaszczorek-Złotoria (Toruń) (Poland)
Toruń, ul. Łazienna (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń - ulica Łazienna w zespole dzielnicy staromiejskiej
Toruń, koszary „Bramy Lubickiej”, ul. Chłopickiego 1 do 7 (1) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń, ul. Chłopickiego 1-7 - koszary „Bramy Lubickiej”, 1880-93: schron koszarowy (zabytek nr rejestr. A/95/1-5)
Torun dom Vesty Mickiewicza 7.jpg
Autor: Pko, Licencja: CC BY-SA 4.0
Toruń, ul. Mickiewicza 7, dom mieszkalny Towarzystwa Ubezpieczeń Vesta, 1934 r., proj. Wera i Kazimierz Sylwestrowiczowie.
Przychodnia Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych w Toruniu66.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Przychodnia Chorób Zakaźnych i Pasożytniczych w Toruniu66
Miasteczko Uniwersyteckie w Toruniu.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Miasteczko Uniwersyteckie w Toruniu
Cmentarz św. Barbary w Toruniu1.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cmentarz św. Barbary w Toruniu1
Ulica piekary.jpg
Autor: Spens03, Licencja: CC BY-SA 3.0
Toruń, ul. Piekary - budynek gospodarczy poczty głównej
Hala wystawowa w Toruniu4.jpg
Autor: Mateuszgdynia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Hala wystawowa w Toruniu4
Toruń Gothic St George Guildhall 2009.jpg
(c) Photograph by Mike Peel (www.mikepeel.net)., CC BY-SA 4.0
Gothic St George Guildhall, Toruń.