Zacharzew (Ostrów Wielkopolski)

Parcele Zacharzewskie

Zacharzew

część miasta Ostrowa Wielkopolskiego
Państwo	Polska
Miasto	Ostrów Wielkopolski
W granicach Ostrowa Wielkopolskiego	od 1934
SIMC	0937184
Położenie na mapie Ostrowa Wielkopolskiego Parcele Zacharzewskie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Parcele Zacharzewskie
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Parcele Zacharzewskie
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego Parcele Zacharzewskie
51°39′30″N 17°46′57″E/51,658312 17,782505
Portal Polska

Zacharzew (wg TERYT: Parcele Zacharzewskie) – część miasta Ostrowa Wielkopolskiego umiejscowiona w jego północno-zachodniej części. Oficjalnie dzieli się na dwa osiedla: nr 9 „Nowe Parcele” i nr 10 „Parcele Zacharzewskie”^[1].

Zacharzew charakteryzuje się przeważającą zabudową mieszkalną jednorodzinną. Część wschodnią i północną zajmują zakłady przemysłowe, usługowe, osiedle bloków wielorodzinnych i cmentarz przy ul. Bema. Ponadto większe zakłady przemysłowe znajdują się między ul. Chłapowskiego a Żniwną oraz na zachodnich peryferiach (baza magazynowa PKN Orlen i Węglozbyt)^[2].

Historia

Wieś Zacharzew wymieniana jest w źródłach od 1444 roku. Wówczas rozgraniczono jest ziemie z sąsiednią Topolą, a w 1446 z Gorzycami.

Kolejnymi właścicielami Zacharzewa byli: Maciej Radzimski (1505), Piotr Radzimski (1535), Maciej Zacharzewski (częściowo od 1545), Wojciech Rąmpczyński (1550), Franciszek Chwalczewski, później brat Piotr. Od 1568 roku Zacharzew należał razem z Krępą i Ostrowem do rodziny Kiełczewskich (do 1654).

W 1730 wieś z folwarkiem była w kluczu krępskim dóbr przygodzickich, które były własnością marszałka koronnego Franciszka Bielińskiego. Wtedy w obręb zespołu folwarcznego wchodził m.in. dwór na kopcu (patrz sekcja Grodzisko). W 1755 roku włości przygodzickie stały się własnością rodu Radziwiłłów: kolejno Marcina, Józefa Mikołaja, Michała Hieronima, Antoniego (pierwszego ordynata przygodzickiego), Wilhelm i Bogusław, Ferdynand, Michał^[3].

W 1931 roku wschodnią, dworsko-folwarczną część wsi (do ulicy Głowackiego^[4]) rozparcelowano, w 1934 włączono do Ostrowa Wielkopolskiego i stopniowo przeznaczano na zabudowę mieszkalną. Dalszy fragment włączono do miasta 1 grudnia 1979 pozostawiając część jako samodzielną wieś z kilkuset mieszkańcami^[5][6].

W dawnym Zacharzewie znajdował się park Cesarza Wilhelma, którego zdjęcie zachowało się na pocztówce w zbiorach Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego^[7].

Folwark w Zacharzewie

Plan założenia dworsko-folwarcznego na tle obecnej zabudowy

Założenie dworsko-folwarczne Zacharzew jeszcze na początku XX wieku położone było we wschodnim skraju wsi i zajmowało prostokątny teren między obecnymi ulicami Krotoszyńską, Wybickiego, Czarnieckiego a Bema. Od zabudowań chłopskich oddzielone było łąką. W południowej części znajdował się dziedziniec folwarczny z dworkiem dzierżawcy, wozownią, stajnią, stodołami i innymi budynkami gospodarczymi. W części północnej mieściła się kolonia domów robotników folwarcznych^[5]. Między tymi dwiema częściami nadal widoczne jest średniowieczne grodzisko – pozostałość wcześniejszych dworów.

W XIX wieku dzierżawcami folwarku byli Wilhelm (1870), a później Bernhard Lange (1877), w latach 80. Jan Gaj, a co najmniej od 1905 do 1929 roku Zdzisław Kornobis^[5][7].

Obecnie większość obszaru dawnego folwarku zajmuje osiedle domów jednorodzinnych oraz szklarnie. Z zabudowań do czasów obecnych zachowały się dawny dom robotników folwarcznych przy ul. Wybickiego 22 oraz dwór dzierżawcy przy ul. Czerwonych Kosynierów 11.

Grodzisko

Przy zbiegu ulic Wybickiego i Skorupki znajduje się kopiec z fosą. Pierwsze wzmianki o budowli obronnej w tym miejscu pochodzą z 1483 roku. W XIV wieku na kopcu otoczonym palisadą znajdował się prawdopodobnie podpiwniczony, drewniany dom. Po jego spaleniu na przełomie XV i XVI w. podwyższono kopiec i wybudowano nowy drewniany dwór, w późniejszych latach umocniony brukiem kamiennym. Dwór z tego okresu wzmiankowany jest podczas lustracji w 1731 r. W wieku XIX wybudowano dwór murowany, z którego zachowały się tylko piwnice^[7]. Grodzisko zostało odkryte w 1989, a wpisane do rejestru zabytków w 1994 roku^[8].

Dwór dzierżawcy^[9]

Przy ul. Czerwonych Kosynierów zachował się dwór zbudowany zapewne pod koniec XIX wieku przez ówczesnych dzierżawców folwarku. Po południowej stronie dworu rozciągał się czworoboczny ogród użytkowy^[3]. Wzniesiony został na rzucie prostokąta z frontowym gankiem wejściowym. Ściany piwnic wykonane są z kamieni, wyższych kondygnacji z cegieł dekorowane poziomymi pasami z ciemniejszej cegły. W czasie przebudowy z początku XX w. dobudowano wschodnią przybudówkę i otynkowano ceglaną elewację. Okna parteru i poddasza w profilowanych obramieniach zwieńczonych gzymsem.

Obecnie używany jest jako dom mieszkalny.

Zabytki

Zabytki wpisane do Ewidencji Zabytków Miasta Ostrowa Wielkopolskiego^[10]:

• liczne domy i wille z lat międzywojennych charakterystyczne dla dzielnicy,
• dwór dzierżawcy z 4 ćw. XX w. przy ul. Czerwonych Kosynierów 11,
• budynek szkoły z 1900 roku przy ul. Krotoszyńskiej 171,
• młyn i domy z przełomu XIX i XX wieku przy ul. Młyńskiej,
• domy z pocz. XX w. przy ul. Radłowskiej i Składowej,
• grodzisko z późnego średniowiecza/nowożytności – wpisane do rejestru zabytków,
• różne punkty osadnicze, osady i cmentarzyska prehistoryczne i średniowieczne.

Położenie

Zacharzew graniczą od północy z Szczygliczką, od południa z Gorzycką Drogą i Odolanowską Drogą (Osiedlem nr 8 „Odolanowskim”), od wschodu ze Śródmieściem, od zachodu ze wsiami Radłów, Zacharzew, Lamki, Gorzyce Wielkie.

Przed 1932 rokiem miejscowość położona była w powiecie odolanowskim, W latach 1975–1998 w województwie kaliskim, w latach 1932-1975 i od 1999 w powiecie ostrowskim.

Transport

Przez Zacharzew przebiega jedyna (oprócz fragmentów obwodnicy – S11 i DK25) droga krajowa w mieście – DK36 ulicami Krotoszyńską i Poznańską^[11] oraz droga powiatowa do Raszkowa^[12]. Kompleksowo przebudowane w latach 2020-2022 ulice Chłapowskiego i Wybickiego są z kolei fragmentem ramy komunikacyjnej miasta^[13][14].

Południową granicę tej części miasta wyznacza linia kolejowa nr 14, z towarową stacją kolejową Ostrów Wielkopolski Zachodni oraz przystankiem kolejowym Ostrów Wielkopolski Gorzyce.

Komunikacja miejska

Linie komunikacji miejskiej, których duża część trasy biegnie przez Zacharzew^[15]:

Ponadto po trasie podobnej do K-1 kursuje MZK z Krotoszyna^[16].

Przy ulicy Lotniczej znajduje się siedziba Miejskiego Zakładu Komunikacji oraz jedyna w mieście zajezdnia autobusowa z m.in. ładowarkami autobusów elektrycznych^[17].

Edukacja

Szkoły podstawowe

Szkoła Podstawowa nr 7 (ul. Bema 30), Szkoła Podstawowa nr 11 (ul. Batorego 2), Szkoła Podstawowa nr 14 (ul. Krotoszyńska 171)

Szkoła ponadpodstawowa

Zespół Szkół Technicznych (ul. Poznańska 43)

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa Rady Osiedla nr 9 „Nowe Parcele”
• Strona internetowa Rady Osiedla nr 10 „Parcele Zacharzewskie”