Zacharzew (Ostrów Wielkopolski)
| część miasta Ostrowa Wielkopolskiego | |
| Państwo | |
|---|---|
| Miasto | |
| W granicach Ostrowa Wielkopolskiego | od 1934 |
| SIMC | 0937184 |
Położenie na mapie Ostrowa Wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego _location_map.png "Mapa lokalizacyjna powiatu ostrowskiego") | |
 51°39′30″N 17°46′57″E/51,658312 17,782505 | |
Portal  Polska | |
Zacharzew (wg TERYT: Parcele Zacharzewskie) – część miasta Ostrowa Wielkopolskiego umiejscowiona w jego północno-zachodniej części. Oficjalnie dzieli się na dwa osiedla: nr 9 „Nowe Parcele” i nr 10 „Parcele Zacharzewskie”[1].
Zacharzew charakteryzuje się przeważającą zabudową mieszkalną jednorodzinną. Część wschodnią i północną zajmują zakłady przemysłowe, usługowe, osiedle bloków wielorodzinnych i cmentarz przy ul. Bema. Ponadto większe zakłady przemysłowe znajdują się między ul. Chłapowskiego a Żniwną oraz na zachodnich peryferiach (baza magazynowa PKN Orlen i Węglozbyt)[2].
Historia
Wieś Zacharzew wymieniana jest w źródłach od 1444 roku. Wówczas rozgraniczono jest ziemie z sąsiednią Topolą, a w 1446 z Gorzycami.
Kolejnymi właścicielami Zacharzewa byli: Maciej Radzimski (1505), Piotr Radzimski (1535), Maciej Zacharzewski (częściowo od 1545), Wojciech Rąmpczyński (1550), Franciszek Chwalczewski, później brat Piotr. Od 1568 roku Zacharzew należał razem z Krępą i Ostrowem do rodziny Kiełczewskich (do 1654).
W 1730 wieś z folwarkiem była w kluczu krępskim dóbr przygodzickich, które były własnością marszałka koronnego Franciszka Bielińskiego. Wtedy w obręb zespołu folwarcznego wchodził m.in. dwór na kopcu (patrz sekcja Grodzisko). W 1755 roku włości przygodzickie stały się własnością rodu Radziwiłłów: kolejno Marcina, Józefa Mikołaja, Michała Hieronima, Antoniego (pierwszego ordynata przygodzickiego), Wilhelm i Bogusław, Ferdynand, Michał[3].
W 1931 roku wschodnią, dworsko-folwarczną część wsi (do ulicy Głowackiego[4]) rozparcelowano, w 1934 włączono do Ostrowa Wielkopolskiego i stopniowo przeznaczano na zabudowę mieszkalną. Dalszy fragment włączono do miasta 1 grudnia 1979 pozostawiając część jako samodzielną wieś z kilkuset mieszkańcami[5][6].
W dawnym Zacharzewie znajdował się park Cesarza Wilhelma, którego zdjęcie zachowało się na pocztówce w zbiorach Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego[7].
Folwark w Zacharzewie
Założenie dworsko-folwarczne Zacharzew jeszcze na początku XX wieku położone było we wschodnim skraju wsi i zajmowało prostokątny teren między obecnymi ulicami Krotoszyńską, Wybickiego, Czarnieckiego a Bema. Od zabudowań chłopskich oddzielone było łąką. W południowej części znajdował się dziedziniec folwarczny z dworkiem dzierżawcy, wozownią, stajnią, stodołami i innymi budynkami gospodarczymi. W części północnej mieściła się kolonia domów robotników folwarcznych[5]. Między tymi dwiema częściami nadal widoczne jest średniowieczne grodzisko – pozostałość wcześniejszych dworów.
W XIX wieku dzierżawcami folwarku byli Wilhelm (1870), a później Bernhard Lange (1877), w latach 80. Jan Gaj, a co najmniej od 1905 do 1929 roku Zdzisław Kornobis[5][7].
Obecnie większość obszaru dawnego folwarku zajmuje osiedle domów jednorodzinnych oraz szklarnie. Z zabudowań do czasów obecnych zachowały się dawny dom robotników folwarcznych przy ul. Wybickiego 22 oraz dwór dzierżawcy przy ul. Czerwonych Kosynierów 11.
Grodzisko
Przy zbiegu ulic Wybickiego i Skorupki znajduje się kopiec z fosą. Pierwsze wzmianki o budowli obronnej w tym miejscu pochodzą z 1483 roku. W XIV wieku na kopcu otoczonym palisadą znajdował się prawdopodobnie podpiwniczony, drewniany dom. Po jego spaleniu na przełomie XV i XVI w. podwyższono kopiec i wybudowano nowy drewniany dwór, w późniejszych latach umocniony brukiem kamiennym. Dwór z tego okresu wzmiankowany jest podczas lustracji w 1731 r. W wieku XIX wybudowano dwór murowany, z którego zachowały się tylko piwnice[7]. Grodzisko zostało odkryte w 1989, a wpisane do rejestru zabytków w 1994 roku[8].
Dwór dzierżawcy[9]
Przy ul. Czerwonych Kosynierów zachował się dwór zbudowany zapewne pod koniec XIX wieku przez ówczesnych dzierżawców folwarku. Po południowej stronie dworu rozciągał się czworoboczny ogród użytkowy[3]. Wzniesiony został na rzucie prostokąta z frontowym gankiem wejściowym. Ściany piwnic wykonane są z kamieni, wyższych kondygnacji z cegieł dekorowane poziomymi pasami z ciemniejszej cegły. W czasie przebudowy z początku XX w. dobudowano wschodnią przybudówkę i otynkowano ceglaną elewację. Okna parteru i poddasza w profilowanych obramieniach zwieńczonych gzymsem.
Obecnie używany jest jako dom mieszkalny.
Zabytki
Zabytki wpisane do Ewidencji Zabytków Miasta Ostrowa Wielkopolskiego[10]:
- liczne domy i wille z lat międzywojennych charakterystyczne dla dzielnicy,
- dwór dzierżawcy z 4 ćw. XX w. przy ul. Czerwonych Kosynierów 11,
- budynek szkoły z 1900 roku przy ul. Krotoszyńskiej 171,
- młyn i domy z przełomu XIX i XX wieku przy ul. Młyńskiej,
- domy z pocz. XX w. przy ul. Radłowskiej i Składowej,
- grodzisko z późnego średniowiecza/nowożytności – wpisane do rejestru zabytków,
- różne punkty osadnicze, osady i cmentarzyska prehistoryczne i średniowieczne.
Położenie
Zacharzew graniczą od północy z Szczygliczką, od południa z Gorzycką Drogą i Odolanowską Drogą (Osiedlem nr 8 „Odolanowskim”), od wschodu ze Śródmieściem, od zachodu ze wsiami Radłów, Zacharzew, Lamki, Gorzyce Wielkie.
Przed 1932 rokiem miejscowość położona była w powiecie odolanowskim, W latach 1975–1998 w województwie kaliskim, w latach 1932-1975 i od 1999 w powiecie ostrowskim.
Transport
Przez Zacharzew przebiega jedyna (oprócz fragmentów obwodnicy – S11 i DK25) droga krajowa w mieście – DK36 ulicami Krotoszyńską i Poznańską[11] oraz droga powiatowa do Raszkowa[12]. Kompleksowo przebudowane w latach 2020-2022 ulice Chłapowskiego i Wybickiego są z kolei fragmentem ramy komunikacyjnej miasta[13][14].
Południową granicę tej części miasta wyznacza linia kolejowa nr 14, z towarową stacją kolejową Ostrów Wielkopolski Zachodni oraz przystankiem kolejowym Ostrów Wielkopolski Gorzyce.
Komunikacja miejska
Linie komunikacji miejskiej, których duża część trasy biegnie przez Zacharzew[15]:
| Miejski Zakład Komunikacji | |
|---|---|
| Nr linii | Trasa |
| 1 | Topola Wielka – Dwernickiego |
| 5 | Janków Zaleśny – Raszków – Nowa Krępa piekarnia |
| 5B | Trzebowa – Raszków – Aleja Powstańców Wielkopolskich |
| 6 | Wielowieś – Bema cmentarz |
| 9 | Pruślin – Zacharzew |
| 10 | Dwernickiego – Komuny Paryskiej |
| 13 | Zacharzew – Janków Dworzec PKP |
| 15 | Chruszczyny – Przygodzice |
| 22 | Zacharzew – Przeskok |
| 25 | Zacharzew – Komuny Paryskiej |
| K-1 | Krotoszyn Dworzec PKP – Centrum Przesiadkowe |
| P | Pleszew szpital – Centrum Przesiadkowe |
Ponadto po trasie podobnej do K-1 kursuje MZK z Krotoszyna[16].
Przy ulicy Lotniczej znajduje się siedziba Miejskiego Zakładu Komunikacji oraz jedyna w mieście zajezdnia autobusowa z m.in. ładowarkami autobusów elektrycznych[17].
Edukacja
Szkoły podstawowe
Szkoła Podstawowa nr 7 (ul. Bema 30), Szkoła Podstawowa nr 11 (ul. Batorego 2), Szkoła Podstawowa nr 14 (ul. Krotoszyńska 171)
Szkoła ponadpodstawowa
Zespół Szkół Technicznych (ul. Poznańska 43)
Przypisy
- ↑ Jednostki pomocnicze – BIP Urzędu MIasta Ostrowa Wielkopolskiego [dostęp 2022-11-19] [zarchiwizowane z adresu 2022-11-19].
- ↑ Wykaz ulic i mapa osiedla - Osiedle Nr 10 Ostrów Wielkopolski [dostęp 2022-11-20] (pol.).
- ↑ a b Stanisław Małyszko, Karta ewidencyjna (biała) zabytku "zespół dworsko-folwarczny Zacharzew", 2000 [dostęp 2022-11-19].
- ↑ Plan Miasta Ostrowa Wielkopolskiego z 1936r., stareplanymiast.pl [dostęp 2022-11-19].
- ↑ a b c Stanisław Małyszko, Majątki wielkopolskie. Powiat ostrowski, t. III, Szreniawa: Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego, 1996, s. 237-238, ISBN 83-86624-01-9, ISBN 83-86624-11-6, OCLC 34478959 [dostęp 2022-11-20].
- ↑ Józef Pietrzak, ROZWÓJ I DZIAŁALNOŚĆ SAMORZĄDU W OSTROWIE WIELKOPOLSKIM W LATACH 1919 - 1999, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza INSTYTUT HISTORII, 2016, s. 39, 216.
- ↑ a b c Witold Banach, Powiat ostrowski w dawnej ikonografii ze zbiorów Muzeum Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, wyd. Wydanie I, Ostrów Wielkopolski 2012, s. 123, ISBN 978-83-88480-70-6, OCLC 844357335 [dostęp 2022-11-19].
- ↑ Grodzisko - Zabytek.pl, zabytek.pl [dostęp 2022-11-20] (pol.).
- ↑ Stanisław Małyszko, Karta ewidencyjna (biała) zabytku "dwór dzierżawcy", zabytek.pl, 2000 [dostęp 2022-11-20] (pol.).
- ↑ PROGRAM OPIEKI NAD ZABYTKAMI MIASTA OSTRÓW WIELKOPOLSKI NA LATA 2019-2022 [pdf], Ostrów Wielkopolski: Urząd Miasta Ostrowa Wielkopolskiego, 2018, s. 83-128.
- ↑ Mapa informacji drogowej - Serwis Mapowy GDDKiA, drogi.gddkia.gov.pl [dostęp 2022-11-19].
- ↑ LP-Portal ® - Powiat Ostrów Wielkopolski, powiatostrowwielkopolski.lp-portal.pl [dostęp 2022-11-19].
- ↑ Przebudowa ulic Chłapowskiego i Wybickiego od ul. Rejtana do ul. Krotoszyńskiej w Ostrowie Wielkopolskim - umostrow.pl, umostrow.pl [dostęp 2022-11-20].
- ↑ Co z tą Ramą?, Tuba Ostrowa [dostęp 2022-11-20] (pol.).
- ↑ Ostrów Wlkp. MZK Rozkład, rozklad.com [dostęp 2022-11-19].
- ↑ Linie | MZK Krotoszyn, mzk.krotoszyn.pl [dostęp 2022-11-19] (pol.).
- ↑ Ekoautobusy w MZK, Radio Centrum [dostęp 2022-11-19] (pol.).
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa Rady Osiedla nr 9 „Nowe Parcele”
- Strona internetowa Rady Osiedla nr 10 „Parcele Zacharzewskie”
| Osiedla |
|
|---|---|
| Części miasta wg TERYT |
|
| Pozostałe części miasta |
Media użyte na tej stronie
Autor:
Mapa miasta Ostrów Wielkopolski, Polska
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 53.70 N
- S: 51.05 N
- W: 15.68 E
- E: 19.19 E
Autor:
Mapa powiatu ostrowskiego, Polska
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Author
Plan przedstawia budynki obecne i historyczne zespołu dworsko-folwarcznego w dzielnicy Ostrowa Wielkopolskiego Zacharzew na tle obecnej zabudowy.
Legenda:
1. dwór dzierżawcy; 2. miejsce lokalizacji dawnego dworu (?) na wyspie; 3. fosa; 4., 5. dom robotników folwarcznych; 6. przydomowy budynek gospodarczy; 7., 8., 9. stodoły; 10. spichlerz; 11. owczarnia (?); 12. obora ze stajnią (?); 13. wozownia z szopą (?)