Zaczerniowate

Zaczerniowate
Ilustracja
Kwiaty Melastoma malabathricum
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mirtowce

Rodzina

zaczerniowate

Nazwa systematyczna
Melastomataceae Juss.
Gen. Pl.: 328. 4 Aug 1789

Zaczerniowate (Melastomataceae Juss.) – rodzina roślin należąca do rzędu mirtowców. Należy do niej 188 rodzajów z blisko 5 tysiącami gatunków (najbardziej zróżnicowana gatunkowo rodzina rzędu)[2]. Rośliny te występują głównie w tropikach na całym świecie, najczęściej w wilgotnych lasach równikowych, ale też w formacjach lasów suchych, przedleśnych, a w górach w strefie alpejskiej. Centrum zróżnicowania rodziny jest strefa tropikalna Ameryki Środkowej i Południowej, gdzie występuje 3/4 gatunków[3]. Najdalej na północ, po strefę klimatu umiarkowanego (wschodnia część Ameryki Północnej) sięga rodzaj Rhexia[3]. Poza tym przedstawiciele tej rodziny sięgają strefy umiarkowanej w południowej Brazylii i we wschodniej Azji (Chiny i Japonia)[4]. Mimo wielkiego zróżnicowania i rozpowszechnienia tej rodziny stosunkowo niewielu jej przedstawicieli ma znaczenie ekonomiczne. Jadalnych owoców dostarczają takie gatunki jak: Melastoma malabathricum, różne gatunki z rodzajów Bellucia, Blakea, Miconia, Heterotrichum, Mouriri i in.[4] Gospodarczo wykorzystywana jest Rhexia virginica z bulwami korzeniowymi[3]. Szereg gatunków drzewiastych dostarcza wartościowego drewna. Dość liczne gatunki uprawiane są jako ozdobne, w klimacie umiarkowanym uprawiane w oranżeriach i domach[3] (np. medinilla wspaniała, Tibouchina, Bertolonia). Niektóre gatunki dziczejące z upraw stały się problematycznymi gatunkami inwazyjnymi, zwłaszcza na wyspach Oceanu Indyjskiego i Spokojnego. Rośliny z tej rodziny odgrywają istotną rolę w identyfikacji siedlisk i typologii lasów w Amazonii[4].

Morfologia

Pokrój
Byliny, krzewy, drzewa (do ponad 20 m wysokości) i pnącza. Zwykle są to rośliny naziemne, część przedstawicieli rośnie jednak także jako epifity i rośliny wodne[4].
Liście
Zwykle naprzeciwległe, rzadziej w okółkach, pojedyncze i pozbawione przylistków. Blaszka jest całobrzega lub piłkowana[4]. Charakterystyczna jest łukowate użyłkowanie, przy czym 3-9 nerwów u nasady połączonych jest gęstą siecią nerwów bocznych[3].
Kwiaty
Skupione są zwykle w kwiatostany wierzchotkowe tworzące wiechy, kłosy, baldachy, pęczki, rzadziej wyrastają pojedynczo. Podsadki kwiatostanowe są często okazałe, barwne i trwałe, podobnie jak naprzeciwległe przysadki wspierające kwiaty. Kwiaty są promieniste z wyjątkiem specyficznie grzbiecistego pręcikowia. Kielich i korona kwiatu ustawione są na skraju kubkowatego dna kwiatowego i składają się najczęściej z czterech lub pięciu członów wolnych (działki czasem zrastają się w różnym stopniu). Pręcików zwykle jest dwa razy tyle co płatków, czyli 8 lub 10, rzadziej są bardziej liczne (do 96) lub mniej[4]. Specyficzna jest ich budowa – pylniki wyposażone są bowiem w "przyczepkę" o bardzo zmiennym kształcie u różnych gatunków. Występują zarówno pręciki płodne, jak i wyposażone w płony pyłek, służące tylko do kuszenia owadów zapylających[3]. Zalążnia jest dolna lub wpół dolna (rzadko górna) i tworzona przez cztery lub pięć (rzadko 3 lub więcej – do 14) zrośniętych owocolistków. Pojedyncza szyjka słupka zwieńczona jest drobnym, główkowatym lub ściętym znamieniem[4].
Owoce
Suche lub mięsiste, pękające lub nie torebki i jagody[4][3].

Systematyka

Pozycja według APWeb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana wobec kladu obejmującego Crypteroniaceae, Alzateaceae i Penaeaceae w obrębie rzędu mirtowców Myrtales[2].

mirtowce

Combretaceae – trudziczkowate





Onagraceae – wiesiołkowate



Lythraceae – krwawnicowate






Myrtaceae – mirtowate



Vochysiaceae





Melastomataceae – zaczerniowate




Crypteroniaceae




Alzateaceae



Penaeaceae








Pozycja w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Myrtanae Takht., rząd mirtowce (Myrtales Rchb.), podrząd Myrtinae Burnett., rodzina zaczerniowate (Melastomataceae Juss.)[5].

Podział na podrodziny i rodzaje[6]
Kwiaty Memecylon umbellatum
Owoce Memecylon talbotianum

Podrodzina Olisbeoideae Burnett – obejmuje 6 rodzajów z 435 gatunkami, najliczniejsze w gatunki są rodzaje Memecylon i Mouriri.

  • Lijndenia Zoll. & Moritzi
  • Memecylon L. – szafraniec[7]
  • Mouriri Aublet
  • Spathandra Guill. & Perr.
  • Votomita Aubl.
  • Warneckea Gilg

Podrodzina Melastomatoideae Seringe – obejmuje 182 rodzaje z 4475 gatunkami.

Brachyotum ledifolium
Medinilla wspaniała
Miconia hypoleuca
Rhexia mariana
Sonerila rheedei
Tibouchina granulosa
Tibouchina urvilleana
  • Acanthella Bentham & J. D. Hooker
  • Aciotis D. Don
  • Acisanthera P. Browne
  • Adelobotrys de Candolle
  • Allomaieta Gleason
  • Allomorphia Blume
  • Alloneuron Pilger
  • Amphiblemma Naudin
  • Amphitoma Gleason
  • Amphorocalyx Baker
  • Anaheterotis Veranso-Libalah & G. Kadereit
  • Anerincleistus P. W. Korthals
  • Antherotoma J. D. Hooker
  • Appendicularia de Candolle
  • Argyrella Naudin - Mel
  • Arthrostemma Pavon ex D. Don
  • Aschistanthera C. Hansen
  • Astrocalyx Merrill
  • Astronia Blume
  • Astronidium A. Gray
  • Axinaea Ruíz & Pavón
  • Barthea J. D. Hooker
  • Behuria Cham.
  • Bellucia Rafinesque
  • Benevidesia Saldanha & Cogn.
  • Bertolonia Raddi – bertolonia[8]
  • Bisglaziovia Cogn.
  • Blakea P. Browne
  • Blastus Lour.
  • Boerlagea Cogn.
  • Boyania Wurdack
  • Brachyotum (DC.) Triana
  • Brachypremna Gleason
  • Brasilianthus Alemida & Michelangeli
  • Bredia Blume
  • Brittenia Cogn.
  • Bucquetia DC.
  • Cailliella Jacques-Félix
  • Calvoa Hook. f.
  • Cambessedesia DC.
  • Campimia Ridl.
  • Carionia Naudin
  • Castratella Naudin
  • Catanthera F. Muell.
  • Catocoryne Hook. f.
  • Centradenia G.Don – centradenia
  • Centradeniastrum Cogn.
  • Centronia D. Don
  • Chaetolepis Miquel
  • Chaetostoma DC.
  • Chalybea Naudin
  • Cincinnobotrys Gilg
  • Comolia de Candolle
  • Comoliopsis Wurdack
  • Creochiton Blume
  • Cryptophysa Standley et Macbride
  • Cyanandrium Stapf
  • Cyphotheca Diels
  • Dalenia Korth.
  • Desmoscelis Naudin
  • Dicellandra Hook. f.
  • Dicerospermum Bakhuizen f.
  • Dicrananthera C. Presl
  • Dinophora Bentham
  • Dionycha Triana
  • Dionychastrum A. Fernandes & R. Fernandes
  • Diplarpea
  • Diplectria (Blume) Rchb.
  • Dissochaeta Blume
  • Dissotidendron (A. Fernandes & R. Fernandes) Veranso-Libalah & G. Kadereit
  • Dissotis Bentham
  • Dolichoura Brade
  • Driessenia Korth.
  • Dupineta (Smith) Rafinesque
  • Eisocreochiton Quisumbing et Merrill
  • Ekmaniocharis Urb.
  • Enaulophyton Steenis
  • Eriocnema Naudin
  • Ernestia de Candolle
  • Feliciadamia Bullock
  • Fordiophyton Stapf
  • Fritzschia Chamisso
  • Graffenrieda de Candolle
  • Gravesia Naudin
  • Guyonia Naudin
  • Henriettea de Candolle
  • Heterblemma (Blume) Cáncara-Leret et al.
  • Heterocentron Hook. & Arn.
  • Heterotis Bentham
  • Heterotrichum DC.
  • Huberia DC.
  • Hylocharis Miquel
  • Hypenanthe (Blume) Blume
  • Kadalia Rafinesque
  • Kendrickia J. D. Hooker
  • Kerriothyrsus C.Hansen
  • Kirkbridea Wurdack
  • Lavoisiera DC.
  • Leiostegia Bentham
  • Lithobium Bong.
  • Loricalepis Brade
  • Macairea de Candolle
  • Macrocentrum Hook. f.
  • Macrolenes Naudin
  • Maguireanthus Wurdack
  • Mallophyton Wurdack
  • Marcetia de Candolle
  • Medinilla de Candolle – medinilla
  • Melastoma L.
  • Melastomastrum Naudin
  • Menendezia N. L. Britton
  • Meriania Swartz
  • Merianthera Kuhlm.
  • Miconia Ruíz & Pavón
  • Microlepis (DC.) Miq.
  • Microlicia D.Don
  • Mommsenia Urb. & Ekman
  • Monochaetum (DC.) Naudin
  • Monolena Triana
  • Myrmidone C. F. P. Martius
  • Neblinanthera Wurdack
  • Neodriessenia M.P.Nayar
  • Nepsera Naudin
  • Nerophila Naudin
  • Noterophila Martius
  • Ochthephilus Wurdack
  • Ochthocharis Blume
  • Omphalopus Naudin
  • Opisthocentra Hook. f.
  • Oritrephes Ridl.
  • Orthogoneuron Gilg
  • Osbeckia L.
  • Otanthera Blume
  • Oxyspora DC.
  • Pachycentria Blume
  • Pachyloma DC.
  • Pentossaea Blume
  • Phainantha Gleason
  • Phainanthe Gleason
  • Phyllagathis Blume
  • Pilocosta Almeda & Whiffin
  • Plagiopetalum Rehder
  • Plethiandra Hook f.
  • Podocaelia (Benth.) A.Fern. & R.Fern.
  • Pogonanthera Blume
  • Poikilogyne Baker f.
  • Poilannammia C. Hansen
  • Poteranthera Bong.
  • Preussiella Gilg
  • Pseudodissochaeta M.P.Nayar
  • Pseudoernestia (Cogniaux) Krasser
  • Pseudosbeckia A. Fernandes & R. Fernandes
  • Pternandra Jack - Mel-Kib
  • Pterogastra
  • Pterolepis (de Candolle) Miquel
  • Quipuanthus Michelangeli & Ulloa
  • Rhexia L.
  • Rhodosepala Baker
  • Rhynchanthera de Candolle
  • Rostranthera Rocha & Guimarães
  • Rousseauxia de Candolle
  • Rupestrea Goldenberg et al.
  • Salpinga Mart. ex DC.
  • Sandemania Gleason
  • Sarcopyramis Wall.
  • Schwackaea Cogn.
  • Scorpiothyrsus H.L.Li
  • Siphanthera de Candolle
  • Sonerila Roxb.
  • Sporoxeia W.W.Sm.
  • Stanmarkia Almeda
  • Stapfiophyton Hui-Lin Li
  • Stenodon Naudin
  • Stussenia C.Hansen
  • Styrophyton S.Y.Hu
  • Svitramia Cham.
  • Tateanthus Gleason
  • Tayloriophyton M.P.Nayar
  • Tessmannianthus Markgr.
  • Tetraphyllaster Gilg
  • Tibouchina Aublet
  • Tibouchinopsis Markgr.
  • Tigridiopalma C.Chen
  • Trembleya DC.
  • Trigynia Jacques-Félix
  • Triolena Naudin
  • Tristemma Jussieu
  • Tryssophyton Wurdack
  • Tylanthera C.Hansen
  • Veprecella Naudin
  • Vietsenia C.Hansen
  • Wurdastom Wallnöfer

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-18] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 1. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 285-288. ISBN 83-7079-778-4.
  4. ↑ a b c d e f g h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 354-355. ISBN 978-1-842466346.
  5. ↑ Crescent Bloom: Melastomataceae (ang.). The Compleat Botanica. [dostęp 2010-01-04].
  6. ↑ List of Genera in MELASTOMATACEAE, [w:] Vascular plant families and genera [online], Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-11-09] (ang.).
  7. ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003. ISBN 83-214-1305-6.
  8. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 88.

Media użyte na tej stronie

Melastoma.jpg
Autor: Johnny Wee, Licencja: CC BY 2.0
Sendudok (Melastoma malabathricum)
Memecylon flower.JPG
Autor: B Saranya, Licencja: CC BY-SA 3.0
this picture shows the inflorecense of Memecylon species. This species collected from Vellingiri hills, Coimbatore District, Tamil Nadu. It is comes under the family Melastomataceae.
Sonerila rheedei 10.JPG
Autor: Vinayaraj, Licencja: CC BY-SA 3.0
Sonerila rheedei
Brachyotum ledifolium, known as Pucachaglla (10040812884).jpg
Autor: Dick Culbert from Gibsons, B.C., Canada, Licencja: CC BY 2.0

Native to the high paramos from Colombia to Peru. UC Berkeley Botanical Gardens.

In context at www.dixpix.ca/meso_america/Flora/melastomes/index.html
Quaresmeirasli.jpg
quresmeiras flowers Ceret park sao paulo
Rhexia mariana (20954223524).jpg
Autor: peganum from Small Dole, England, Licencja: CC BY-SA 2.0
Rhexia mariana