Zagwiździe

Zagwiździe
	wieś
	; Zagwiździe – kanał odprowadzający wodę z byłej kuźni - obecnie muzeum
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Powiat	opolski
Gmina	Murów
Sołectwo	Zagwiździe
Liczba ludności (2007)	828
Strefa numeracyjna	77
Kod pocztowy	46-030
Tablice rejestracyjne	OPO
SIMC	0499399
	Położenie na mapie gminy Murów Zagwiździe
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zagwiździe
	Położenie na mapie województwa opolskiego Zagwiździe
	Położenie na mapie powiatu opolskiego Zagwiździe
	50°52′25″N 17°58′32″E/50,873611 17,975556
	Strona internetowa

Artykuł	50°52′25″N 17°58′32″E
- błąd	39 m
WD	50°52'20.69"N, 17°58'37.13"E
- błąd	0 m
Odległość	176 m

Zagwiździe (dodatkowa nazwa w j. niem. Friedrichsthal) – wieś w Polsce, położona w województwie opolskim, w powiecie opolskim, w gminie Murów, nad rzeką Budkowiczanką, 29 km w kierunku północnym od Opola^[2].

Nazwa

Dwujęzyczna tablica

Polską nazwę Zagwiździe w książce „Krótki rys jeografii Szląska dla nauki początkowej”, wydanej w Głogówku w 1847 roku wymienił śląski pisarz Józef Lompa^[3]. 12 listopada 1946 r. ustalono polską nazwę miejscowości – Zagwiździe^[4].

Administracja

Zagwiździe należy administracyjnie do gminy Murów, w powiecie opolskim, w województwie opolskim. Miejscowość stanowi samodzielne sołectwo^[5]; w wyborach do Rady gminy miejscowość tworzy okręg wyborczy (nr 9), posiadający 2 mandaty^[6].

Wedle urzędowego podziału terytorialnego kraju, w obrębie Zagwiździa wyróżniona jest 1 część miejscowości – Wygnaniec^[7].

W swojej historii Zagwiździe prawie zawsze było związane administracyjnie z Opolem: od 1815 r. do zakończenia II wojny światowej należało do powiatu opolskiego (niem. Landkreis Oppeln) w rejencji opolskiej (niem. Regierungsbezirk Oppeln), a od 1950 r., niezależnie od zmian podziału administracyjnego, należy do województwa opolskiego. W latach 1946–1950 miejscowość należała do województwa śląskiego, a w latach 1945–1954 była siedzibą gminy Zagwiździe.

Historia

Litografia z XIX wieku, widok na staw i odlewnię żeliwa

Zagwiździe – zabytkowa kuźnia i koło wodne poruszające młoty

Początki osadnictwa w miejscowości przypadają na połowę XVIII w. i związane były z Kuźnicami Kluczborskimi (niem. Kreuzburgerhütte). W 1784 r. w miejscowości znajdowały się szkoła z nauczycielem i pomocnikiem oraz młyn-wiatrak, a w 1793 r. odnotowano funkcjonowanie w Zagwiździu trzy piecy hutniczych do wytapiania żelaza i jeden pieca do wytapiania cynku. W 1860 r. zagwiździańska huta dostarczała 23 804 ctn. żelaza, 18 782 ctn. sztab żelaza, 529 ctn. wyrobów żelaznych i wyroby z cynku, zatrudniając 167 robotników.

Do głosowania podczas plebiscytu na Górnym Śląsku uprawnionych było w Zagwiździu 1158 osób, z czego 738, ok. 63,7%, stanowili mieszkańcy (w tym 716, ok. 61,8% całości, mieszkańcy urodzeni w miejscowości). Oddano 1137 głosów (ok. 98,2% uprawnionych), w tym 1137 (100%) ważnych; za Niemcami głosowało 926 osób (ok. 81,4%), a za Polską 211 osób (ok. 18,6%)^[8].

W miejscowości znajdują się m.in.: Regionalna Sala Muzealna i przyparafialny ogród botaniczny, w którym dominują różaneczniki (rododendrony). Można zagrać w grę terenową "Poznaj zabytki Zagwiździa" oraz popływać kajakiem rzeką Budkowiczanką^[9]^[10]^[11].

Zabytki

Na listę zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa wpisane są^[12]:

zespół kościoła parafialnego:
- kościół rzymskokatolicki pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa, wybudowany w latach 1920–1921, a 30 listopada 1924 r. powołano w miejscowości nową parafię, wydzieloną z parafii budkowickiej i brynickiej (Murów)^[13]
- kaplica poległych w I wojnie światowej, po 1920 roku
- grobowiec, po 1920 roku
- cmentarz kościelny
- ogrodzenie, murowane, z bramami, z 1930 roku
zespół huty żelaza, z XVIII wieku, XIX–XX wieku:
- odlewnia
- magazyn przy odlewni
- młotownia
- przycinarnia
- urządzenia hydrotechniczne
dom, nadleśnictwo, ul. Grabicka 3.

Demografia

W 1755 r. Zagwiździe liczyło 24 rodziny, w tym 4 husyckie (czeskie), 2 saksońskie, 1 austriacką i 17 z okolicy. W 1784 r. w miejscowości mieszkało 25 rzemieślników, 48 kolonistów i 72 chałupników.

Rok	1789	1819	1840	1890	1900	1910	1925	1933	1939	1946	1960	1965	2007
Liczba mieszkańców	520^[a]	769	1058^[b]	1381^[c]	1424^[d]	1047	1459^[e]	1405	1395	936	947^[f]	999^[g]	828

(Źródła: ^[2]^[14].)

W 1902 r. prenumerowano w Zagwiździu 4 egzemplarze „Posłańca Niedzielnego”^[2].

Osoby związane z Zagwiździem

Krigar Johann Friedrich – urodzony 21 listopada 1774 r. w Zagwiździu, budowniczy pierwszego pruskiego parowozu.

Uwagi

↑ Łącznie z Kuźnicami Kluczborskimi.
↑ Liczba ewangelików: 149 (ok. 14,1%), liczba Żydów: 12 (ok. 1,1%).
↑ Liczba osób posługujących się językiem polskim: 993 (ok. 71,9%).
↑ Liczba osób posługujących się językiem polskim: 890 (62,5%).
↑ Liczba budynków mieszkalnych: 95.
↑ W tym 435 osób (ok. 45,9%) to mężczyźni; w wieku produkcyjnym 58,2%; z zajęć pozarolniczych utrzymywało się 73,2% osób. Liczba zamieszkanych budynków: 191.
↑ W tym 435 osób (ok. 47,9%) to mężczyźni.

Przypisy

↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1592 [zarchiwizowane 2022-10-26] .
↑ ^a ^b ^c Poznajemy wsie. Wsie powiatu opolskiego. W: Józef Madeja: Powiat opolski. Szkice monograficzne. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1969, s. 414–415. (pol.).
↑ Józef Lompa: Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej. Głogówek: 1847, s. 28.
↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ Przemysław Wienke: Biuletyn Informacji Publicznej - Urząd Gminy w Murowie. Sołectwo Zagwiździe. 2007-09-26. [dostęp 2011-08-07]. (pol.).
↑ Obwieszczenie Wójta Gminy Murów z dnia 24 września 2010 r. w sprawie informacji o okręgach wyborczych ich granicach i numerach, liczbie radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym oraz o wyznaczonej siedzibie Gminnej Komisji Wyborczej w wyborach do Rady Gminy Murów zarządzonych na dzień 21 listopada 2010 r.. 2010-11-03. [dostęp 2011-08-07]. (pol.).
↑ SIMC: Wygnaniec – 0499407.
↑ Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2012-05-24]. (niem.).
↑ Dariusz Wojciechowski: Zagwiździe. 2011-04-02. [dostęp 2011-04-29]. (pol.).
↑ zabytki 307.jpg. [dostęp 2012-05-24]. (pol.).
↑ Emilian Kuleta: Huta żelaza. [dostęp 2011-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 95. [dostęp 2013-01-03].
↑ Konieczność budowy nowego kościoła. W: Henryk Kałuża: Nasz brynicki kościół. Brynica: 1996, s. 45, seria: Nasza mała ojczyzna. (pol.).
↑ Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln. 2006. [dostęp 2011-08-07]. (niem.).

Bibliografia

Gmina Murów — Zagwiździe — Historia
Madeja Józef, Powiat opolski. Szkice monograficzne; Instytut Śląski w Opolu, Opole 1969

Linki zewnętrzne

Strona miejscowości
Historia Regionalnej Izby Muzealnej ze zdjęciami
Zagwiździe, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 277 .

[14] Łącznie z Kuźnicami Kluczborskimi.

[15] Liczba ewangelików: 149 (ok. 14,1%), liczba Żydów: 12 (ok. 1,1%).

[16] Liczba osób posługujących się językiem polskim: 993 (ok. 71,9%).

[17] Liczba osób posługujących się językiem polskim: 890 (62,5%).

[18] Liczba budynków mieszkalnych: 95.

[19] W tym 435 osób (ok. 45,9%) to mężczyźni; w wieku produkcyjnym 58,2%; z zajęć pozarolniczych utrzymywało się 73,2% osób. Liczba zamieszkanych budynków: 191.

[20] W tym 435 osób (ok. 47,9%) to mężczyźni.

[1] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 1592 [zarchiwizowane 2022-10-26] .

[powopszkice-2] Poznajemy wsie. Wsie powiatu opolskiego. W: Józef Madeja: Powiat opolski. Szkice monograficzne. Opole: Instytut Śląski w Opolu, 1969, s. 414–415. (pol.).

[3] Józef Lompa: Krótki rys jeografii Śląska dla nauki początkowej. Głogówek: 1847, s. 28.

[4] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[5] Przemysław Wienke: Biuletyn Informacji Publicznej - Urząd Gminy w Murowie. Sołectwo Zagwiździe. 2007-09-26. [dostęp 2011-08-07]. (pol.).

[6] Obwieszczenie Wójta Gminy Murów z dnia 24 września 2010 r. w sprawie informacji o okręgach wyborczych ich granicach i numerach, liczbie radnych wybieranych w każdym okręgu wyborczym oraz o wyznaczonej siedzibie Gminnej Komisji Wyborczej w wyborach do Rady Gminy Murów zarządzonych na dzień 21 listopada 2010 r.. 2010-11-03. [dostęp 2011-08-07]. (pol.).

[7] SIMC: Wygnaniec – 0499407.

[8] Herbert Kunze: Landsmannschaft der Oberschlesier in B-W. [dostęp 2012-05-24]. (niem.).

[9] Dariusz Wojciechowski: Zagwiździe. 2011-04-02. [dostęp 2011-04-29]. (pol.).

[10] zabytki 307.jpg. [dostęp 2012-05-24]. (pol.).

[11] Emilian Kuleta: Huta żelaza. [dostęp 2011-04-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-02)]. (pol.).

[12] Rejestr zabytków nieruchomych woj. opolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 95. [dostęp 2013-01-03].

[13] Konieczność budowy nowego kościoła. W: Henryk Kałuża: Nasz brynicki kościół. Brynica: 1996, s. 45, seria: Nasza mała ojczyzna. (pol.).

[21] Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Schlesien, Kreis Oppeln. 2006. [dostęp 2011-08-07]. (niem.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[a]

[b]

[c]

[d]

[e]

[f]

[g]

[14]

Wsie	Bukowo Dębiniec Grabczok Grabice Kały Młodnik Murów Nowe Budkowice Okoły Radomierowice Stare Budkowice Święciny Zagwiździe
Kolonie	Wojszyn
Integralne części wsi	Bożejów Czarna Woda Kęszyce Kopiec Kupilas Mańczok Morcinek Podkraje Wygnaniec

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne