Zajadkowate
| ||
| Reduviidae[1] | ||
| Latreille, 1807 | ||
| Okres istnienia: jura środkowa–dziś | ||
 Srogoń baldaszkowiec | ||
| Systematyka | ||
| Domena | eukarionty | |
| Królestwo | zwierzęta | |
| Typ | stawonogi | |
| Gromada | owady | |
| Rząd | pluskwiaki | |
| Podrząd | pluskwiaki różnoskrzydłe | |
| Infrarząd | Cimicomorpha | |
| Nadrodzina | Reduvioidea | |
| Rodzina | zajadkowate | |
Zajadkowate (Reduviidae) – rodzina pluskwiaków z podrzędu różnoskrzydłych i infarzędu Cimicomorpha, występujących głównie w strefie tropikalnej. Obejmuje około 7 000 opisanych gatunków, głównie drapieżnych, rzadziej ektopasożytów. Mają duże oczy i, zwykle, chwytne odnóża przednie. Pojawiły się w środkowej jurze. Wiele gatunków pożytecznych, inne są wektorami chorób.
Opis
Pluskwiaki te mają ciało długości od kilku do blisko 40 milimetrów. Występują formy o silnej budowie ciała i odnóżach proporcjonalnych jak i o delikatnym, pałeczkowatym ciele, a odnóżach i czułkach silnie wydłużonych[2], nitkowatych[3].
Głowa
Większość gatunków ma głowę walcowatą, wydłużoną i zwężoną za oczami. Część zaoczna podzielona jest bruzdą poprzeczną na tylną i przednią. Oczy duże lub bardzo duże, niekiedy wyciągnięte i prawie stykające się od spodu, a u większości występują także położone na ciemieniu przyoczka. Trójczłonowa (tylko u dwóch podrodzin widoczne cztery człony[4]), gruba, wygięta łukowato kłujka (rostrum) sięga tylko do bioder przednich odnóży. Czułki 4-członowe, załamane za pierwszym członem, który może być poprzedzony wstawką (internodium). Człony wstawkowe mogą się również pojawiać przed drugim i trzecim członem[3].
Tułów
Na przedtułowiu obecny gruby kołnierz lub obwódka otaczająca tył głowy. Przedplecze zwykle z przodu węższe niż z tyłu, często z poprzeczną bruzdą[3]. Na przedpiersiu obecna jest między biodrami podłużna bruzda o dnie pokrytym żeberkami (pars stridens). W połączeniu z pocierającym o nie plectrum (człon kłujki), służą jako aparat strydulacyjny[2][3]. Przednie odnóża większości gatunków są chwytne. Golenie przednich, a czasem też środkowych odnóży wyposażone są w fossa spongiosa – elastyczną poduszkę z tysiącami włosków, działającą jak przylga. Półpokrywy bez klinika, o słabo użyłkowanej przykrywce. Międzykrywka błoniasta, a zakrywka z dwoma komórkami i góra czterema wolnymi żyłkami[3].
Odwłok
Z siódmego segmentu odwłoka samców wysuwa się dziewiąty, symetryczny, płciowy segment o otworze płciowym skierowanym ku górze. Ósmy segment niewidoczny. Paramery, niekiedy asymetryczne, słabo zróżnicowane morfologicznie. Prącie o podstawie w kształcie spłaszczonego pierścienia, części środkowej (theca) objętej chitynowymi półokręgami, a wierzchołkowej (vesica) błoniastej, pofałdowanej, czasem opatrzonej hakami i wyrostkami (spiculae)[3].
Pożywienie
Wszystkie, z wyjątkiem Triatominae, są drapieżnikami[4][2] polującymi głównie na stawonogi[2]. Niektóre wyspecjalizowane są w polowaniu na określone ofiary np.: dwuparce, termity, mrówki czy pająki. Triatominae są ektopasożytami, odżywiając się krwią ptaków i ssaków[4].
Występowanie
Zajadkowate występują w szerokim spektrum siedlisk lądowych, od ssaczych nor na pustyniach po butwiejące kłody w lasach deszczowych. Obejmują 7 tysięcy opisanych gatunków, są trzecią pod względem bogactwa gatunków rodziną pluskwiaków. Największą różnorodność osiągają w strefie tropikalnej[4]. W Europie Środkowej występuje zaledwie kilkanaście gatunków[3], z czego w Polsce 9 z sześciu podrodzin[2] (zobacz zajadkowate Polski).
Znaczenie
Rodzina ta ma duże znaczenie dla gospodarki człowieka. Ponad 150 gatunków odżywia się szkodnikami roślin, odgrywając pożyteczną rolę w uprawach. Niektóre, jak Pristhesancus plagipennis, Zelus sp. i Sinea sp., wykorzystuje się do biologicznego zwalczania szkodników takich jak gąsienice motyli, ryjkowce i tasznikowate[4]. Krwiopijni przedstawiciele Triatominae mają znaczenie epidemiologiczne jako wektory chorób. Gatunki z rodzaju Triatoma przenoszą świdrowca Trypanosoma cruzi, który u ludzi wywołuje chorobę Chagasa[2][4]. Niektóre gatunki, jak pluskwiak dwuplamy i inne z rodzaju Platymeris, są hodowane w terrariach jako zwierzęta domowe[5][6].
Systematyka i filogeneza
Pluskwiaki z rodziny zajadkowatych pojawiły się w już jurze środkowej (ok. 178 mln lat temu), jednak znaczące zróżnicowanie się linii ewolucyjnych w tej grupie nastąpiło dopiero w kredzie późnej (ok. 97 mln lat temu)[7].
Systematyka zajadkowatych znajduje się obecnie u progu dużych zmian. Wynika to z zastosowania metod molekularnych do badań tej grupy. Analizy molekularne, morfologiczne i łączone wykazują monofiletyzm zajadkowatych, podając jako ich grupę siostrzaną Pachynomidae (wspólnie tworzą nadrodzinę Reduvioidea[8]), jednakże podważają monofiletyzm niektórych grup w obrębie rodziny[4]. Z analizy przeprowadzonej przez Hwanga i Weiraucha wynika, że podrodzina Reduviinae (druga co do ilości gatunków) składa się z od 11 do 14 kladów, a ponadto możliwe jest, że podrodzina Cetherinae to takson polifiletyczny[7]. Praca z 2008 roku wskazuje na możliwy parafiletyzm Salyavatinae[9], a praca z 2010 roku na niepewność wyznaczenia granicy między Ectrichodiinae i Tribelocephalinae[10]. W 2013 roku ukazały się wyniki wskazujące na możliwy parafiletyzm plemion Harpactorinae[11]. Niepewny jest los Triatominae, gdyż mimo czterech prac wykazujących ich monofiletyczność, pojawiła się praca wskazująca na polifiletyczność[12] i inna wskazująca na parafiletyczność tej grupy[7]. Sześć podrodzin wciąż jeszcze nie było przedmiotem analiz filogenetycznych. Poniższy podział na 25 podrodzin został podany za kluczem autorstwa C. Weiraucha i 17 innych naukowców z 2014 roku[4]:
- Bactrodinae Stål, 1866
- Centrocnemidinae Miller, 1956
- Cetherinae Jeannel, 1919
- Chryxinae Champion, 1898
- Ectrichodiinae Amyot et Serville, 1843
- Elasmodeminae Lethierry et Severin, 1896
- Emesinae Amyot et Serville, 1843
- Hammacerinae Stål, 1859
- Harpactorinae Amyot et Serville, 1843
- Holoptilinae Amyot et Serville, 1843
- Manangocorinae Miller, 1954
- Peiratinae Amyot et Serville, 1843
- Phimophorinae Handlirsch, 1897
- Phymatinae Laporte, 1832
- Physoderinae Miller, 1954
- Pseudocetherinae Villiers, 1963
- Reduviinae Latreille, 1807
- Saicinae Stål, 1859
- Salyavatinae Amyot et Serville, 1843
- Sphaeridopinae Amyot et Serville, 1843
- Stenopodainae Amyot et Serville, 1843
- Triatominae Jeannel, 1919
- Tribelocephalinae Stål, 1866
- Vesciinae Fracker et Bruner, 1924
- Visayanocorinae Miller, 1952
Przypisy
- ↑ Reduviidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
- ↑ a b c d e f Barbara Lis, Jerzy A. Lis: Rząd: pluskwiaki — Hemiptera. W: Zoologia t. 2 Stawonogi cz. 2 Tchawkodyszne. Czesław Błaszak (red.). Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012.
- ↑ a b c d e f g Alicja Cmoluchowa: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera z. 7 Nabidae, Reduviidae, Phymatidae. Warszawa, Wrocław: PWN, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1978.
- ↑ a b c d e f g h C. Weirauch, J.-M. Bérenger , L. Berniker , D. Forero , M. Forthman, S. Frankenberg, A. Freedman, E. Gordon, R. Hoey-Chamberlain, W. S. Hwang, S. A. Marshall, A. Michael, S. M. Paiero, O. Udah, C. Watson, M. Yeo, G. Zhang , J. Zhang. An Illustrated Identification Key to Assassin Bug Subfamilies and Tribes (Hemiptera: Reduviidae). „Canadian Journal of Arthropod Identifi cation”, 2014.
- ↑ Jolanta Bielecka, Andrzej Budziszewski: Owady w terrarium. Warszawa: Agencja Wydawnicza "Egros", s. 52-53, seria: Hobby.
- ↑ Hemiptera - pluskwiaki. W: terrarium.pl [on-line]. [dostęp 2014-12-31].
- ↑ a b c W. S. Hwang, C. Weirauch. Evolutionary history of assassin bugs (Insecta: Hemiptera: Reduviidae): insights from divergence dating and ancestral state reconstruction. „PLoS ONE”. 7 (9), s. 1-12, 2012. DOI: 10.1371/journal.pone.0045523.
- ↑ Reduvoidea. W: Paraneoptera Species File (Version 5.0/5.0) [on-line]. [dostęp 2014-12-31].
- ↑ C. Weirauch. Cladistic analysis of Reduviidae (Heteroptera: Cimicomorpha) based on morphological characters. „Systematic Entomology”. 33, s. 229–274, 2008.
- ↑ C. Weirauch. Tribelocodia ashei , new genus and new species of Reduviidae (Insecta: Heteroptera) has implications on character evolution in Ectrichodiinae and Tribelocephalinae. „Insect Systematics and Evolution”. 41, s. 103–122, 2010.
- ↑ G. Zhang, C. Weirauch. Molecular phylogeny of Harpactorini (Insecta: Reduviidae): correlation of novel predation strategy with accelerated evolution of predatory leg morphology. „Cladistics”. 1-13, 2013. DOI: 10.1111/cla.12049.
- ↑ A. S. de Paula, L. Diotaiuti, C. J. Schofield. Testing the sister-group relationship of the Rhodniini and Triatomini (Insecta: Hemiptera: Reduviidae: Triatominae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 35, s. 712–718, 2005.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
« Ploière vagabonde, Ploiaria vagabunda » = Empicoris vagabundus
Autor: Hirvenkürpa, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kétpettyes rablópoloska hímje táplálkozás közben.
Autor: Gert Botha WH, Licencja: CC BY-SA 4.0
Order Hemiptera Suborder Heteroptera Family Reduviidae Genus probably Holoptilus. Specimen some 8 to 10 mm in size.
- Pygolampis cognata Horváth, 1899 (Hemiptera: Heteroptera: Reduviidae: Stenopodinae)
- Body length: about 16mm
- Range of the species: East Siberia, Japan, Taiwan.
- Loc: Yokohama, Honshu, Japan.
- ホソサシガメ（カメムシ目：サシガメ科：トビイロサシガメ亜科）。全長：約16mm。横浜市にて撮影。
- 種の分布：シベリア東部、日本（北海道-沖縄）、台湾。
Autor: Bärbel Stock, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
Triatoma infestans; Specimen of the Zoologische Staatssamlung München. Locality: Bolivia, Cochabamba, Leg. Zischka.
Autor: Hectonichus, Licencja: CC BY-SA 3.0
Phymata crassipes. Female