Zakłady Amunicyjne „Pocisk”

Budynek administracyjny z bramą wjazdową do fabryki przy ul. Mińskiej 25

Zakłady Amunicyjne „Pocisk” Sp. Akc. – utworzona w 1919 w Warszawie spółka produkująca amunicję karabinową do Mannlichera, Mausera i Lebela. Posiadała fabryki w Warszawie przy ul. Mińskiej oraz w Rembertowie.

Historia zakładów

Budynek mieszkalny Zakładów "Pocisk"

Pierwotny kapitał zakładowy spółki wynosił 40 mln koron austro-węgierskich.

Pełny rozruch fabryki nastąpił w 1923 r. Wytwórnia produkowała wówczas następującą amunicję dla wojska: nabój 8 × 50 mm R Mannlicher, 8 mm × 50 R Lebel, 7,92 mm × 57 Mauser, a także amunicję izbową. Na rynek cywilny wytwarzano naboje: 6,35 mm × 15 SR Browning, 7,65 mm × 17 SR Browning, oraz różne wzory amunicji myśliwskiej i sportowej. W 1924 r. zakłady wyprodukowały ponad 32 miliony sztuk amunicji.

Zakłady opracowały w 1924 r. projekt 47 mm działka – na konkurs Ministerstwa Spraw Wojskowych. Ostatecznie zbudowały 2 działka, różniące się między sobą długością lufy i masą. Były to pierwsze nowoczesne działka polskiej konstrukcji zbudowane w kraju. Ogółem wyprodukowano od 4 do 10 działek wz. 25.

W 1927 roku produkcja stanowiła ok. 1/3 całości mobilizacyjnej wszystkich tego typu fabryk w kraju. Zakłady zatrudniały wówczas ok. 4230 pracowników. W latach kryzysu 1929–34 załogę zredukowano o ponad 1 tys. pracowników. W dniach 10 oraz 18-20 stycznia 1928 roku załoga strajkowała żądając m.in. podwyżki płac o 28%.

W poniedziałek 12 listopada 1928 r., w wytwórni w Rembertowie, w wyniku eksplozji materiałów wybuchowych, zginęło dwóch pracowników, a kolejnych dwóch zostało ciężko rannych^[1].

W roku 1937 wykonano próbną partię naboi Mausera w łusce stalowej lakierowanej, natomiast w 1939 partię w łuskach stalowych miedziowanych.

Zakłady istniały do 28 września 1939 roku.

Asortyment produkcji

Stacja transformatorowa w kompleksie budynków przy ul. Mińskiej 25

Zakłady produkowały: proch, trotyl, amunicję karabinową różnych typów, amunicję artyleryjską od najmniejszego kalibru do 155 mm, amunicję saperską, amunicję myśliwską, zapalniki. Produkowały także obrabiarki precyzyjne do wyrobu amunicji różnych kalibrów, automatyczne maszyny kontrolujące, pasy karbowe napędowe, prasy hydrauliczne i inne, piece rotacyjne do obróbki termicznej. Zakłady wykonywały również remonty silników lotniczych.

Historia po likwidacji zakładów

Warszawa

Po 1945 zakłady zostały przejęte przez Polskie Zakłady Samochodowe nr 2, od 1951 mieściła się tam Warszawska Fabryka Motocykli^[2].

Obecnie na terenie zakładów znajduje się kompleks mieszkalno-usługowy Soho Factory^[3].

Rembertów

W czasie wojny Niemcy zorganizowali na terenach fabryki w Rembertowie filię obozu w Beniaminowie Stalag 333 dla jeńców radzieckich (wrzesień 1941– początek 1944), a następnie obóz pracy przymusowej dla Polaków (lipiec 1944-wrzesień 1944)^[4].

Po wkroczeniu Armii Czerwonej do Rembertowa NKWD w tym samym miejscu urządziło obóz koncentracyjny dla żołnierzy AK i NSZ, (Obóz Specjalny NKWD numer 10 tzw. obóz w Rembertowie). W nocy z 20 na 21 maja 1945 oddział AK w sile 44 ludzi pod dowództwem ppor. Edwarda Wasilewskiego ps. Wichura dokonał rozbicia obozu i uwolnił więźniów.

Po likwidacji obozu NKWD w budynkach stacjonowała jednostka KGB, 20. Brygada Łączności Rządowej (20 Бригада правительственной связи) (1980-1993)^[5][6]. Później obiektami zarządzało Wojsko Polskie. Obecnie znajduje się tam 2 Regionalna Baza Logistyczna.

W maju 1995 przy ul. Marsa róg ul. Płatnerskiej odsłonięto pomnik upamiętniający ofiary obozu.

Zobacz też

• Budynek mieszkalny Zakładów Amunicyjnych "Pocisk"

Przypisy