Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica”

Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” S.A.

Państwo	Polska
Siedziba	Kruszwica
Adres	ul. Niepodległości 42 88-150 Kruszwica
Data założenia	1952
Forma prawna	spółka akcyjna
Prezes	Wojciech Jachimczyk
Przewodniczący rady nadzorczej	Tommy Jensen
Nr KRS	0000019414
Zatrudnienie	1000[1]
Giełda	GPW
ISIN	PLKRUSZ00016
Symbol akcji	KRUSZWICA (KSW)
Dane finansowe
Kapitał zakładowy	171.942.378,52 PLN w całości opłacony
Położenie na mapie Kruszwicy Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” S.A.
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” S.A.
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” S.A.
Położenie na mapie powiatu inowrocławskiego Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” S.A.
Położenie na mapie gminy Kruszwica Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” S.A.
52°40′41,8″N 18°18′55,7″E/52,678278 18,315472
Strona internetowa

Widok silosów ZT "Kruszwica" z DK62.

Zakłady Tłuszczowe „Kruszwica” S.A. – przedsiębiorstwo przemysłu spożywczego, zlokalizowane w Kruszwicy, w województwie kujawsko-pomorskim. Jest największym w Polsce i jednym z największych w Europie Środkowej przetwórcą nasion oleistych i producentem tłuszczów roślinnych. Specjalizuje się w produkcji olejów butelkowanych, margaryn oraz tłuszczów dla potrzeb spożywczych i przemysłowych, m.in. biopaliw. Jest częścią Grupy Bunge.

Charakterystyka

ZT Kruszwica S.A. posiada trzy zakłady produkcyjne: w Kobylnikach koło Kruszwicy, Brzegu i Gdańsku oraz biuro w Warszawie^[2]. Zakłady posiadają certyfikaty ISO 14001. W 2011 roku przychód przedsiębiorstwa sięgał 2,3 mld zł, a zysk ok. 30 mln zł.

Produkty znane są powszechnie na rynku krajowym oraz eksportowane są m.in. na Węgry, do Niemiec, Rumunii, Izraela, Bułgarii, Słowacji i Gruzji^[3].

Produkty

Głównymi markami grupy Kruszwica, przeznaczonymi dla klientów indywidualnych są oleje: „Kujawski z pierwszego tłoczenia”, „Omega 3”, „Bartek”, „Olek” oraz margaryny: „Palma”, „Smakowita”, „Optima”, „Słynne MR Roślinne”, „Finuu”, „Masmix” i inne. ZT Kruszwica S.A. jest wyłącznym dystrybutorem wszystkich produktów Grupy Bunge w Polsce.

Zakład produkuje następujące artykuły spożywcze^[4]:

• oleje spożywcze
  • Kujawski z pierwszego tłoczenia
  • Kujawski 3 ziarna
  • Kujawski z ziołami
  • Kujawski tłoczony na zimno
  • Oliwier
  • Oliwier smakowy
  • Bartek słonecznikowy
  • Popularny
  • Oleo
  • Vita olej kokosowy
  • Bartek rzepakowy
• tłuszcze do smarowania pieczywa
  • Smakowita – jedna z największych marek margaryn na polskim rynku
  • Słynne MR
  • Naturima
  • Zwykła z Kruszwicy
  • Palma z Kruszwicy
  • Ekstra Pomorski
  • Ola
  • Marcysia
  • Ewa
• margaryny i mixy Bunge Polska
  • Optima Cardio,
  • Optima Cardio Potas +,
  • Optima Omega 3,
  • Optima DHA,
  • Masmix,
  • Pyszny Duet
• smalec roślinny Smakowita Pajda
• masło Finuu – bazuje na mleku z Finlandii
• Marynaty Kujawski – połączenie oleju rzepakowego z pierwszego tłoczenia i aromatycznych ziół
• Pasty warzywne Wawrzyniec – różne rodzaje
• Produkty dla przemysłu spożywczego, cukierniczego oraz gastronomii
• Oleje roślinne (rzepakowe, słonecznikowe, palmowe) surowe i rafinowane dla przemysłu spożywczego, paszowego oraz sektora biopaliw i biokomponentów
• Śruta rzepakowa dla przemysłu paszowego
• Lecytyna dla przemysłu spożywczego i chemicznego

Akcjonariat

Większościowym udziałowcem (64% akcji) ZT Kruszwica S.A. jest Bunge Limited – globalny koncern rolno-spożywczy z siedzibą w Stanach Zjednoczonych, prowadzący działalność w ponad 40 krajach świata^[5]. Udziały w pakiecie akcji mają także: Windstorm Trading & Investment Limited – 25%, Altus TFI S.A. – 5% i pozostali – 6%^[6].

W Polsce grupa Bunge prowadzi swoją działalność poprzez:

• ZT Kruszwica S.A. – zakłady w Kobylnikach k. Kruszwicy, Brzegu i Gdańsku, biuro w Warszawie,
• Bunge Polska sp. z o.o. – zakład w Karczewie k. Warszawy,
• Terminal przeładunkowy w Świnoujściu (budowa w 2011) o zdolności przeładunkowej 700 tys. ton rocznie.

Zakład w Brzegu

Protoplastą zakładu w Brzegu w województwie opolskim była cukrownia założona w 1936 roku. W 1950 wybudowano w tym miejscu nowe zakłady produkujące oleje spożywcze i margarynę^[7]. W 2007 zakład znalazł się strukturach ZT „Kruszwica” i grupy Bunge. W zakładzie produkuje się Olej Kujawski oraz margaryny spożywcze^[7]. Wytwarzana jest tu również lecytyna spożywcza oraz olej do produkcji biokomponentów. Zatrudnienie sięga 250 osób^[7].

Historia

Okres PRL

W 1949 roku władze państwowe podjęły decyzję o budowie w Kruszwicy fabryki przemysłu tłuszczowego. Lokalizacja na Kujawach miała sprzyjać dostępowi do surowca – rzepaku, który można było uprawiać na okolicznych żyznych gruntach ornych. Inwestycję wpisano w plan sześcioletni i zrealizowano w latach 1952–1956^[8].

Uruchomienie przedsiębiorstwa zwanego Kujawskimi Zakładami Przemysłu Tłuszczowego nastąpiło we wrześniu 1956. Zakład posiadał moc przerobową 45 tysięcy ton nasion oleistych w skali roku^[8]. Początkowo jako surowca używano ziaren rzepaku, nasion olejowca gwinejskiego (do wyrobu oleju palmowego) oraz ziaren soi, sprowadzanych z Chin. W skład pierwotnej infrastruktury wchodziły: elewator o wysokości 42 m, zespół silosów, budynek tłoczni i ekstrakcji oraz bocznica kolejowa^[8]. Całość wzniesiono na terenie przylegającym do cukrowni Kruszwica, skąd pozyskiwano parę technologiczną^[8]. Pierwsze urządzenia technologiczne, m.in. prasy ślimakowe, łamacze i czteropalcówki sprowadzono z NRD, a maszyny do ekstrakcji ze Szwajcarii. Krajowy przemysł do Kruszwicy dostarczył urządzenia pomocnicze, transportery, płatkownice, prasy filtracyjne^[9]. Początkowo wytwarzano tylko olej surowy.

W latach 1957–1963 zakład rozbudowywano i modernizowano według projektów warszawskiego biura „Cukroprojekt”. Powstały m.in. nowe silosy, rafineria, margarynownia, utwardzalnia^[9], dział elektrolizerni do wytwarzania wodoru, dział tlenowni oraz budynki zaplecza technicznego oraz biurowiec ze świetlicą^[8]. Wyposażenie uzupełniono o maszyny importowane m.in. z Wielkiej Brytanii (linia produkcyjna margarynowni) i RFN (urządzenia do rafinacji ciągłej)^[9]. Do utwardzania tłuszczy używano wodoru, wytwarzanego na miejscu w procesie elektrolizy^[8]. Na etapie planowania i wykonawstwa doszło do szeregu nieprawidłowości, m.in. nie zaprojektowano wentylacji w halach, w których latem temperatura dochodziła do 50 stopni, wykonano wadliwe zawory technologiczne przeznaczone na niższe ciśnienie itp.^[9] Duże zapotrzebowanie zakładu na energię elektryczną powodowało wyłączenia energii elektrycznej dla mieszkańców Kruszwicy i okolic. Z powodu niedoborów rzepaku, którego miejscowa produkcja nie wystarczała – sprowadzano go do Kruszwicy m.in. z województwa poznańskiego, zielonogórskiego, koszalińskiego i wrocławskiego^[9]. Wymagana ilość surowca – 100 tys. ton rzepaku wymagała rozbudowy sieci specjalistycznych magazynów na obszarze całego kraju oraz rozwiniętej infrastruktury transportowej. Tymczasem dostępna zdolność magazynowa wynosiła 46 tys. ton^[9]. Z powodu złego przechowywania część ziarna ulegała zniszczeniu^[9].

W latach 60. XX w. zakłady produkowały 30 tys. ton margaryny rocznie, którą rozprowadzano w handlu wewnętrznym własnym transportem. Były to produkowane w kostkach: „Mleczna” i „Palma”. Śrutę, będącą pozostałością po procesie produkcyjnym przekazywano do wykorzystania rolniczego jako komponent pasz dla zwierząt^[8]. Zakład obok działalności produkcyjnej odgrywał pozytywną rolę na płaszczyźnie społecznej w Kruszwicy, finansując działalność kulturalną, sportową i edukacyjną. Jak wiele dużych przedsiębiorstw w okresie PRL, fabryka dysponowała własną gastronomią, organizowała wczasy dla pracowników oraz budowała mieszkania zakładowe^[10].

W latach 70. XX w. rozpoczęto rozbudowę zakładów na oddzielnym terenie w Kobylnikach koło Kruszwicy. W 1971 roku powstała tu bateria 9 silosów na nasiona^[a], kilka lat później – zakład produkcji opakowań masła roślinnego, a w latach 1975–1976 nowa olejarnia o przerobie 220 tys. ton nasion rocznie. W starej części zakładu w 1973 roku wzniesiono dział produkcji masła roślinnego oraz rozbudowano dział rafinerii, zwiększając jej zdolność produkcyjną o 70%^[9], a w 1978 – remizę zakładowej straży pożarnej^[b][8]. W drugiej połowie lat 70. cykl inwestycyjny zakładu przeciągał się z powodu charakterystycznych dla tego okresu: opóźnień w dostawach materiałów i urządzeń, ograniczonych mocy przerobowych przedsiębiorstw budowlanych, marnotrawstwa i brakoróbstwa. W 1977 roku na dokończenie prac brakowało 47 mln zł^[11].

W 1980 roku zakłady w Kruszwicy skupiały połowę potencjału branży olejarskiej w kraju^[8]. Zatrudnienie sięgało 2 tys. osób. Panująca wówczas tzw. gospodarka niedoboru zapewniała zbyt każdej ilości produktów. Z uwagi na deficyt masła na polskim rynku, hitem w handlu wewnętrznym było produkowane w Kruszwicy, pakowane w pudełka plastikowe masło roślinne^[12]. W latach 80. XX w. rozbudowywano „nowy” zakład w Kobylnikach. W 1987 rozpoczęto budowę kolejnej baterii silosów, w 1988 oddano do użytku oczyszczalnię ścieków, w 1989 rozpoczęto budowę nowej rafinerii o zdolności przerobowej 75,8 tys. ton^[13], w 1990 zainstalowano nową linię produkcyjną do wytwarzania margaryn oraz zmodernizowano bazę transportową^[8]. Pod koniec lat 80. zakład uchodził za uciążliwy dla środowiska. Dużo ścieków trafiało do jeziora Gopło i rzeki Noteci, a wokół zakładu roznosił się nieprzyjemny zapach, następstwo procesów technologicznych.

Okres III RP

Po transformacji ustrojowej w 1989 roku, zakłady funkcjonowały w nowej rzeczywistości gospodarczej opartej na zasadach rynkowych. Rozpoczęto akcje reklamowe, promujące sztandarowe produkty^[8]. W grudniu 1995 roku Minister Przekształceń Własnościowych podpisał akt przekształcenia państwowych Kujawskich Zakładów Przemysłu Tłuszczowego w spółkę akcyjną Skarbu Państwa o nazwie Zakłady Tłuszczowe Kruszwica^[13]. Od 6 stycznia 1997 roku akcje spółki notowane były na warszawskiej GPW. W 1997 rozpoczęto proces prywatyzacji bezpośredniej przedsiębiorstwa. Inwestorem strategicznym został Cerol Holding, który za kwotę 33,9 mln dolarów kupił 46 proc. udziałów ZT Kruszwica, zobowiązując się m.in. do udostępnienia licencji i know-how^[13].

Do końca lat 90. wygaszono produkcję w „starym” zakładzie^[c], natomiast systematycznie rozbudowywano „nowy” zakład w Kobylnikach koło Kruszwicy^[8]. Pod koniec lat 90. wybudowano własną kotłownię pary technologicznej na terenie nowego zakładu, rezygnując z kooperacji z cukrownią Kruszwica^[8]. Począwszy od 2000 roku zakład znajdował się rokrocznie w rankingu największych polskich firm (Lista 500 Polityki), plasując się na miejscach 100-250^[1].

W październiku 2002 Bunge Investments France, kontrolowana przed Bunge Limited kupiła od grupy Edison 55 proc. udziałów w Cerol i złożyła ofertę wykupu pozostałych akcji. W następstwie tych działań holenderska grupa Bunge – jeden z największych na świecie przetwórców nasion oleistych, działający w 30 krajach świata – stała się właścicielem zakładu, dysponując 64% kapitału ZT Kruszwica^[13].

W kolejnych latach spółka konsekwentnie realizowała strategię konsolidacji branży olejarskiej w kraju, dzięki której umocniła się na pozycji lidera. W 2006 roku przejęła kontrolę właścicielską nad: Ewico Brzeg (dawna Kama Foods), ZPT Olvit w Gdańsku oraz Olvit-Pro Warszawa, w 2009 w Zakładach Przemysłu Tłuszczowego w Warszawie S.A.^[13], a w 2012 w Zakładach Przemysłu Tłuszczowego „Elmilk” w Szczecinku (producenta m.in. Benevity i Palmy)^[14]. W 2012 roku zakład ZPT w Warszawie^[15], a w 2014 także w Szczecinku zamknięto, przenosząc produkcję do zakładu grupy Bunge w Karczewie^[16]. Spółka promowała własne silne marki handlowe, m.in. oleje Kujawski i Bartek oraz margaryny Palma i Smakowita. Działalność poszerzono również o handel roślinami oleistymi oraz rafinowanymi olejami roślinnymi do zastosowań przemysłowych i biopaliw. Z uwagi na dobre wyniki finansowe, spółka corocznie wypłacała dywidendy akcjonariuszom. Udana prywatyzacja przyczyniła się do tego, że spółka jest obecnie liderem branży w kraju i jednym z największych graczy w Europie Środkowo-Wschodniej^[13].

Uwagi

Przypisy