Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia”

Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna

Fabryka Landsberga. Fabryka Piescha. Fabryka Bronsteina (Dawida). Fabryka Halperna

Hala dawnej fabryki Moritza Piescha (w PRL – Mazovia), obecnie zachodnia część Galerii „Tomaszów”
Państwo	Polska
Województwo	łódzkie
Siedziba	Tomaszów Mazowiecki
Data założenia	1857
Data likwidacji	2007
Forma prawna	spółka akcyjna
Nr KRS	0000011591
Położenie na mapie Tomaszowa Mazowieckiego Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna
Położenie na mapie województwa łódzkiego Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna
Położenie na mapie powiatu tomaszowskiego Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” Spółka Akcyjna
51°32′10,8″N 20°00′13,4″E/51,536333 20,003722

Folusz z napędem wodnym sprzed elektryfikacji przemysłu

Pofabryczne tereny dawnej „Mazovii”

Kaufland na terenach Landsberga (w PRL środkowa część „Mazovii”), z prawej strony widoczna zachowana przez inwestora ściana XIX-wiecznej fabryki. Również elewacja samej hali handlowej nawiązuje do przemysłowej przeszłości miejsca.

Widok na wschodnią fabrykę Landsberga znad Wolbórki od strony Parku Miejskiego im. Solidarności

Pałac Moritza Piescha w zachodniej części terenów fabrycznych późniejszej Mazovii, ulica Barlickiego 32

Biurowiec fabryk Landseberga. W dzieciństwie mieszkała w nim również pisarka Joanna Kulmowa z Landsbergów (obecnie ul. Konstytucji 3 Maja 46

Pałac Jakuba Halperna przy Barlickiego 17 (naprzeciwko rezydencji Piescha)

Pałac Aleksandra Landsberga (syna Hilela), przy ulicy Gustownej. Obecnie przedszkole przy ulicy Konstytucji

Pałac Dawida Bornsteina, przy ulicy Warszawskiej

Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” – istniejące w latach 1857–2007 przedsiębiorstwo przemysłu lekkiego w Tomaszowie Mazowieckim.

Historia

W XIX wieku jako drugi tomaszowski przemysł

Początki „Mazovii” sięgają drugiej połowy XIX wieku. W latach 1857–1879 uruchomiono cztery fabryki włókiennicze należące do:

• Hilela Landsberga,
• Moritza Piescha,
• Dawida Bornsteina,
• Jakuba Halperna.

Największym z czterech powyższych przedsiębiorstw była fabryka Landsberga. Firma nabrała impetu szczególnie po wojnie krymskiej podczas której realizowała zamówienia dla wojska. W 1881 roku jako pierwsza fabryka została zelektryfikowana^[1]. Pozwoliło to uruchomić kilkadziesiąt krosien mechanicznych, kilka zespołów przędzalniczych, oddział farbiarni i apreturę.

Lokalizacja

Wszystkie fabryki tworzące późniejszą „Mazovię” wybudowano wzdłuż dwóch ulic z których jedna była kontynuacją poprzedniej. Od wschodu była to ulica Gustowna (obecnie ul. Konstytucji), przecinając drogę warszawską przechodziła w ulicę św. Tekli (obecnie ul. Barlickiego). Ów ciąg komunikacyjny pomiędzy fabrykami biegł wzdłuż rzeki Wolbórki. Były to tereny w pierwszej kolejności wyznaczone przez właściciela ziem dzisiejszego Tomaszowa – Tomasza Ostrowskiego pod osadnictwo tkaczy i pierwsze folusze. Nieopodal na prawym brzegu rzeki funkcjonowały już od drugiej połowy XVIII wieku obiekty metalurgiczne – pierwszy tomaszowski przemysł. Podobnie jak w hutnictwie również przy ówczesnej produkcji tkanin rzeka odgrywała ogromną rolę^[2].

Uspołecznienie

Po zajęciu miasta przez Armię Czerwoną i nacjonalizacji w drugiej połowie lat 40. XX wieku w upaństwowiono zakłady podporządkowując je Tomaszowskiemu Zjednoczeniu Przemysłu Włókienniczego. Na podstawie art. 1 dekretu z dnia 3 stycznia 1947 roku o tworzeniu przedsiębiorstw państwowych^[3] dokonano komasacji terenów fabrycznych położonych wzdłuż rzeki Wolbórki, w wyniku połączenia czterech największych i kilkunastu mniejszych manufaktur i warsztatów włókienniczych powstały dwa duże zakłady:

• „Państwowe Zakłady Przemysłu Wełnianego nr 27”
• „Państwowe Zakłady Przemysłu Wełnianego nr 28”^[2].

Połączenie zakładów

W latach 60. XX wieku w oparciu o Rozporządzenie Ministra Przemysłu Lekkiego nr 304/63 z dnia 31 grudnia 1963 roku w sprawie scalenia przedsiębiorstw zostały one połączone w jeden zakład przyjmując nazwę „Mazovia”^[2].

Po 1989 roku

W czerwcu 1995 roku Mazowieckie Zakłady Przemysłu Wełnianego „Mazovia” przekształciły się w spółkę akcyjną pod nazwą Zakłady Tkanin Wełnianych „Mazovia” S.A. W 2007 roku postawiono zakład w stan upadłości. Na części terenów byłej Mazovii znajduje się obecnie Galeria „Tomaszów” – największy obiekt handlowy w mieście, po drugiej stronie ulicy Warszawskiej biegnącej przez środek dawnej „Mazovii” obecnie znajduje się największy w mieście hipermarket – Kaufland^[4].

Produkcja

Zakład produkował tkaniny zgrzebne, czesankowo-zgrzebne oraz czesankowe w następujących grupach:

• płaszcze damskie,
• płaszcze męskie,
• ubraniowe (żakiety, marynarki),
• kostiumowe (m.in. żakiety męskie, damskie)
• samochodowe (tapicerka)
• produkcja specjalna (dla potrzeb wojska).

Pierwszy krajowy znak najwyższej jakości przedsiębiorstwo uzyskało w 1970 roku, a siedem lat później – jako pierwszy zakład w ówczesnym województwie piotrkowskim – uzyskał prawo oznaczania wyrobów międzynarodowym znakiem jakości „Q”^[2].

Zobacz też

• Zakłady Przemysłu Wełnianego „Tomtex” – największe zakłady przemysłu lekkiego w Tomaszowie, dawna fabryka Zusmana Bornsteina w Starzycach, nad rzekami Czarną i Piasecznicą
• Zakłady Włókien Chemicznych „Wistom” – największy zakład przemysłowy w historii miasta (przemysł chemiczny)
• Kuźnice Tomaszowskie – pierwszy tomaszowski przemysł (przemysł ciężki – metalurgiczny)

Przypisy