Zakazany owoc (psychologia)

Efekt zakazanego owocu (ang. the forbidden fruit effect) – pojęcie pochodzące z psychologii społecznej, związane z funkcjonowaniem poznawczym w bliskiej relacji interpersonalnej. Zjawisko to zachodzi w sytuacji, gdy uwaga podmiotu jest ograniczona i odwrócona zewnętrznie od atrakcyjnych osób przeciwnej płci. W takiej sytuacji osoby atrakcyjne stają się bodźcami bardziej przyciągającymi uwagę i lepiej zapamiętywanymi. Jest to związane z tendencją do chęci posiadania czegoś, co jest trudno dostępne lub niedostępne.

Nazwa efektu to frazeologizm biblijny zaczerpnięty z Księgi Rodzaju. Wyrażenie jest związane z historią wygnania pierwszych ludzi z ogrodu Eden, którzy zrywając owoc z drzewa poznania dobra i zła (Rdz, 2.9) przeciwstawili się woli bożej.

W psychologii bliskich związków hipoteza zakazanego owocu [1] opisuje efekt zwiększonego wpływu atrakcyjnych alternatywnych partnerów na postawę wobec obecnego związku, spowodowany zewnętrznym przymusem ignorowania tych alternatyw. Efekt ten można porównać do twierdzenia teorii reaktancji [2], według której zablokowanie osobie możliwych aktywności powoduje bunt i chęć odzyskania swobody, co owocuje wzrostem atrakcyjności zewnętrznie zakazanych opcji. W przypadku relacji romantycznej inne, atrakcyjne osoby stają się możliwością zablokowaną przez motywację ochrony związku, przez co ich postrzegana atrakcyjność wzrasta, powodując szereg efektów niekorzystnych dla związku [1]. W badaniach DeWalla i współpracowników[1] wykazano, że skłonienie ludzi do odwracania uwagi od atrakcyjnych osób powoduje spadek deklarowanej satysfakcji i zaangażowania w obecny związek. Ponadto, osoby atrakcyjne, mimo prób odwrócenia od nich uwagi, są zapamiętywane lepiej niż osoby średnio atrakcyjne. Z kolei kiedy konieczność ignorowania atrakcyjnych osób znika, ludzie wykazują tendencję do poszukiwania ich w najbliższym otoczeniu.

Efekt nie zachodzi w przypadku wewnętrznej motywacji do pomijania atrakcyjnych alternatyw. Według badań, doświadczenie miłości skłania ludzi do większego zaangażowania w relację oraz do hamowania myśli dotyczących atrakcyjnych osób spoza związku [3]. Efekt zakazanego owocu zaobserwowano również w badaniach dotyczących użytkowania mediów: ograniczenia wiekowe i inne ostrzeżenia mające na celu zapobiegnięcie nabywaniu materiałów medialnych przez osoby, dla których są one nieodpowiednie, zwiększa atrakcyjność tych treści dla grupy, dla której są one zakazane [4][5].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c C. Nathan DeWall, Maner Jon K., Timothy Deckman, D. Aaron Rouby. Forbidden fruit: Inattention to attractive alternatives provokes implicit relationship reactance.. „Journal of Personality and Social Psychology”. 100, s. 621-629, 2011. DOI: 0.1037/a0021749. ISSN 0022-3514. 
  2. ↑ J. W. Brehm: A theory of psychological reactance. Oxford: Academic Press, 1966.
  3. ↑ G.C. Gonzaga, M.G. Haselton, J. Smurda, M. Davies i inni. Love, desire and the suppression of thoughts of romantic alternatives.. „Evolution and Human Behavior,”. 29, 2008. 
  4. ↑ Brad J. Bushman, Angela D. Stack. Forbidden fruit versus tainted fruit: Effects of warning labels on attraction to television violence. „Journal of Experimental Psychology: Applied”. 2, s. 207-226, 1996. 
  5. ↑ Marije Nije Bijvank, Elly A. Konijn, Brad J. Bushman, Peter H. M. P. Roelofsma. Age and content labels make video games forbidden fruit for youth. „Pediatrics”. 123, 2009. DOI: 10.1542/peds.2008-0601.