Zakon Braci Mniejszych

Franciszkanie
Dewiza: Pax et Bonum / Pokój i Dobro
Herb zakonu
Pełna nazwa

Zakon Braci Mniejszych

Nazwa łacińska

Ordo Fratrum Minorum

Skrót zakonny

OFM

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Założyciel

św. Franciszek z Asyżu

Data założenia

1209

Przełożony

Massimo Fusarelli

Liczba członków

10 888 (2019)[1]

Strona internetowa

Zakon Braci Mniejszych (łac. Ordo Fratrum Minorum, siglum: OFM, pot. franciszkanie, franciszkanie brązowi) – katolicka wspólnota zakonna z grupy zakonów żebrzących. Założona w 1209 przez św. Franciszka z Asyżu. Jeden z największych zakonów katolickich (ponad 10 tys. braci). Do wspólnoty należą na równych prawach zarówno kapłani, jak i bracia nie mający święceń kapłańskich. Kościół zalicza Braci Mniejszych do instytutów kleryckich.

Zakon ten dzieli pochodzenie od św. Franciszka i Regułę z dwoma innymi: Zakonem Braci Mniejszych Konwentualnych, zwanych w Polsce potocznie: franciszkanami, franciszkanami konwentualnymi, franciszkanami czarnymi oraz Zakonem Braci Mniejszych Kapucynów, zwanych krótko: kapucynami. Prócz nich istnieją mniejsze instytuty zakonne opierające się o Regułę św. Franciszka. Do nich wszystkich odnosi się nazwa: I Zakon franciszkański. Stróżem pieczęci św. Franciszka jest generał Zakonu Braci Mniejszych[2].

W latach 1517–1897 preferowaną nazwą Zakonu była: Zakon Braci Mniejszych Obserwantów, pot. obserwanci, reformaci, używana by odróżnić tę gałąź franciszkanów od gałęzi franciszkanów konwentualnych. Jest ona jeszcze sporadycznie używana w Polsce, podobnie jak nazwy prowincji: bernardyni, reformaci, często niesłusznie traktowanych jako oddzielne zakony.

Zakon Braci Mniejszych w roku 2020 liczył sobie 4 kardynałów, 1 patriarchę, 23 arcybiskupów i 84 biskupów. Dał także Kościołowi od początku swego istnienia 36 świętych i 105 błogosławionych[3].

Charyzmat

Istotę życia Braci Mniejszych wyznaczają słowa Reguły św. Franciszka z roku 1223[4]:

Reguła i życie braci mniejszych polega na zachowaniu świętej Ewangelii Pana naszego Jezusa Chrystusa przez życie w posłuszeństwie, bez własności i w czystości. (Regula bullata rozdz. I)

Jest to istota charyzmatu i działalności naśladowców Biedaczyny z Asyżu. Jej uniwersalność powoduje, że bracia mniejsi prowadzą bardzo zróżnicowaną działalność: pomoc ubogim, misje, kaznodziejstwo, prowadzenie parafii i sanktuariów, działalność naukowa (warto wspomnieć o średniowiecznym nurcie filozoficzno-teologicznym, tzw. szkole franciszkańskiej, do której zaliczani są m.in: św. Antoni Padewski, św. Bonawentura, bł. Jan Duns Szkot, William Ockham oraz Roger Bacon)[5]. Charyzmat franciszkański jest kontemplacyjno-czynny.

Strój zakonny

Strój zakonny to brązowy habit wraz ze sztywnym kapturem, przepasany białym sznurem (łac. cingulum), dobrowolnie zakonnicy mają też w zwyczaju noszenie koronki franciszkańskiej[6] u sznura i piuski.

Historia

Struktura

Ustawodawstwo Zakonu opiera się na Regule św. Franciszka, zatwierdzonej przez papieża Honoriusza III w 1223 roku. Jej uzupełnieniem są obowiązujące od 1987 Konstytucje Generalne, wraz z poprawkami z 2004 roku oraz Statuty Generalne.

Na czele Zakonu stoi Minister Generalny, pot. generał, wybierany na 6-letnią kadencję przez kapitułę generalną – najwyższą instytucję zakonną. Wraz z wikariuszem generalnym i 8 definitorami tworzy Zarząd Generalny.

Terytorialnie Zakon dzieli się na 116 prowincji oraz 8 kustodii (jednostka niższa rangą). Na czele każdej z nich stoi Minister Prowincjalny, pot. prowincjał (w kustodii: kustosz). Analogicznie do Zarządu Generalnego wraz z wikariuszem prowincjalnym i kilkoma definitorami tworzy Zarząd Prowincjalny. Bracia tworzący zarząd są wybierani na zbierającej się co 3 lata Kapitule Prowincjalnej.

Zakon w Polsce

Geographylogo.svg
Siedziby klasztorów w Polsce

Pierwsi franciszkanie pojawili się na ziemiach polskich w 1236 roku we Wrocławiu. Z końcem średniowiecza istniała już siatka klasztorów obejmujących całą Koronę Polską. Wskutek podziałów w łonie Zakonu cała prowincja polska przyjęła konwentualizm. Klasztory obserwanckie pojawiły się wraz z św. Janem Kapistranem. Założony wówczas w 1453 klasztor w Krakowie posiadał wezwanie św. Bernardyna ze Sieny, stąd ludowa nazwa tej grupy braci – bernardyni. Ich tradycje kontynuuje Prowincja Niepokalanego Poczęcia NMP z siedzibą w Krakowie. W 1538 jeden z polskich prowincjałów, Franciszek Lismanin, przeszedł na protestantyzm[7]. Na pocz. XVII w. do Polski przybywają włoscy reformaci[8]. Kontynuatorami ich tradycji jest Prowincja Matki Bożej Anielskiej Zakonu Braci Mniejszych również z siedzibą w Krakowie. W XX w. w granice Polski zostają wcielone klasztory niemieckich prowincji o korzeniach reformackich. Są to dzisiejsze: Prowincja Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny Zakonu Braci Mniejszych w Katowicach i Prowincja św. Jadwigi Zakonu Braci Mniejszych. Z klasztorów i braci tych czterech prowincji w 1992 roku zostaje wydzielona piąta: Prowincja św. Franciszka z Asyżu Zakonu Braci Mniejszych w Poznaniu.

Prowincje Zakonu Braci Mniejszych w Polsce

  1. Prowincja Wniebowzięcia Najświętszej Maryi PannyKatowice
  2. Prowincja Matki Bożej AnielskiejKraków
  3. Prowincja Niepokalanego Poczęcia NMPKraków (pot. Bernardyni)
  4. Prowincja św. Franciszka z AsyżuPoznań
  5. Prowincja św. JadwigiWrocław

Przypisy

  1. Acta Capituli Generalis Ordinari Ordinis Fratrum Minorum 2021. Roma: Curia Generalis, 2021, s. 216.
  2. Emil M. Pacławski: Mały alfabet franciszkański. Tychy: Ara-Graf, 2009, s. 42. ISBN 83-87646-12-4.
  3. Stan na 17 listopada 2014; źródło: Giga-Catholic Information
  4. Pisma św. Franciszka z Asyżu. Kraków: Bratni Zew, 2009, s. 393. ISBN 978-83-7485-107-4.
  5. Augustyn Gemelli OFM: Franciszkanizm. Warszawa: Prowincjałat OO. Franciszkanów, 1988, s. 46-65. ISBN 83-85037-41-1. OCLC 749845788.
  6. Koronka franciszkańska. www.franciszkanie.net, 2009-03-16. [dostęp 2011-10-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-13)].
  7. Julian Bukowski, Dzieje reformacyi w Polsce od wejścia jej do Polski aż do jej upadku. T. 1, Początki i terytoryalne rozprzestrzenienie się reformacyi, [1883], s. 187-192.
  8. Wojciech Jerzy Górczyk, KRÓTKA HISTORIA KOŚCIOŁA I KLASZTORU POREFORMACKIEGO W WĘGROWIE [dostęp 2021-09-15].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Green pog.svg
Shiny green button/marker widget.
StFrancis part.jpg
Górną częścią najstarsze Portret Franciszek z Asyżu, ścienne malowidła w Sacro Speco w Subiaco.
Brown pog.svg
Autor: , Licencja: CC0
Shiny brown button/marker widget.
Toruń, kościół pw śś. Piotra i Pawła, Podgórz, ul. Poznańska 49 (2) (OLA Z.).JPG
Autor: Ola Zaparucha, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Toruń Podgórz, ul. Poznańska 49 - zespół klasztorny poreformacki:
  • - kościół, obecnie parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, 1644 r., XVIII w.
  • - klasztor, obecnie plebania oraz klasztor franciszkanów, poł. XVII, XVIII w.
zabytek nr A/402
Herb franciszkanow.png
Autor: Jim McIntosh, modifications: Abraham, Licencja: CC BY 2.0
Płaskorzeźba z herbem franciszkańskim