Zakrystian

Zakrystian, kościelny – funkcja liturgiczna obejmująca sprawowanie nadzoru nad zakrystią, a także staranne przygotowywanie przedmiotów niezbędnych do sprawowania liturgii. Zakrystianem może być osoba świecka lub zakonna (zarówno mężczyzna jak i kobieta). Jest to najczęściej pracownik parafii.

Kościół rzymskokatolicki

Rys historyczny

Ustanowieni ostiariusze

W Starym Testamencie zostali opisani wyznaczeni stróże, którzy otwierali o świcie bramy świątyni, pilnowali do niej wchodzących. W pierwotnym Kościele w miejscach gromadzenia się wyznawców Chrystusa wprowadzono posługę ostiariatu. Ostiarusze czuwali, by na zgromadzenie nie przychodzili nieochrzczeni, w razie niebezpieczeństwa ostrzegali, a po homilii pilnowali opuszczenia świątyni przez katechumenów oraz pokutników[1].

Za papieża Korneliusza Kościół Rzymu posiadał pięćdziesięciu dwóch egzorcystów, lektorów i ostiariuszy, ale urzędy te nie były jeszcze zhierarchizowane[2]. Gdy około piątego wieku drobniejsze urzędy kościelne stały się wyłącznie stopniami prowadzącymi do kapłaństwa, ostiariat zaliczono do tzw. święceń niższych, we współczesnej teologii nazywanych posługami[3].

Zakrystianie świeccy

Z upływem czasu zanikła w Kościele praktyka udzielania posług na stałe, i stały się one wyłącznie stopniami na drodze do kapłaństwa. Tym samym zmalało znaczenie ustanowionych ostiariuszy, a ich zadania przejęły osoby świeckie.

W średniowiecznej Polsce powstały nawet wyspecjalizowane do celów obsługi świątyń wsie zwane wsiami świątniczymi, łac. villa sanctuariorum.

Reforma liturgiczna soboru watykańskiego II

Po Soborze Watykańskim II funkcja zakrystiana została oficjalnie usankcjonowana w Ogólnym wprowadzeniu do mszału rzymskiego i w Ceremoniale liturgicznej posługi biskupów.

Posługa ostiariatu została ostatecznie zniesiona w 1972 roku przez papieża Pawła VI[4]. Zachowano ją jedynie we wspólnotach związanych z liturgią przedsoborową, a zadania ostariusza w parafiach wykonują obecnie zakrystianie.

Dyrektorium Duszpasterstwa Służby Liturgicznej, przyjęte przez Konferencję Episkopatu Polski w 2008 r. wskazuje, że funkcję zakrystiana może pełnić jeden z ustanowionych dla parafii akolitów[5].

Obowiązki zakrystiana

Zgodnie z pkt. 105. Ogólnego wprowadzenia do mszału rzymskiego, zakrystian pełni prawdziwą funkcję liturgiczną, i w ramach swoich zadań starannie przygotowuje księgi liturgiczne, szaty oraz wszystkie inne przedmioty konieczne do celebracji Mszy świętej.

Obowiązki zakrystiana to m.in.:

W zależności od miejscowej praktyki, zakrystian może być opiekunem formacji ministranckiej.

Wymagane kwalifikacje

Ze względu na wykonywany zawód i funkcję „zaufania publicznego” kandydat na zakrystiana powinien charakteryzować się odpowiedzialnością i wysoką kulturą osobistą oraz przestrzegać ogólnie przyjętych norm moralnych i etycznych.

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ B. Nadolski, Liturgika, Poznań 1992
  2. ↑ zob. Korneliusz,, List do Fabiana: Euzebiusz z Cezarei, Historia ecclesiastica, 1, VI.
  3. ↑ por. Bogusław Nadolski, Posługi liturgiczne: Leksykon liturgii, Poznań 2006, ss. 1203-1205; zob. Statua Ecclesiae antiqua, can. 92.
  4. ↑ List motu proprio Ministeria Quaedam papieża Pawła VI, Wprowadzenie.
  5. ↑ Posługa zakrystianina i jego formacja liturgiczna, Vademecum Liturgiczne, 14 kwietnia 2016 [dostęp 2020-04-01] (pol.).

Bibliografia

  • Encyklopedia chrześcijaństwa. Historia i współczesność. 2000 lat nadziei, t. 4. Kielce: Wydawnictwo Jedność, 2005
  • Edmund Skalski: Zakrystian i jego posługa. Pelplin: Wydawnictwo Bernardinum, 1996
  • Słownik chrześcijaństwa. Dziedzictwo.ekai.pl