Zamach stanu w Syrii (1963)
| ||||
| ||||
 Członkowie i sympatycy Komitetu Wojskowego świętują sukces przewrotu 8 marca. Od lewej Salim Hatum, Muhammad Umran, Salah Dżadid | ||||
| Czas | 8 marca 1963 | |||
| Miejsce | Syria | |||
| Wynik | ustąpienie Nazima al-Kudsiego, początek rządów Partii Baas w Syrii | |||
| Strony konfliktu | ||||
|---|---|---|---|---|
| ||||
| Dowódcy | ||||
| ||||
Zamach stanu w Syrii, rewolucja 8 marca 1963 – zamach stanu przeprowadzony w Syrii 8 marca 1963 przez grupę oficerów związanych z partią Baas; zapoczątkował nieprzerwane rządy tejże partii w Syrii.
Tło wydarzeń
28 września 1961 zamach stanu Abd al-Karima an-Nahlawiego doprowadził do upadku Zjednoczonej Republiki Arabskiej i zerwania unii Syrii z Egiptem. Do władzy powrócili miejscy notable, którzy odgrywali dominującą rolę w polityce syryjskiej przed zawiązaniem unii. Prezydentem został wywodzący się z tego środowiska Nazim al-Kudsi[1]. Sytuacja w kraju była niestabilna. Praktycznie wszystkie aspekty polityki wewnętrznej i zagranicznej były przedmiotem gwałtownych konfliktów między rządzącą prawicą a ugrupowaniami lewicowymi[2].
Przygotowania do zamachu
Niemal natychmiast po zamachu an-Nahlawiego przygotowania do kolejnego puczu podjęli członkowie Komitetu Wojskowego partii Baas, tajnej organizacji utworzonej w 1959[3], kierowanej przez Muhammada Umrana, Salaha Dżadida, Hafiza al-Asada, Ahmada al-Mira oraz Abd al-Karima al-Dżundiego[4]. Poszukiwali oni wsparcia dla planowanego przewrotu przede wszystkim wśród młodszych oficerów, zdobywając w tej grupie coraz większą popularność. Doszli jednak do wniosku, że dla sukcesu konieczne jest poparcie oficerów wyższych stopniem, także tych niezwiązanych z partią Baas, lecz deklarujących poglądy naserowskie[5]. Po tajnych negocjacjach Komitet Wojskowy uzyskał poparcie dowódcy wywiadu wojskowego płk. Raszida al-Kutajniego, dowodzącego brygadą w Hims Muhammada as-Sufiego oraz dowódcy frontu izraelskiego Zijada al-Harirego. Plany puczu poparł, aczkolwiek z rezerwą, przywódca cywilnych komórek partii Baas Michel Aflak, który dostrzegł w przewrocie wojskowym jedyną szansę uzyskania przez swoją organizację pełni władzy. Komitet Wojskowy nie informował go jednak o postępach przygotowań do przewrotu; w jaki sposób cywile i wojskowi podzielą się wpływami po ewentualnym zwycięstwie, nie zostało ustalone[6].
Do przyspieszenia działań Komitet Wojskowy skłonił udany zamach stanu w Iraku, przeprowadzony przez iracką gałąź partii Baas[6]. Mimo zastrzeżeń Michela Aflaka, który był zdania, że siły partii w Syrii są niewystarczające, wojskowi postanowili przystąpić do działania natychmiast[7].
Przebieg przewrotu
W ostatniej chwili władze dowiedziały się o planach przewrotu i aresztowały niektórych uczestników spisku. Mimo to w nocy z 7 na 8 marca 1963 jednostki dowodzone przez zwolenników przewrotu przystąpiły do zaplanowanych wcześniej działań. Związani z partią Baas oficerowie opanowali garnizon w Dżabal ad-Duruz i rozpoczęli marsz na Damaszek. W tym samym kierunku poprowadził swoje siły al-Hariri. Wojska stacjonujące w Katanie nie zareagowały na działania puczystów, przez co ich oddziały bez problemu opanowały stolicę. Bez walki opanowane zostały radiostacja, biuro sztabu generalnego ds. oficerów i ministerstwo obrony. Społeczeństwo syryjskie nie reagowało na działania wojsk[7].
Utworzenie nowego rządu
Na czele państwa stanęła po przewrocie Narodowa Rada Dowództwa Rewolucji, złożona z dwunastu członków partii Baas i ośmiu naserystów oraz ludzi niezwiązanych z żadną organizacją. Do rządu dopuszczono, obok oficerów, także polityków cywilnych (jeden z twórców partii Baas Salah ad-Din al-Bitar został jej pierwszym przewodniczącym), jednak to pierwsza grupa faktycznie kierowała jego pracami. Najważniejsze decyzje podejmowali, poza posiedzeniami Narodowej Rady, członkowie Komitetu Wojskowego[7].
Jeszcze na przełomie marca i kwietnia 1963 zwolennicy partii Baas, na czele z ministrem spraw wewnętrznych gen. Aminem al-Hafizem usunęli naserystów z wojska. Doprowadziło to do wystąpienia zwolenników Nasera (który odnosił się do partii Baas z głęboką niechęcią) i nowego zbliżenia z Egiptem także z rządu. 18 lipca 1963 naseryści pod wodzą płk. Dżasima Alwana podjęli próbę przejęcia władzy drogą kolejnego zamachu stanu. Został on jednak stłumiony, a 20 uczestniczących w nim oficerów - natychmiast aresztowanych i straconych[7]. Następnie uzyskane po 8 marca stanowiska stracili także oficerowie i politycy niezależni. Komitet Wojskowy zdobył faktycznie pełnię władzy w Syrii[7].
Przypisy
- ↑ Zdanowski J.: Historia Bliskiego Wschodu w XX wieku. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2010, s. 238. ISBN 978-83-04-05039-6.
- ↑ Ł. Fyderek: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 45-46. ISBN 978-83-7638-111-4.
- ↑ Batatu H., Syria's Peasantry, the Descendants of Its Lesser Rural Notables, and Their Politics, Princeton University Press, Princeton 2012, ISBN 978-1-4008-4584-2, s. 144.
- ↑ Seale 1989 ↓, s. 62, 69.
- ↑ Seale 1989 ↓, s. 69-70
- ↑ a b Seale 1989 ↓, s. 73-75
- ↑ a b c d e Seale 1989 ↓, s. 76-80
Bibliografia
- Patrick Seale: Asad of Syria. The Struggle for the Middle East. Berkeley-Los Angeles: University of California Press, 1989. ISBN 0-520-06667-7. (ang.)
Media użyte na tej stronie
Baath Party strongmen Michel Aflaq (left) and Salah Jadid (right) in 1963 / This photo was taken shortly after the Baath came to power on March 8, 1963
Members of the Ba'athist Military Committee celebrate the success of the March 8 coup d'etat that overthrew the government of President Nazim al-Qudsi and Prime Minister Khaled al-Azm.
.svg)
The Syrian Independence flag, the flag of Syria from 1930-58 and 1961-63. Taken up in 2011 by the Syrian opposition.
Flag of the Arab Socialist Baath (or, more accurately, Ba'th) Party (Arabic:
.svg)
Flag of Iraq, 1963-1991. Also flag of Syria, 1963-1972.