Zamach stanu w Syrii (1966)

Zamach stanu w Syrii
— zimna wojna —
Gen. Salah Dżadid, główny organizator zamachu stanu z 1966 roku; przez kolejne cztery lata faktycznie rządził Syrią
Czas	21–23 lutego 1966
Miejsce	Syria
Wynik	ustąpienie aflakistów, ustanowienie rządu Salaha Dżadida, trwały rozłam w Partii Baas
Strony konfliktu
Syryjska Partia Baas (frakcja aflakistów) Syryjska Partia Baas (frakcja radykalna)
Dowódcy
Michel Aflak Chalid al-Azm Salah ad-Din al-Bitar Amin al-Hafiz Muhammad Umran Salah Dżadid Hafiz al-Asad Salim Hatum Mustafa Talas
brak współrzędnych

Zamach stanu w Syrii w 1966 – zamach stanu przeprowadzony w Syrii przez radykalną frakcję rządzącej partii Baas w dniach 21–23 lutego 1966 roku. W jego rezultacie z elity władzy wyeliminowana została frakcja umiarkowana tejże partii (zwana aflakistami, od nazwiska przywódcy Michela Aflaka), a nowy rząd Syrii przyjął kurs radykalnie socjalistyczny. Faktycznie na czele państwa stanął Salah Dżadid, formalnie niepełniący stanowisk państwowych.

Tło wydarzeń

8 marca 1963 r. oficerowie tworzący tajny Komitet Wojskowy partii Baas oraz pozyskani przez nich do współpracy wojskowi o przekonaniach naserowskich przeprowadzili zamach stanu^[1]. Prezydent Nazim al-Kudsi i rząd zostali obaleni, a władzę w kraju przejęła Narodowa Rada Dowództwa Rewolucji. Najważniejsze decyzje podejmowali jednak, poza posiedzeniami rady, członkowie Komitetu Wojskowego, przede wszystkim jego liderzy Muhammad Umran, Salah Dżadid i Hafiz al-Asad^[2][3]. Jeszcze na przełomie marca i kwietnia 1963 r. zwolennicy partii Baas, na czele z ministrem spraw wewnętrznych gen. Aminem al-Hafizem usunęli naserystów z wojska. W rezultacie zwolennicy Abdel Nasera (który odnosił się do partii Baas z głęboką niechęcią) i nowego zbliżenia z Egiptem wystąpili również z rządu. Pragnąc odzyskać władzę, 18 lipca 1963 r. naseryści pod wodzą płk. Dżasima Alwana zorganizowali kolejny zamach stanu. Został on jednak udaremniony^[2].

Po skonsolidowaniu władzy partia Baas nie miała jednolitego, akceptowanego przez całą organizację programu politycznego. W jej obrębie trwały spory ideologiczne, personalne oraz wyznaniowe. Między wrześniem 1963 r. a grudniem 1965 r. kilkakrotnie zmieniał się rząd; naprzemiennie kierowali nimi baasistowscy radykałowie i umiarkowani. W końcu roku 1965 premierem Syrii został Salah ad-Din al-Bitar, jeden z liderów drugiej z frakcji. Zapowiedział on rezygnację z nacjonalizacji przemysłu i naśladowanie w praktyce politycznej zachodnioeuropejskich partii socjaldemokratycznych. Równocześnie w Narodowej Radzie Dowództwa Rewolucji przegłosowana została rezolucja zapowiadająca likwidację jednego z organów kierowniczych partii Baas – Przywództwa Regionalnego, w którym zasiadała większość radykałów (stąd też określanie ich jako frakcji regionalistów)^[2][4]. W tej sytuacji radykałowie na czele z Dżadidem i al-Asadem rozpoczęli przygotowania do przejęcia władzy na drodze przewrotu wojskowego^[5].

Zamach stanu i jego skutki

Zamach stanu miał miejsce 23 lutego 1966 r. i był najkrwawszym przewrotem wojskowym w historii niepodległej Syrii^[4][a]. Głowa państwa, gen. Amin al-Hafiz, został aresztowany przez grupę pod dowództwem kapitana Salima Hatuma. Al-Hafiz nie poddał się od razu, lecz bronił się przy pomocy lojalnych żołnierzy w swoim domu; w walce zginęło 50 osób, a generał i jego córka zostali ciężko ranni^[6]. Druga grupa zamachowców, wspierająca poprzednią^[5], działała pod dowództwem Izzata Dżadida^[7]. Organizatorzy zamachu zdobyli poparcie jednostek stacjonujących w Damaszku, którymi dowodzili w większości oficerowie pochodzenia alawickiego i druzyjskiego. Wielu z nich uzyskało stanowiska dzięki wcześniejszej protekcji Dżadida i al-Asada, którzy również byli alawitami. Pewien opór stawiły natomiast dowodzone przez sunnitów (często skierowanych na podrzędne stanowiska już za rządów partii Baas) jednostki stacjonujące w Aleppo, Hims, Hamie i Latakii^[7]. Główny ideolog partii Baas i jej współtwórca Michel Aflak spodziewał się aresztowania po zamachu, to jednak nie nastąpiło; został natomiast zmuszony do emigracji^[8].

Prezydentem Syrii po zamachu stanu został Nur ad-Din al-Atasi, premierem zaś Jusuf Zu’ajjin – obaj wywodzili się z frakcji regionalistów^[4][5]. Hafiz al-Asad został ministrem obrony, natomiast stanowisko szefa sztabu objął Ahmad Suwajdani, również zwolennik radykalnej frakcji w partii^[9]. Faktycznie jednak najpotężniejszą osobą w kraju stał się Salah Dżadid^[8][10], który nie objął żadnego stanowiska, pozostając jedynie zastępcą sekretarza generalnego Przywództwa Regionalnego partii Baas^[4][10]. Nowy rząd przyjął radykalnie socjalistyczny kurs w polityce wewnętrznej, zaś w polityce zagranicznej zaczął blisko współpracować z ZSRR, a za swoje główne zadanie uznał walkę o niepodległą Palestynę^[4]. Był to najradykalniejszy rząd w historii Syrii^[8]. Salah Dżadid rządził krajem do roku 1970, gdy został obalony w kolejnym przewrocie przeprowadzonym przez Hafiza al-Asada^[11].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• van Dam N.: The Struggle for Power in Syria. Politics and Society under Asad and the Ba'ath Party. London: I. B. Tauris, 2011. ISBN 978-1-84885-760-5.
• Fyderek Ł.: Pretorianie i technokraci w reżimie politycznym Syrii. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2011, s. 48-49. ISBN 978-83-7638-111-4.
• McHugo J.: Syria. From the Great War to the Civil War. Londyn: Saqi Books, 2014. ISBN 978-0-86356-753-7.
• Moubayed S. M., Steel & Silk. Men and Women who shaped Syria 1900-2000, Cune Press, 9781885942418
• Seale P.: Asad of Syria. The Struggle for the Middle East. Berkeley-Los Angeles: University of California Press, 1989. ISBN 0-520-06667-7.