Zamach stanu w Zimbabwe (2017)

Zimbabweńscy żołnierze w Harare podczas zamchu stanu
Robert Mugabe wraz z żoną Grace (2013)
Emmerson Mnangagwa, były wicepremier, od 24 listopada prezydent Zimbabwe

Zamach stanu w Zimbabwe – przeprowadzony w nocy z 14 na 15 listopada 2017 roku przez armię zamach stanu, w wyniku którego obalono prezydenta Roberta Mugabe. Bezpośrednią przyczyną przewrotu było odwołanie wicepremiera Emmersona Mnangagwy[1].

Rządy Roberta Mugabe przed zamachem stanu

Robert Mugabe rządził Zimbabwe od 1980 roku (jako prezydent od 1987[2]). Prezydent jest oskarżany o fałszerstwa wyborcze oraz zapędy autorytarne. Podczas objęcia rządów Zimbabwe było jednym z najlepiej rozwijających się państw w Afryce[3]. Od 2007 roku w kraju pojawił się kryzys ekonomiczny – pod koniec 2008 roku inflacja wyniosła 231 000 000 proc., 80% Zimbabweńczyków nie miało pracy a większość szpitali i szkół nie działała[4]. Politykę Zimbabwe zdominował Afrykański Narodowy Związek Zimbabwe - Front Patriotyczny (ZANU-PF), a najważniejsze urzędy objęli dawni uczestnicy walki o niepodległość (nazywani „weteranami”)[4].

Następca

W obawie przed utratą władzy Robert Mugabe pozbywał się przeciwników politycznych (zarówno ze strony opozycji jak i ze swojej partii ZANU-PF). Przez długi czas Mugabe nie wyznaczał swojego następcy – spór o następcę rozpoczął się w połowie 2014 roku[5]. Wśród „weteranów” panowało przekonanie, że następcą prezydenta będzie ktoś z nich[4]. Najbardziej prawdopodobne było objęcie urzędu prezydenta przez wicepremiera Emmersona Mnangagwę (nazywanego „Krokodylem”), który cieszył się poparciem w armii[4]. W sierpniu 2017 roku Mnangagwę zasłabł na wiecu i został ewakuowany do Południowej Afryki. Wicepremier Zimbabwe sugerował, że ktoś wywołał u niego chorobę, zaś według krążących plotek Mnangagwę próbowano otruć[4]. 9 października Mugabe odebrał Mnangagwie tekę ministra sprawiedliwości, mianując go jednocześnie na ministra turystyki. Prezydent usunął także ministra finansów Patricka Chinamasę, który współpracował z Mnangagwą[4]. Za namową Grace 6 listopada Robert Mugabe zdymisjonował Mnangagwę, zarzucając mu brak lojalności[6][5]. 9 listopada Mnangagwę usunięto z ZANU-PF[7].

Ostatecznie Mugabe wyznaczył swoją żonę Grace, którą w 2014 roku mianowano szefową kobiecego skrzydła partii i członkiem biura politycznego[4]. Wśród członków ZANU-PF narastał sprzeciw wobec Grace Mugabe.

13 listopada dowódca armii Zimbabwe gen. Constantino Chiwenga zagroził obozowi prezydenta Mugabe podjęciem interwencji zbrojnej, jeśli nie zostaną powstrzymane czystki w ZANU-PF[8]. Kilkanaście dni wcześniej Chiwenga udał się z oficjalną wizytą do Chińskiej Republiki Ludowej. Za namową Grace Robert Mugabe kazał go aresztować na lotnisku w Harare[5].

Zamach stanu

Przewrót rozpoczął się w nocy z 14 na 15 listopada[5]. Zimbabweńska armia przejęła budynki administracji i siedzibę krajowej telewizji. Sama armia zaprzeczyła, jakoby chciała obalić prezydenta. W oświadczeniu zapewnili, że ich celem nie jest Mugabe, ale kryminaliści, którzy stali wokół niego[9]. Na skutek zamachu stanu prezydent Robert Mugabe został umieszczony w areszcie domowym w Harare. Rozpoczęto próby negocjacji w celu pokojowego zrzeczenia się przez niego urzędu[10]. Podczas negocjacji wojsko objęto kontrolę nad stolicą. Pomimo przebywania w areszcie domowym Robert Mugabe zwołał posiedzenie rządu, na które przyszło kilku ministrów[5].

17 listopada do Zimbabwe wrócił Emmerson Mnangagwa[11].

18 listopada na ulicę Harare wyszli demonstranci, którzy nosili transparenty z napisem Nie dla dynastii Mugabe![3]. Tłum ludzi udał się w stronę kompleksu prezydenckiego Mugabe w celu zmuszenia go do rezygnacji z władzy[12].

Mieszkańcy Harare cieszący się z obalenia Roberta Mugabe, 19 listopada

19 listopada władze partii ZANU-PF zażądały odwołania prezydenta Mugabe z funkcji przewodniczącego ugrupowania[13]. Tego samego dnia Robert Mugabe wygłosił przemówienie do narodu. Wbrew oczekiwaniom nie odczytał uzgodnionego z armią orędzia i nie ogłosił dymisji[5].

21 listopada w pięciogwiazdkowym hotelu Rainbow Towers w Harare posłowie i senatorowie zebrali się, by głosować nad impeachmentem prezydenta Mugabe[14]. Podczas dyskusji w sali konferencyjnej pojawił się minister Helton Bonongwe, który przyniósł list od Roberta Mugabe. W dostarczonym liście urzędujący prezydent zrzekł się władzy[14][15]. Po odczytaniu oświadczenia na ulicach Harare i innych większych miast ludzie wyszli na ulicę, by wyrazić radość z rezygnacji Roberta Mugabe[14].

23 listopada prezydent Zambii Edgar Lungu zaproponował Robertowi Mugabe azyl polityczny w Zambii. Mugabe zrezygnował z propozycji[16]. Tego samego dnia Emmerson Mnangagwa wygłosił przemówienie do mieszkańców Zimbabwe, w którym obiecał rozwój gospodarczy w kraju i nowe miejsca pracy[17].

24 listopada Emmerson Mnangagwa objął urząd prezydenta. Mnangagwa stanął na czele rządu przejściowego. Obowiązki będzie pełnić do przyszłorocznych wyborów[18].

Skutki

W wyniku zamachu stanu władzę w kraju objął Emmerson Mnangagwa. Część zwolenników Grace Mugabe, zgromadzona wokół G40 (Generation 40 – grupy działaczy partyjnych w wieku 40–50 lat, która nie uczestniczyła w walce o niepodległość) uciekła z Zimbabwe lub została aresztowana[5].

Przypisy

  1. Robert Mugabe sacked as Zanu-PF party leader, Grace Mugabe expelled (ang.). [dostęp 2017-11-19].
  2. Mugabe Robert Gabriel, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-11-27].
  3. a b Zimbabwe: demonstracje przeciwko Robertowi Mugabe, Onet.pl, 18 listopada 2017 [dostęp 2017-11-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-11-18].
  4. a b c d e f g Robert Stefanicki: Pucz w Zimbabwe. Z powodu żony prezydenta Mugabego?. wyborcza.pl, 2017-11-15. [dostęp 2017-11-27].
  5. a b c d e f g Jacek Pawlicki: Krokodyli pucz. newsweek.pl, 2017-11-27. [dostęp 2017-11-27].
  6. Zimbabwe politics: Mugabe sacks 'disloyal' Mnangagwa (ang.). bbc.com, 2017-11-06. [dostęp 2017-11-27].
  7. Africa highlights: Call to free Nigeria Shia Muslim leader, Mauritius defends offshore accounts (ang.). bbc.com, 2017-11-09. [dostęp 2017-11-27].
  8. Africa highlights: Tanzania actress jailed, Nigerian $43m tip-off still unrewarded (ang.). bbc.com, 2017-11-13. [dostęp 2017-11-27].
  9. [LIVE] Zimbabwe army still in charge: ministers picked, youth leader begs (ang.). africanews.com, 2017-11-16. [dostęp 2017-11-27].
  10. Zimbabwe coup latest updates: Robert Mugabe ‘fate uncertain’ amid calls for RESIGNATION (ang.). express.co.uk, 2017-11-16. [dostęp 2017-11-16].
  11. Zim's ousted VP Mnangagwa back in the country (ang.). news24.com, 2017-11-17. [dostęp 2017-11-27].
  12. Zimbabwe crowds rejoice as they demand end to Mugabe rule (ang.). bbc.com, 2017-11-18. [dostęp 2017-11-27].
  13. 'We'll go for impeachment,' War veterans as they call for anti-Mugabe protest (ang.). news24.com, 2017-11-19. [dostęp 2017-11-27].
  14. a b c W Zimbabwe nastał czas Krokodyla. Kto przejmie władzę po 37 latach rządów Roberta Mugabe?. forsal.pl, 2017-11-26. [dostęp 2017-11-27].
  15. Robert Mugabe resigns as president of Zimbabwe (ang.). africanews.com, 2017-11-21. [dostęp 2017-11-27].
  16. Mugabe rejected Zambia asylum proposal during impasse (ang.). africanews.com, 2017-11-23. [dostęp 2017-11-27].
  17. True democracy, economic rebirth: Mnangagwa's promises to Zimbabweans (ang.). africanews.com, 2017-11-23. [dostęp 2017-11-27].
  18. Zimbabwe's new President Emmerson Mnangagwa sworn in (ang.). africanews.com, 2017-11-24. [dostęp 2017-11-27].

Media użyte na tej stronie

A tank in harare during the coup.jpg
A tank in downtown Harare during the coup in Zimbabwe, 2017
Citizens In the Streets of Harare, Zimbabwe, November 19, 2017.jpg
Autor: Nanorsuaq, Licencja: CC BY-SA 4.0
People of mixed races celebrating Mugabe's removal and current social changes. No hate, no rioting, no looting, no racism.
Emmerson Mnangagwa 2017.png
Emmerson Mnangagwa in November 2017.